####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00342
Uniform title: sādhanamālā Vol. 1
Author : bhattacharya benoytosh

Description: 
This text is a collection of sādhanas, that is, procedures for the worship of  Buddhist Tantric deities especially those of the Anuttarayoga Tantras. A description of the deity, its form and colour, vehicle etc  along with its related visualization is supplied in each sādhana together with that deitys Mantra and its applications in worship and yogic practice. They are composed by a large range of Buddhist teachers many of eminence. The earliest is the Siddha Saraha who is dated to around 630 CE. Along with him are a number of other great Buddhist Siddhas, such as Nāgārjuna, Kukkuripa, Indrabhūti, Kṛṣṇapāda, śabara and others who belonged to the 7th and 8th century. The last contributors belong to the 12th century which gives us a lower limit for the date of the collection.


Notes: 
Data entered by the staff of Muktabodha under the direction of Mark S. T. Dyczkowski.

Revision 0: February 21, 2015

Publisher : Baroda Oriental Institute
Publication year : 1925
Publication city : Baroda
Publication country : India
####################################################



 प्. १)

साधनमाला |

ई

ओं नमः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वेभ्यः |

श्रीमत्त्रिसमयं वन्दे सर्वसम्पत्सुखोदयम् |
भवदुर्गतिखिन्नानां चिन्तारत्नमिवाद्भुतम् ||

अस्त्येव साधनं सम्यक् पूर्वाचार्यैरिहोदितम् |
किन्तु विस्तरभीरुणा संक्षिप्तमुपदिश्यते ||

इह खलु श्रीत्रिसमयराजे महातन्त्रराजे महातन्त्रे [क्: रेअद्स् तन्त्रमण्डले] 
मन्त्रमण्डले रजोमण्डले [रजोमण्डले द्रोप्पेद् इन् अल्ल् ओथेर् ंष्ष् एxचेप्त् ण्] वा 
विधिवल्लब्धाधिकारो मन्त्री तदुक्तसमयसम्वरस्थः पूर्वसेवां चिकीर्षुः 
पर्वतारण्यादिषु गुहागृहारामलयनादिषु वा विविक्तविजनेषु मनोरमेषु वसन् आदौ 
तावदिमां मूलविद्यां बुद्धप्रतिमाया अग्रतो [क्: रेअद्स् रान्तद] मण्डलकं 
[क्: ण मण्डलम्] पुष्पाभिकीर्णं कृत्वा प्रणम्य बोधिचित्तमुत्पाद्य 
सर्वबुद्धबोधिसत्त्वेभ्य आत्मानं निर्यात्य तत्प्रणामालम्बनजापमभ्यसन् [क्: 
ण लम्ब ; ढ्: स्यन् इन्] सहस्रं जपेत् | ततः सर्वमन्त्राणां लक्षजापः [क् ढ् 
अ: जायम्] कृतो भवति | सर्वरक्षादिमन्त्राश्चास्य सिद्धा भवन्ति | तत्रेयं विद्या 
- 

प्. २)

नमः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वानां अमला मलहारका अनन्ताः ससुताः सर्वजिना 
असीमनिष्ठा वरदामम [क्, ढ् अ: वर] देन्तु [सिच्. चोर्रेच्त् fओर्म् इस् 
ददतु] अत्युदारं वरमग्र्यं सम सर्वदा अनन्तम् | तत्र इमे वज्रपदाः | अरर 
असम सम [क्, ढ् अ: असमसमन्ता] समन्तानन्त धर्म ते खण खण 
महावीराचले सम सम असहमहाबले कण कण महावराग्रिके हह हह [क्, 
ढ् अ: हुहु हुहु] वज्रवज्राह्वये धर धर हुं हुं मण्डलं 
समबलाग्रविक्रमे [क्, ढ् अ: वराग्र] कुरु कुरु तुरु तुरु सर्वथा सर्वं हि 
ज्वल ज्वल अग्रे अग्रिणि हुं फट् [क्, ढ् अ: फट् फट्] स्वाहा | 

ततः सर्वकर्मावरणक्षयार्थं सर्वतथागतहृदयं शताक्षरं तेनैव विधिना 
अष्टसहस्रं जपेत् | सद्धर्मदूषणानन्तर्यादिकं कर्मावरणं प्रहीयते | इदं च 
तत् - 

नमस्त्र्यैयध्विकानां तथागतानां सर्वत्राप्रतिहतावाप्तिधर्मतावलीनां ओं 
[क्, ढ् अ: अं] असम सम समन्ततोऽनन्ततावाप्तिशासनि हर हर स्मर 
स्मरण विगतराग बुद्धधर्म ते सर सर समवला हस हस त्रय त्रय [क्, ढ् 
अ: त्रयं त्रयं] गगनमहावरलक्षणे [क्, ढ् अ: महाबल ; क्, ढ् अ: 
क्, ढ् अ: रम्भणे] ज्वलज्वलनसागरे स्वाहा |

ततः स्वपराभ्युदयसाधनाङ्गमेवं पूर्वसेवाविधिमनुतिष्ठेत् | तत्रादौ 
प्रातरेवोत्थाय सर्वबुद्धबोधिसत्त्वान स्वामिनो [सिच्. क्, ढ् अ: नाध्या] 
अध्यासयेत् | एवं प्रणमेत् - 

लोकधातुष्ठानन्तेषु यावन्तः ससुता जिनाः |
कायेन मनसा वाचा तान् सर्वान् प्रणमाम्यहम् ||

प्. ३)

ततो बोधिचित्तमुत्पादयेत् - 

उत्पादयामि सम्बोधौ चित्तं बोधाय देहिनाम् |
भद्रचर्यां चरिष्यामि सर्वसत्त्वहितोदयाम् ||

ततः सर्वविघ्नविनाशार्थमचलहृदयममोघचण्डं [क्, ढ् अ: 
अमोघचण्ड०] वज्रमुद्रां बद्ध्वा त्रिरुच्चारयेत् | तत्रेयं वज्रमुद्रा | 
दक्षिणहस्तमूर्ध्वं प्रसृतं कृत्वा वृद्धाङ्गुष्ठेन तर्जन्यग्रमाक्रमेत् 
[ढ्: व्यग्रया] | शेषा वज्रलक्षणाः | मन्त्रः | नमः समन्तवज्राणां चाट् 
अमोघचण्ड महारोषण स्फाटय हुं भ्रमय भ्रमय हुं त्रट् हां मां | 
स्वस्तिकं च बध्नीयात् | श्लिष्टाङ्गुलिमभ्यन्तरमुष्टिं कृत्वा मध्यमे सूच्यौ 
तर्जन्यौ [क्, ढ् अ: तज्जन्यौ द्रोप्पेद् इन्] चाङ्गुष्ठाग्र ईषत्संसक्ते [क्: 
इषदं ; ढ्, ढ् अ: ससक्तं] धारयेत् | मन्त्रः | ओं हर हर महानिमित्त हुं 
फट् स्वाहा | 

ततो मुखशौचादिकं कृत्वा सुखासनोपविष्टः 
पटपुस्तकप्रतिमादीनामन्यतमस्याग्रतो दशदिक्स्थितबुद्धबोधिसत्त्वानवलम्ब्य 
मुक्ताकुसुमावकीर्णं मण्डलकं [क्, ढ् अ: मण्डलं] कृत्वा 
पूर्ववद् गाथया सर्वाङ्गतः प्रणम्य बोधिचित्तमुत्पाद्य एव 
सर्वबुद्धबोधिसत्त्वेभ्य आत्मानं निर्यातयेत् | अहमेवंनामा 
सर्वबुद्धबोधिसत्त्वानामात्मानं निर्यातयामि सर्वथा सर्वकालं प्रतिगृह्णन्तु 
मां सर्वबुद्धबोधिसत्त्वा अधितिष्ठन्तु मां महाकारुणिका नाथाः 
सिद्धिवरदायकाश्च [ढ् अ: बलदायन्ता ढ् वरदाका] भवन्त्विति | 

ततः सर्वपापानि देशयेत् | सर्वपापान् [क्, ढ् अ: पापानुराग] 
रागद्वेषमोहवान् 

प्. ४)

सार्वकालिकानशेषान् [ढ्: द्रोप्स् अशेषान्] देशयामि यथा बुद्ध्वा भगवन्तो 
जानन्तीति |

ततः [ढ्: द्रोप्स् ततः जानन्तीति] पुण्यमनुमोद्यम् | सर्वबुद्धबोधिसत्त्वानां 
ये पुण्यज्ञानसम्भारा लौकिकलोकोत्तरास्त्रैकालिकास्तानग्र्यानुमोदनयाऽनुमोदेया 
यथा बुद्धा भगवन्तो जानन्तीति |

ततः पर्यङ्कावस्थित इमां समयमुद्रां बध्नीयात् | प्रणामाञ्जलिः शिरसि स्थितः 
समयमुद्रा | मन्त्रः | नमः सुसिङ्गे [क्, ढ् अ: सुसिद्ध] साधनि अग्रे 
करुणे वरदे तयि तयि अतिबले नमोऽस्तु [क्, ढ् अ: नमो] वरसिद्धिदायकेभ्यो 
[क्, ढ् अ: वरदायिभ्यो] महाकृपेभ्यः स्वाहा | अनया 
सर्वमुद्रामन्त्राणां समयः सन्दर्शितो भवति |

ततः पूर्ववद् वज्रमुद्रां बद्ध्वा अचलहृदयमनुस्मरेत् | नमः समन्तवज्राणां 
अचल कालचण्ड साधय [क्, ढ् अ: साधने] हुं फट् | ततो 
वज्रोष्णीषमुद्रां शिरसि न्यसेत् दक्षिणमुष्टौ अङ्गुष्ठकं स्थितकं कुर्यात् | 
मन्त्रः | नमः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वानां त्रिशिख्यग्रि [क्, ढ् अ: 
त्रिशिखोग्रि] नमोऽस्तु ते | समन्तात्त्रिगुणाचलाग्रधर्मे [क्: 
समन्तादसमन्ता] विधुनाहि [क्: बन्धुना हि, ढ् अ विधुनादि, ढ्: 
विध्वनादि] क्लेशदुःम्बुजालान् जगतः सर्वसुखान् ददाहि [सिच्. क्: ददहि] 
चाशु तत्रेदं त्रिसमये कुरु स्वाहा | अनया मन्त्री महायानान्न परिहीयते [क्: 
मानानुपरि] निर्विघ्नसिद्धिश्च भवति | पुनश्च महां महारक्षां पञ्चसु 
स्थानेषु न्यसेत् | महारक्षा भवति | उत्तानमञ्जलिं कृत्वा कन्यसानामिके [क्: 
ङ्गमन्त्रसा, ढ् अ: कृत्वाना] करमध्ये 

प्. ५)

कन्यसा बहिःसूक्षीषदवनता अनामिका तस्या उपरि अङ्गुष्ठो न्यसेत् | मध्यमा 
सूचीपूर्वा [क्, ढ् अ: सूची द्रोप्पेद् इन्] तस्याः पार्श्वेतर्जन्यौ [क्, ढ् 
अ: पार्श्वित] कुञ्चयित्वा तृतीयपर्वे न्यसेत् | असहा नाम महामुद्रा | मन्त्रः | 
नमः समन्तवज्राणां ओं हं [क्, ढ् अ: हुं हुं] स्फाटयामहे हुं 
फट् | 

ततो महाकवचमुद्रया अजितवज्रया कवचं कुर्यात् | कन्यसाङ्गुष्ठौ 
शङ्कुलाकारेण [ढ्: शंक] अन्याः संसक्तमूलमध्याग्राः [क्, 
ढ् अ: मध्यमा] | अजितवज्रा | मन्त्रः | नमः समन्तवज्राणां ओं हं हुं 
[क्, ढ् अ: हुं] वज्रमये वरकवचे हो वज्र वज्र हुं फट् | 

तदेवं मारादिभिः सुतरामधृष्यो [क्, ढ् अ: सुरामदृश्यो] भवति | 
एवमात्मरक्षां कृत्वा स्थानरक्षां कुर्यात् | तत्र वज्रासनमुद्रया आसनं 
वज्रमयमधितिष्ठेत् | पर्यङ्कं बद्ध्वा उत्तानवामकरस्योपरि दक्षिणकरं 
निवेशयेदुत्सङ्गे [क्, ढ् अ: दुत्तमाङ्गे] वज्रासनमुद्रा | मन्त्रः | 
नमः समन्तवज्राणां ओं हं हुं वज्रासने वं हुं फट् | 

ततो वज्रमण्डपमुद्रया स्वस्थानं वज्रमयमधितिष्ठेत् | प्रणामाञ्जल्या 
तर्जनीद्वयमनासिकाद्वयं च मध्यपर्वभग्नमभ्यन्तरतः [क्, ढ् अ: 
मध] प्रवेश्य चतुःस्थूणाकारेण शेषाः सूक्ष्याकारेण वज्रमण्डपमुद्रा | 
मन्त्रः | नमः समन्तवज्राणां ओं हं हुं वज्राग्रभुवने [क्: 
ग्रमुवनमे] मं हुं फट् | ततो वज्रप्राकारं तन्मुद्रया न्यसेत् | 
उत्तानमञ्जलिं कृत्वा अनामिकाद्वयं मध्ये न्यस्य मध्यमा सूची तर्जनीयुगलं 
वज्राकारेण तृतीयपर्वे 

प्. ६)

न्यसेत् अङ्गुष्ठौ च पार्श्वतः [क्, ढ् अ: अङ्गुष्ठो पाश्वेतः] | 
प्राकारमुद्रा | मन्त्रः | नमः समन्तवज्राणां ओं हं हुं वज्रमण्डले बन्ध 
बन्ध हुं फट् |

ततस्तदुपरि वज्रपञ्जरं तन्मुद्रया न्यसेत् | प्रणामाञ्जलेरनामिकायुगलं 
तर्जनीयुगलं विपरीतपृष्ठभग्नमिति | अनामिकातर्जन्यारुपरि चक्रेण तावेव [क्: 
भावेव] देयौ [क्: देयां] त एव देये विपरीतपृष्ठभग्नं मध्यमा 
सूची तथा कनिष्ठिकाङ्गुलौ | पञ्जरमुद्रा | मन्त्रः | नमः समन्तवज्राणां ओं 
हं हुं वज्राग्रभुवनेमुः [क्, ढ् अ: भुवन] हुं फट् |

ततो वज्रज्वालावहितस्तन्मुद्रया [क्, ढ् अ: हि तन्मुद्रया] न्यसेत् | 
अभयकरस्योपरि वामं संहताङ्गुलीकं दक्षिणेन भ्रामयेत् | वज्रज्वाला | मन्त्रः | 
नमः समन्तवज्राणां ओं हं हुं वज्रज्वाले [क्, ढ् अ: ओमित् वज्रज्वाले 
हुं] हुं फट् |

ततः सीमां बध्नीयात् | दक्षिणकरमुष्ट्या [क्, ढ् अ: पुष्ट्या] 
तर्जनीमुच्छ्रितां कृत्वा दक्षिणेन भ्रामयेत् | असीमा नाम सीमाबन्धनी | अस्या 
मन्त्रः | नमः समन्तवज्राणां ओं हं हुं महासीमाबन्धे बन्ध बन्ध वज्रे 
वज्रिणि हुं फट् |

ततः स एवं कृतरक्षापरिकरः स्वस्थानस्थितेभ्य एव 
बुद्धबोधिसत्त्वेभ्यस्तथागतसम्भवमुद्रया अर्घ्यं [क्, ढ् अ: अर्घ] 
प्रकल्पयेत् | ततस्ते समन्वाहरन्ति सिद्धिवरदायकाश्च भवन्ति | मुष्टिकरसंस्थाना 
[क्, ढ् अ: स्यामा] कनिष्ठिकाभ्यां विकसिताभ्यां 
तथागतसम्भवमुद्रा | मन्त्रः | नमः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वानां आः 
अमलविक्रान्ततेजिनि अरजे स्वाहा | ततो बाह्यगन्धाद्युपचारासम्भवे [ङ्: 
गन्ध्याह्य, क्, ढ् अ: गन्धाद ; क्, ढ् अ: सम्भव]

प्. ७)

अचलवज्रमुद्रया परिशोध्य गन्धादीन् प्रति प्रतिस्वमन्त्रैरष्ट [क्, ढ् अ: ठे 
सेचोन्द् प्रति इस् द्रोप्पेद् इन्] वारानभिमन्त्र्य पूजां कुर्यात् | तत्र गन्धमन्त्रः | 
नमस्त्रैयध्विकानां सर्वतथागतानां असमगन्धोत्तमे भगवति स्फुर हिमं 
[ङ्: स्फारहिम] गगनकं महोदयेसर्वार्थसाधनि [क्, ढ् अ: 
दय] स्वाहा | पुष्पमन्त्रः | नमस्त्रैयध्विकानां सर्वतथागतानां 
आवर्तावर्तमहापुष्पवति [ङ्: अवर्त्ता] स्वाहा | धूपमन्त्रः | 
नमस्त्रैयध्विकानां सर्वतथागतानां अग्रे अग्रशिखे [क्, ढ् अ: शिख] 
धूमशिखे [क्, ढ् अ: शिख] स्वाहा | दीपमन्त्रः | नमस्त्रैयध्विकानां 
सर्वतथागतानां आलन्ते ज्वलन्ते दीपज्योतिशिखे [क्, ढ् अ: शिख] स्वाहा | 
नैवेद्यमन्त्रः [ङ्: निवेद्य] | नमस्त्रैयध्विकानां सर्वतथागतानां अरर 
परर करर बलिदे बलिं ददाहि महाबलि स्वाहा | ततो 
दशदिग्लोकधातुस्थितचित्रपूजाङ्गान्येवं निर्यातयेत् | प्रणामाञ्जलिं बद्ध्वा ये 
असमा अपरिग्रहा दशदिग्लोकधातुषु [क्, ढ् अ: धातु] पूजाङ्गविशेषाः 
स्थलजा रत्नपर्वतकल्पवृक्षादयो जलजाः सामुद्ररत्नादयः 
कनकपङ्कजादयश्च ये चान्ये सर्वलोकधातुषु दिव्यमनुष्यकाः 
सर्वरूपशब्दगन्धरसस्पर्शादयस्तान् सर्वान् बुद्धबोधिसत्त्वेभ्यो 
निर्यातयामीत्युदाहरेत् | मनोमयांस्तु पूजामेघानेवं [क्, ढ् अ: मोघा] 
प्रवर्तयेत् | पूर्णमुद्रां सङ्कुचिताग्रप्रणामाञ्जलिलक्षणां [क्, ढ् अ: 
संकुरिता ; क्, ढ् अ: लिर्ल] बद्ध्वा एवं वदेत् | 
सर्वबुद्धबोधिसत्त्वाधिष्ठानबलेन समप्रणिधिपुण्यबलेन

प्. ८)

विद्यामन्त्रबलेन च सर्वबुद्धबोधिसत्त्वपर्षन्मण्डलेषु वरोदाराः 
समन्तभद्रबोधिसत्त्वचर्याभिर्निर्हिता [क्, ढ् अ: रर्द्धता] 
महापूजामेघाः प्रसरन्तामिति चिन्तयित्वा इमां पूजाधिष्ठानकर्त्रीं 
महाविद्याराज्ञीमष्टौ वारानुच्चारयेत् | नमः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वानांन् सर्वथा 
उद्गते स्फुर [क्, ढ् अ: स्थल] हिमं गगनकं समन्ततः स्वाहा |

ततः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वानां विचित्रगुणवर्णसङ्गीतिमेघसमुद्रा 
धर्मसङ्गीतिमेघसमुद्राश्च सर्वलोकधातुविशोधकाः सर्वत्र प्रवर्त्तन्तामिति 
चिन्तयित्वा इमां स्तुतिसङ्गीतिमेघाभिर्निर्हारकर्त्रीं विद्याराज्ञीमष्टौ 
वारानुच्चारयेत् | नमः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वानां सर्वत्र संकुसुमिताभिन्नाराज्ञिनि 
[क्, ढ् अ: नाशि] नमोऽस्तु ते स्वाहा | ततः सर्वलोकधातुसमुद्रेषु सर्वत्र 
सर्वसत्त्वात्मभावसमाः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वनिर्माणमेघाः सर्वारम्भणेभ्यो 
निश्चार्य सर्वसत्त्वानां सर्वदुःखानि प्रज्ञमयन्तु सर्वलौकिकलोकोत्तरसम्पदे 
यावत् समन्तभद्रकायादिशुद्धि [क्, ढ् अ: कायादि] प्रापयन्त्विति 
[क्, ढ् अ: यतु इति] चिन्तयित्वा इमं [क्, ढ् अ: इमां] 
महाविद्यारात्रमष्टौ वारानुच्चारयेत् | नमः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वानां नमोऽस्तु ते 
महावज्र सर्वसत्त्वहितङ्कर तिष्ठ सर्वत्र सर्वेषां धर्माणामधिष्ठाय 
[क्, ढ् अ: सर्वधर्मा] स्वाहा | सर्वं चैतत् [क्, ढ् अ: सर्वत्र 
तत्र] पूजादिकं मन्त्रादिबलेनावितथं सम्भवतीति श्रद्धेयम् | कुशलमूलं 
चैतत् अनुत्तरसम्यक्सम्बोधावेवं परिणामयेत् | यथा बुद्धा भगवन्तो 
अभ्यनुजानन्ति परिणाम्यमानमेतत्

प्. ९)

कुशलमूलं तथाहं परिणामयामीत्यनेन पुण्येनाहं समन्तभद्रचर्या 
[क्, ढ् अ: चर्या] बोधिमभिसम्बुध्य सर्वसत्त्वानपि [ङ्: नेएद्स् सर्व 
सर्व] समन्तभद्रचर्याशुद्धौ प्रतिष्ठापयामीति [ङ्: पयेयमिति] |

ततः सर्वबुद्धबोधिमत्त्वाधिष्ठानप्रतिलम्भार्थं तन्मुद्रां बद्ध्वा पूर्वोक्तं 
शताक्षरमनुस्मरेत् पञ्चाक्षरं वा | हस्तद्वयमन्योन्यघृष्टं 
संसक्तमूर्द्ध्वमुखाङ्गुलीकं संयोज्य तर्जन्यौ कनिष्ठिके च शङ्कुलाकारेण 
[क्, ढ् अ: सकला] मध्यमानामिकासूच्योर्मध्ये [क्, ढ् अ: 
र्मध्य] अङ्गुष्ठद्वयं सममूर्ध्वमुखं धारयेत् शताक्षरमुद्रा | 
पञ्चाक्षरमुद्रा तु [क्, ढ् अ: तु द्रोप्पेद् इन्] सम्पुटाञ्जलिं कृत्वा 
तर्जनीद्वयेनाङ्गुष्ठाग्रं [क्, ढ् अ: तर्जनीना] पीडयेत् शेषास्तु तथैव 
सूच्याकाराः [क्, ढ् अ: सूर्या] | मन्त्रः | नमः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वानां 
आः वीर हुं खं |
ततः सर्वमुद्रासंग्रहभूतं [क्, ढ् अ: भूत] समन्तावभासोष्णीषं 
[क्, ढ् अ: ष्णीष] धर्मचक्रं वा बध्नीयात् | 
प्रसृतसमोत्तानोभयपाणिनाऽनामिके करमध्ये नखेन नखं 
परिधायाङ्गुष्ठाग्रेण न्यसेत् | कन्यसौ [क्, ढ् अ: कम्पसौ] 
सूच्याकारेण संहताग्रौ तथैव मध्यमेसमनखशिखासंसक्ते [क्, ढ् अ: 
मध्यमा] मध्यप्रदेशिन्यौ सूच्याकारेण [क्, ढ् अ: द्रोप् संसक्ते 
सूच्याकारेण] समन्तावभासोष्णीषम् | एवं तर्जन्यौ संचार्य नखेन 
[क्, ढ् अ: ननखं इन्स्तेअद् ओf नखेन नखं] नखमालभेत 
मण्डलाकारेण | धर्मचक्रमुद्रा | अनयोर्यथाक्रमं मन्त्रः | आः मं हं | ओं 
धुन यातय च्छिन्द चक्रेण वज्रिणि हुं अनयोरन्यतरां बद्धा

प्. १०)

मन्त्रं सकृदुच्चार्य स्थितो निषणो वा जपेत् | मारादिभिर्नाभिभूयते 
सिद्धिश्चास्याभिमुखीभवति | ततः शीघ्रसिद्ध्यर्थं तावद् धर्मोदयमुद्रां 
बद्ध्वा तन्मन्त्रमनुस्मरेत् | वामहस्तेन मुष्टिं बद्ध्वा तर्जनीकनिष्ठाङ्गुष्ठौ 
च प्रसारयेदूर्ध्वं धर्मोदयमुद्रा | मन्त्रः | नमः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वानां 
आः सर्वथा सर्वत्राणके स्वाहा | स्वमुद्रया च मन्त्रं [क्, ढ् अ: मन्त्र] 
सकृदुच्चार्य समयं दर्शयेत् | स्वमुद्रा तु यथायोगं वेदितव्या [क्, ढ् अ: 
वदितव्या] |

ततः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वप्रणामालम्बनजापमभ्यसन् [ङ्: भ्यस्यन्] 
यथाभिलषितं मन्त्रं न द्रुतं न विलम्बितं असत्सङ्कल्पवर्जितं 
मन्त्राक्षरगतचित्तं [क्, ढ् अ: गतं चित्तः] तावज्जपेत् यावन्न खेदो 
भवति | तत उत्थायार्य [क्, ढ् अ: त्यायार्यं] गण्डव्यूहादिसूत्राणि 
तथागतहृदयं सकृदनुस्मृत्य वाचयेत् | पूजयित्वा अन्ततः प्रणम्य वा 
भुञ्जीत | भुञ्जता चानेन मन्त्रेणाहारमष्ट वारानभिमन्त्रितं कृत्वा 
अग्रपिण्डं [क्, ढ् अ: अग्रं] सर्वबुद्धबोधिसत्त्वेभ्यो निवेद्य 
मध्यमात्रया भोक्तव्यम् | तत्रायं मन्त्रः | नमः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वानां ओं 
बलन्ददे [क्, ढ् अ: बलन्दद] तेजोमालिनि स्वाहा | भुक्तशेषाद् 
वार्याचलायामोघचण्डहृदयेन सकृदभिमन्त्र्योत्सृष्टपिण्डो दातव्यः | स 
तत्रानुबन्धः [ङ्: ततानुबद्ध] सुखसिद्धितां ददाति | भुक्तविश्रान्तश्च 
पापदेशनादिकं कृत्वा सद्धर्माराम एव तिष्ठेत् | यदि [क्, ढ् अ: 
अविसक्तो] शक्तो भवति अपराह्णेऽपि सर्वमेतत् रक्षादिपरिकरं पूजादिकं च 
कृत्वा जपेत् नो चेत् पूर्वाह्णकृतमेव रक्षादि [क्, ढ् अ: रक्षावि]

प्. ११)

अविसर्जितं स्थितमेव [क्, ढ् अ: स्थितनीव] 
दृढमधिमुच्यार्याचलवज्रमुद्रया समन्त्रया विघ्नानुत्सार्य 
पञ्चाक्षरादीनामन्यतमेन मुद्रासहितेन रक्षां कृत्वा पूजास्तुत्यादिकं विधाय 
पूर्ववत् जापं कुर्यात् | विकाले च प्राकारपञ्जरादिकं विसर्ज्य रश्मिमालिन्या कवचं 
कुर्यात् | अन्योन्याङ्गुलिश्लिष्टामभ्यन्तरमुष्टिं कृत्वा मध्यमे सूच्याकारेण 
प्रसारयेत् तर्जनीयुगलं तस्यास्तृतीयपर्वे [क्, ढ् अ: भूम्या] न्यसेत् 
अङ्गुष्ठौ च पार्श्वतः | रश्मिमालिनीमुद्रा | मन्त्रः | नमस्त्रैयध्विकानां 
तथागतानां महासमयगतिं गते समते सम सर्वथा सत्त्वत्राणके [क्, ढ् 
अ: त्राणक] धर्मधात्वभ्यन्तरसङ्गते स्वाहा | पूर्वरात्रापररात्रजागरिका च 
सद्धर्मस्वाध्यायादिना कर्तव्या | मध्यमे याभे मञ्चकरहितायां शययायां 
सर्वबुद्धबोधिसत्त्वान् सर्वाङ्गतः प्रणमन्नेव स्वपेत् [क्, ढ् अ: प्रणमेत् न 
च भयेत्] विज्ञप्तिं च कुर्यात् | अधितिष्ठन्तु मां सर्वबुद्धबोधिसत्त्वा 
अनुत्तरसिद्धिवरदायकाश्च भवन्तु सर्वोपद्रवांश्च प्रशमयन्त्विति [क्, ढ् 
अ: प्रगम] | अयमेव च विधिः प्रत्यहं [क्, ढ् अ: प्रत्यहं द्रोप्पेद् इन्] 
यावत् पौर्णमास्यां लक्षजापो वा यावद् वा सिद्धिनिमित्तानि प्रादुर्भवन्ति | ततः 
पौर्णमास्यादितिथिषु कृतभक्तच्छेदोपवासः पोषधसम्बरी [क्, ढ् अ: 
पासध] पल्लवोपविष्टः कुशण्डिकोपविष्टो वा 
चैत्यपटपुटपुस्तकप्रतिमादीनामन्यतमस्याग्रतः [क्, ढ् अ: चैम्ययत] 
कृतकुसुमावकीर्णमण्डलकः [क्: कृतमुक्त ; ङ्: वर्ण] 
कृतरक्षापूजादिपरिकरः पूर्ववद्

प्. १२)

धर्मोदयमुद्रां बद्ध्वा [ङ्: दयाम्बध्वा] तन्मन्त्रमनुस्मरेत् | ततः 
स्वदेवतामुद्रां बद्ध्वा तन्मन्त्रं सप्ताष्टवारानुच्चार्य [क्: सप्तातवृ०] 
समयं दर्शयेत् | 

ततः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वान् प्रणम्य चक्रपूजादिकं गृहीत्वा 
समन्तभद्रतथागतकायादिशुद्धिमभिलषन् [क्, ढ् अ: गतकादि] 
स्वसमीहितसिद्धौ हृदयमाधाय 
सर्वबुद्धबोधिसत्त्वप्रणामालम्बनजापमभ्यसन् 
सर्वौद्धबोधिसत्त्वपुण्यज्ञानसम्भारानुमोदनाभ्यासचेतनया [क्, ढ् अ: 
व्येतरया] सन्ध्यारागात् प्रभृति तावत् जपेद् यावत् अर्द्धरात्रे सूर्योदये वा 
तच्चक्रादिकं अवश्यं प्रज्वलति | ज्वलिते [ङ्: ज्वलिता] चाकाशात् बुद्धोत्पाद इव 
महानिमित्तानि पुष्पवृष्टिदुन्दुभिध्वनिदिव्यघोषतथागतसाधुकारादीनि 
बुद्धक्षेत्रकम्पनादीनि चात्यद्भुतानि [क्: चाद्भुता] भवन्ति 
सर्वविद्याधरकुलानि च सन्निपतन्ति | तैरभिषिच्यते | सर्वलोकधातुषु 
बुद्धबोधिसत्त्वाराधकः पञ्चाभिज्ञः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वाभिनन्दितो 
बोधिसत्त्वचर्याचारी विद्याधरराजो भवति अनन्तविद्याधरस्त्रीपरिवारः [क्, ढ् 
अ: धरपरि] सुखानुयायी न च तस्मात् कायाद्धीयते | तेनैव च 
कायेनानुपूर्वसम्भारोपचयतः [क्: यचतः] सर्वबोधिसत्त्वभूमिराक्रामति 
यावदभिसंबुद्ध्यते चेति | अन्याश्च 
बुद्धबोधिसत्त्वदर्शनचिन्तामणिभद्रघटादिसर्वलौकिकलोकोत्तरसिद्धयोऽनेनैव 
विधिना [क्: विधान] सामान्यविषयपटलदृष्टेन वा विधिना तन्त्रमवलोक्य 
निर्विचिकित्सैः साधनीयाः | नियतं सिध्यन्तीत्ययमुपायवतां 

प्. १३)

साधनविधिः अनुपायैस्तु यथाशक्ति साधनं कर्तव्यम् | यथोक्ते नाहं शक्त इति 
नावसादितव्यम् [क्, ढ् अ: नावसीतितव्य, ङ्: नावसातितव्यं] | अन्तत 
एकामप्यात्मरक्षां कृत्वा सीमाबन्धनं च पूजादिकं च चिन्तयित्वा 
तन्मन्त्रानुच्चार्य यावदिच्छं जपेत् साधयेद् वा | वीर्यानुरूपं [क्: 
नुज्ञायं] कर्मानुरूपं चावश्यमेव सिध्यति | एकोऽपि त्रैलोक्यं रक्षितुं 
क्षमति तन्त्रवचनात् | अमोघसिद्धिश्चायं त्रिसमयराजः निर्विघ्नसिद्धिश्च | 
मनीषितविधिरिति पूर्वसेवादिविधिरहितं सर्वबुद्धबोधिसत्त्वालम्बनमात्रं कृत्वा 
जगदर्थचित्तेन मन्त्रानुष्ठानम् |

अत्र च येन तेनापि विधिना मनीषितेन वा मन्त्राः साध्यमानाः सिध्यन्ति | तद्यथा 
अत्रैवोक्तं विविक्तविजने स्थाने सङ्गनिकायपरिवर्जिते [क्: चित्रर्वि] 
सत्त्वाननुतापिना विनापि पूजया [क्, ढ् अ: पूजा] विनापि पटेन विनापि 
स्नानादिसमुदाचारेण विनिपतितेनापि साध्यमवश्यं सिध्यतीति | पुनरुक्तं द्वे 
चात्यद्भुते | यथा यथा मन्त्राः साध्यन्ते तथा तथा अनुरूपा भवन्ति | येन च 
विधिना [क्: विना] योज्यन्ते [क्, ढ् अ: योक्षन्ते] तेनैव सिध्यन्तीति | 
पुनरप्युक्तम् - 

बोधिचित्तं दृढं [क्, ढ् अ: हृदयस्य] यस्य निःशङ्का च 
मतिर्भवेत् [क्: अतिभवेत्] |
विचिकित्सा न कर्तव्या तस्येदं सिध्यति ध्रुवम् ||

इति | तस्माद् वीर्यमुत्पाद्य विचिकित्सां विहाय साधयितव्यमवश्यं सिध्यति | अत्र च 
सिद्ध्यर्थिना [क्, ढ् अ: र्थेना] समयरक्षणे
 
प्. १४)

दृढतरयत्नवता भाव्यम् | तन्मूलत्वात् सर्वसिद्धीनां च स च समयः | न 
सद्धर्मः प्रतिक्षेप्तव्याः [क्, ढ् अ: प्रतिज्ञप्तव्य] न गुरुष्ववमन्यना 
कार्या न मद्यपानं कार्यं न मञ्चशयया कार्या न वज्राकारा भञ्जनीया न 
लङ्घनीया इत्येवमादिरवश्यं तन्त्रे ज्ञातव्यः | विस्तरभयात्तु [ङ् अ: 
भयार्त्तेन] न लिख्यते | स्नातुमिच्छता च 
त्रिसमयजापिनार्याचलहृदयेनामोघचण्डेनैव वज्रमुद्रायुक्तेन 
सर्वमृत्तिकादिस्नानीयद्रव्याभिमन्त्रणदुष्टोत्सारणसीमाबन्धादिकं [ङ् अ: 
मन्त्रदुष्टो] कार्यम् | तेनैव सर्वविघ्नाः प्रशाम्यन्ति | 

|| इति त्रिसमयराजस्य साधनं समाप्तम् 

कृतिरियं पण्डितकुमुदाकरमितिपादानाम् [क्: करपादा] ||

प्. १५)

२.

नमः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वेभ्यः |

असमाचलाः समतसारधर्मिणः करुणात्मका जगति दुःखहारिणः |
असमन्तसर्वगुणसिद्धिदायिनो अमलाचलाः समवराग्रधर्मिणः ||

गगनसमोपमकता न विद्यते [क्, ढ् अ: नैवद्यते] 
गुणलेशरेणुकणिकेऽप्यसीमिके [क्: प्यसीमिके द्रोप्पेद् इन्] |
सदसत्त्वधातुवरसिद्धिदायिषु विगतोपमेषु असमन्तसिद्धिषु ||

सततामला करुणवेगतोत्थिता प्रणिधानसिद्धिरविरोधधर्मता [क्: 
रनिबोध] |
जगतोऽर्थसाधनपरासमन्तिनीसततं विरोचति महाकृपात्मनाम् ||

न निरोधतां करुणचारिकाकुला [क्: अचला] व्रजतेत्रिलोकिवरसिद्धिदायिका 
[ङ् अ: व्रजातो ; क्, ढ् अ: लोकवर] |
अमितामितेषु सुसमाप्तितां गता [क्, ङ्: गतिं] गतिं गतेष्वपि अहो 
[क्: अ] सुधर्मता ||

त्रिसमयेऽग्रसिद्धि वरदा ददन्तु [क्, ङ्: ददातु] मे 
वरदानताग्रगतितां गताः सदा [क्: दानाग्र] |

प्. १६)

सकलास्त्रिलोकिवरदाग्रसाधका नाथास्त्रियध्वगतिका अनावृताः ||

इति विसमयराजकल्पोक्ता वज्रधरसंगीता स्तुतिः |

इदं तत् सर्वबुद्धानामद्भुतगुणविस्तरम् [ङ्: सद्भत] |
सिध्यन्ति सर्वमन्त्रा वै सकृदुच्चारितेऽपि हि ||

अनेन स्तोत्रराज्ञा वै तोषितास्ते तथागताः |
ददन्ति विपुलां [ङ् अ विपुल] सिद्धिं कल्पस्थां कल्पचोदिताम् ||

दर्शयन्ति च आत्मानं आसेचनकविग्रहम् |
वैरोचनमहानाथमक्षोभ्यं रत्नसम्भवम् ||

अमिताभं जिनं शुद्धममोघराजं च सर्वतः |
रसं रसायनं तत्त्वं प्रवदन्ति वराणि [क्: वरांशि] च ||

अशेषाः सिद्धयो रम्या विपुला अर्थसम्पदः |
सर्वाशापरिपूरिं च ददन्ति मनसेप्सिताः |
ज्ञानमायुर्बलं वेगं ददन्ति परमं शुभम् [क्, ङ् अ: गुणं] ||
 
इति | एतदेव स्तोत्रं वज्रमण्डललङ्कारमहायोगतन्त्रेऽपि [ङ्: लाकार] 
सानुशंसं सम्पठितमिति |

नमो बुद्धाय |

बुद्धांस्त्रैयध्विकान् नत्वा बुद्धपुत्रांश्च [क्: बुद्धपत्रश्च] 
भावतः |
वक्ष्यामि समयं किञ्चित् श्रीमत्त्रिसमयोदितम ||

न सद्धर्मः प्रतिक्षेप्यो [क्, ङ् अ: त्रज्वाः] न सन्त्यज्यः [क्: 
तन्त्राज्ञाः] कदाचन |
सम्बुद्धा बोधिसत्त्वाश्च न कार्या तेष्ठनादृतिः ||

प्. १७)

गुरौ विधेया नावज्ञा न हन्तव्याश्च देहिनः |
न स्वयं मन्त्रमुद्राश्च कार्या नाश्याश्च नैव ताः ||

मात्सर्यं मद्यपानं च करणीयं न सर्वथा |
वज्राकारा न लङ्घ्याश्च [क्: लंघाश्च] भञ्जनीयाश्च नैव ते ||

न मञ्चशयनं कार्यं न मुद्रादिष्वगौ [क्: दिश्च] गौरवम् |
न बालधर्मता कार्या गुरौ वा देवतासु वा ||

अभिचारो न कर्तव्यः सुशीले नापराधयेत् [ङ्, अ: नय] |
नाकार्यं करणीयं वा नानुमोद्यं [ङ्, अ: मोघं] च किल्विषम् ||

संक्षेपात् प्रतिकूलं यत् तन्न कार्यं परात्मनोः |
समयोऽयं महाकल्पे श्रीमत्त्रिसमये स्मृतः ||

कौकृत्यमाजीवमलं रतिं संगणिकासु च |
विचिकित्सकता भूरिः परिष्कारपरिग्रहः ||

आलस्यं लीनचित्तत्व आत्मोत्कर्षादयस्तथा |
अन्तरायकरा धर्माः कल्पराजेऽत्र कीर्त्तिताः ||

दोषैरमीभिर्निर्मुक्तः पूर्वोक्तसमये स्थितः |
सर्वासङ्गोज्झितः श्राद्धः स्थिरसम्बोधिमानसः ||

जगत्त्रयहितोद्युक्तः वाङ्मनःकायचेष्टितः |
सिद्धिं त्रिसमयोक्तेन साधयेद् विधिनेप्सिताम् [क्, ङ् अ: द्विनेमि] ||

त्रिसमयराजसाधनम् |

कृतिरियं पण्डितरत्नाकरगुप्तपादानाम् ||

प्. १८)

३.

नमः [ढ्: नमो बुद्धाय, क्: नमो वज्रासनाय] शाक्यमुनये 
तथागताय |

नत्वा सर्वतथागतान् गुणगणाधारान् परार्थं गुरोः 
श्रीवज्रासननामभूषिततनोः संसारदोषग्रहैः |
अस्पृष्टवरबुद्धतादमशमं तत्साधनं [ग्: सत्साधनं] तत्त्वतो 
नानावर्णतथागतादिरचनादेहं तथा [क्, ढ्: तदा] लिख्यते [क्: 
कथ्यते] ||

ततः पुरतो भगवन्तं वक्ष्यमाणविधिना वर्णभुजादिसमन्वितबुद्धं 
सर्वतथागतादिसमन्वितं [क्: सर्वतथागतादिसमन्वितं fओउन्द् ओन्ल्य इन्] 
विचिन्त्य पुष्पादिकं प्रयच्छेत् | ओं नमो अक्षोभ्याय हुं ओं वज्रपुष्पे हुं स्वाह | 
प्रत्येकं वारत्रयं दद्यात् | ओं नमो वैरोचनाय ओं ओं वज्रपुष्पे हुं [क्: हुं 
द्रोप्पेद् इन्] स्वाहा | ओं नमो रत्नसम्भवाय [क्: वज्रसम्भवाय] त्रां 
ओं वज्रपुष्पे हुं स्वाहा | ओं नमोऽमिताभाय ह्रीं ओं वज्रपुष्पे हुं स्वाहा | ओं 
नमोऽमोघसिद्धये [ग्: सिद्धि] खं ओं वज्रपुष्पे हुं स्वाहा | ओं नमो 
लोचनायै लों [ग्: लं] ओं वज्रपुष्पे हुं स्वाहा | ओं नमो मामक्यै मां ओं 
वज्रपुष्पे हुं स्वाहा | ओं नमः पाण्डरायै पां ओं वज्रपुष्पे हुं स्वाहा | ओं 
नमस्तारायै तां ओं [ग्: ओं द्रोप्पेद् इन्] वज्रपुष्पे हुं स्वाहा | 
पुनरप्यक्षोभ्यरूपवज्रासनाय प्रभूतप्रभूततरं पुष्पं दद्यादनेनैव 
क्रमेण | ओं वज्रधूपे हुं स्वाहा ओं वज्रगन्धे

प्. १९)

हुं स्वाहा ओं वज्रनैवेद्ये हुं स्वाहा ओं वज्रदीपे हुं स्वाहा इत्यादिभिः [क्, 
ढ्: इत्यादि] पूजाविधिं कृत्वा मैत्र्यादिभावनापुरःसरं ततः 
स्वहृद्यकारपरिणतं [क्: स्वहृदय] चन्द्रमण्डलं तस्योपरि हुंकारं 
सुवर्णवर्णं [क्: वर्णं द्रोप्पेद् इन्; ग्: वर्ण] तद्रश्मिनिर्गतान् 
गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् दृष्ट्वा ततः स्नानपूजामेघप्रसरैः [क्, ढ्, ग्: 
रेअद् पुष्पादिभिः अfतेर् स्नान ; क्: मोघ, क्, ब्: मेध्य] सम्पूज्य ततः 
पापदेशनां पुण्यानुमोदनां [क्: पुण्यानुमोदनां द्रोप्पेद् इन्] 
परिणामनां त्रिशरणगमनं जिनमार्गाश्रयणं [क्, ढ्, ग्: जिन 
द्रोप्पेद् इन् ; ग्: श्रयात्] बोधिचित्तोत्पादं च कुर्याद् रत्नत्रयं मे शरणमित्यादिना | 
ततः शून्यतां विभावयेत् [क्: विला] | सर्वधर्मान् निःस्वभावरूपान् 
विभाव्य [क्, ब्: वयित्वा] अक्षररूपं बोधिचित्तस्वरूपं 
प्रभास्वरमात्मानं पश्येत् | दृढीकरणार्थं मन्त्रमुच्चारयेत् ओं 
स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहम् | तदेव ज्योतीरूपपरिणतं 
[क्, ढ्: रूपं तत्परि] चन्द्रमण्डलम् | तस्योपरि हुंकारं 
अकारादिषोडशस्वरपरिवेष्टितं पुनरपि ककारादिवर्णेन [क्, ढ्: वर्णेन 
द्रोप्पेद् इन्] परिवेष्टितं शुक्लवर्णं सकलसमस्तपरिणतं चन्द्रमण्डलरूपं 
[क्, ढ्: रूपं द्रोप्पेद् इन्] विचिन्तयेत् | तस्योपरि हुंकाराक्षरबीजं 
[क्, ढ्, ग्: हुंकार] तत्परिणतं वज्रं पीतवर्णं तत्रापि 
वज्रवरटके [क्, ढ्: वरटकं] हुंकारं समस्तमेतत् [ग्: 
समन्त्रमे] परिणम्य वज्रासनरूपं 

प्. २०)

सुवर्णवर्णं [ढ्: वणं द्रोप्पेद् इन्] तस्य चतुर्मारासनम् [क्, ब्: 
र्म्मारैरासनं] | ते च स्कन्धक्लेशमृत्युदेवपुत्रमाराः [क्: स्कन्द ; क्, 
ब्: मारं] गौररक्तकृष्णश्यामवर्णाः | यथाक्रमेण मूर्तिमेषां विभाव्य 
एभिर्मारैः परिघटितसिंहासनं तस्योपरि [क्, ब्: सनस्योपरि] 
विश्वपद्मं वज्रं च तत्र स्थितं भगवन्तं द्विभुजं वज्रपर्यङ्कनिषणं 
[क्, क्, ब्: पर्यङ्क] सव्यकरं भूस्पर्शमुद्रान्वितं 
अवसव्यमुत्सङ्गस्थितं रक्तवस्त्राच्छादितगात्रं शान्तमात्मानं विभावयेद् योगी 
| ततोऽहङ्कारमुत्पादयेत् [क्, ढ्, ग्: हुंकारं] | ओं 
धर्मधातुस्वभावात्मकोऽहम् | ततो भगवतो दक्षिणे मैत्रेयं [ग्: 
मैत्रियं] बोधिसत्त्वं गौरवर्णं [क्: गौरवर्णं द्रोप्पेद् इन्] द्विभुजं 
जटामकुटधारिणं सव्यगृहीतचामररत्नं [क्, ढ्: सव्ये] अवसव्येन 
[क्, ढ्, ग्: सव्ये] नागकेशरपुष्पच्छटाधारिणं तथा वामे 
लोकेश्वरं  बोधिसत्त्वं शुक्लवर्णं दक्षिणे गृहीतचामररत्नं वामेन 
कमलधारिणं [ग्: धारिणां] भगवन्मुखं व्यवलोकयन्तौ [क्, 
ढ्: कयन्तो] तौ [क्, ब्: तौ ओन्ल्य इन्] भावयेत् |

पश्चात् षडङ्गन्यासं कुर्यात् | भगवतो चक्षुषोरुभयोश्चन्द्रमण्डलं 
[क्, ढ्, ग्: भगवतश्चक्षु] तदुपरि क्षिंकारं शुक्लवर्णं 
श्रोत्रयोश्चन्द्रमण्डलोपरि जंकारं नीलवर्णं नासापुटयोश्चन्द्रमण्डलोपरि 
खंकारं पीतवर्णं जिह्वायां चन्द्रमण्डलोपरि गंकारं रक्तवर्णं 
ललाटचन्द्रमण्डलोपरि स्कंकारं श्यामवर्णं स्तनद्वये [क्: 
तन्त्रमध्ये, ढ्, ग्: स्तनमध्ये] चन्द्रमण्डलोपरि संकारं 
शुक्लवर्णं इति षडङ्गन्यासं

प्. २१)

विभाव्य ततः स्वहृदि चन्द्रमण्डले हुंकारपरिणतवज्रं [क्, ब्: णतं 
वज्र] तद्वज्रवरटके चन्द्रमण्डलोपरि हुंकारं तत्सर्वं परिणाम्य 
[क्, ढ्: णम्य] ज्ञानसत्त्वं समयसत्त्ववद् [ग्: सत्त्वम्बि] 
विचिन्तयेत् |

ततः शिरसि चन्द्रमण्डलं तस्योपरि उंकारपरिणतं चक्रं शुक्लवर्णं तन्मध्ये 
चन्द्रस्थ-उंकारं चेति [क्: चिन्तं] भगवतः कायविशुभावना | कण्ठे 
चन्द्रमण्डलं तस्योपरि [क्, ढ्, ग्: मण्डलस्योपरि] 
आःकारपरिणताष्टदलपद्मं [क्, ढ्: आकार] रक्तवर्णं तन्मध्ये 
[क्: तन्मध्य] चन्द्रमण्डलस्थं आःकारमिति [क्, ब्: ओमित्स् आःकारमिति 
मण्डलस्थं] भगवतो वाग्विशुद्धिभावना | नाभेरूर्ध्वं चन्द्रमण्डलं 
तस्योपरि हुंकारपरिणतं वज्रं कृष्णवर्णं तन्मध्ये चन्द्रमण्डलस्थं 
[क्: मण्डल] हुंकारमिति भगवतश्चित्तविशुद्धिभावना | 
बुद्धत्वफलदायिनी बुद्धसिद्धिरिति | ततः आकाशस्थितं भगवन्तं 
हृद्बीजरश्मिना [ढ्: हृदयबीज, ग्; रश्मना क्, ब्: हृद्बीजार्चिषा] 
आकृष्य जः हुं वं होः इत्यक्षरचतुष्टयेन पुरतः स्थापयेत् | तस्मै 
अर्घ्यपाद्याचमनं [ढ्: द्यासनं, ग्: द्याचमं] प्रोक्षणं 
[क्, ग्: प्रोक्षं] च दद्यात् | पश्चात् क्षीरादिभोजनं प्रयच्छेत् 
इत्यमृतास्वादो [क्: ताम्बादौ] विहितः | ततः सर्वबुद्धान नमस्यामीत्यनया 
स्तुत्या [क्, ढ्: स्तुत्वा द्रोप्पेद् इन्] स्तुतिं कुर्यात् | ततो ज्ञानसत्त्वेन सह 
समयसत्त्वमेकीकृत्य समयस्त्वं समयस्त्वं [ढ्: अद्द्स् अ थिर्द् 
समयस्त्वं] समयमहं ओं आः हुं [ढ्: हुं द्रोप्पेद् इन्] इत्यनेन 
मन्त्रेणाद्वयं कुर्यात् | पश्चाद्

प्. २२)

भावनाखिन्नो जपं कुर्यात् | ओं आः वज्र हुं [क्, ग्: हुं फट्] स्वाहा इति 
जपमन्त्रः [क्: अयं] | पश्चात् सम्यक्सम्बोधौ पुण्यं परिणाम्य विसर्ज्य 
[क्, ब्; विसर्जयित्वा] विहरेत् यथेच्छयेति | अनेन पुण्येन 
सर्वसत्त्वास्तथागतज्ञानप्राप्ताः [क्, ब्: सर्वे द्रोप्पेद् इन्] शीघ्रं 
भवन्ति |

|| वज्रासनभट्टारकसाधनोपदेशविधिः [ग्: सामध्ये] परिसमाप्तः ||

४. 

पूर्वोक्तेन [ढ्: पूर्वोक्तवि] विधानेन शून्यताभावनानन्तरं 
चन्द्रमण्डले नीलं हुंकारमकारादिसितषोडशस्वरपरिवेष्टितं [क्: 
षोडशवर] ततः सितककारादिचतुस्त्रिंशद्व्यञ्जनपरिवेष्टितं [क्: 
तस्त्रिंश] सर्वमेतत्परिणम्य चन्द्रमण्डलं तदुपरि पुनस्तदेव [क्: 
न्यस्त] बीजं तत्परिणामेन पीतवज्रं तद्वरटकेऽपि तद्बीजं सर्वमेतत् परिणम्य 
श्रीमद्वज्रासनबुद्धभट्टारकमात्मानं झटिति निष्पादयेत् [क्, ढ्: 
विष्पा] | द्विभुजैकमुखं पीतं चतुर्मारसंघटितमहासिंहासनवरं 
तदुपरि विश्वपद्मवज्रे वज्रपर्यङ्कसंस्थितं वामोत्सङ्गस्थितवामकरं 
भूस्पर्शमुद्रादक्षिणकरं [ग्: भूस्पृश] 
बन्धूकरागारुणवस्त्रावगुण्ठिततनुं सर्वाङ्गप्रत्यङ्गासेचनकविग्रहं 
विचिन्त्य ओं धर्मधातुस्वभावात्मकोऽहमिति अद्वयाहङ्कारं

प्. २३)

कुर्यात् | तदनु भगवतो दक्षिणे मैत्रेयं [ग्: मैत्रियं] बोधिसत्त्वं 
सुवर्णगौरं द्विभुजं जटामकुटधारिणं गृहीतचामरदक्षिणकरं 
नागकेशरपल्लवधरवामकरम् [ग्: पल्लवामर ; क्: चामरकरं] | तथा 
वामे लोकेश्वरं बोधिसत्त्वं शुक्लं जटामुकुटिनं [क्: जटमुकुटिं] 
चामरधारिदक्षिणभुजं कमलधारिवामकरम् | एतद्द्वयं 
भगवन्मुखमभिवीक्ष्यमाणं पश्येत् | ततः षडङ्गन्यासं कुर्यात् [ग्: 
कुर्वीत] | भगवतश्चक्षुषोश्चन्द्रस्थसितक्षिंकारं [क्: श्चन्द्रस्थितं] 
श्रोत्रयोश्चन्द्रस्थनीलजंकारं ततो [ढ्: ततो पुटे; क्; ओमित्स् ततो] नासापुटे 
चन्द्रस्थपीतखंकारं जिह्वायां चन्द्रस्थलोहितगंकारं ललाटे 
चन्द्रस्थहरितस्कंकारं स्तनान्तराले चन्द्रस्थसितसंकारं | ततो हृदि 
चन्द्रस्थहुंकारजवस्त्रं [क्: चन्द्रहुकार] तद्वरटकेऽपि सचन्द्रहुंकारं 
कण्ठे चन्द्रमण्डले [क्: चन्द्रमरक्त] आःकारजपद्मे चन्द्रस्थाअःकारमिति 
[क्: चन्द्र आः] वाग्विशुद्धिभावना | शिरसि चन्द्रे सितओंकारजाष्टारचक्रे 
चन्द्रस्थओंकारमिति कायविशुद्धिभावना | नाभेरूर्ध्वं 
चन्द्रस्थसवज्रहुंकारमिति चित्तविशुद्धिभावनेति | ततो 
हृद्बीजसमाकृष्टज्ञानसत्त्वमर्घ्यपाद्यादिनानाविध##-
सहैकीकृत्य ओं समयस्त्वं समयस्त्वं समयमहं ओं आः हुं इति 
मन्त्रेणाद्वयाहङ्कारमुत्पादयेत् | ततो भावनाखिन्नो [ग्: खीनो] मन्त्रं 
जपेत् | ओं आः वज्र हुं स्वाहा | 

|| इति वज्रासनसाधनं समाप्तम् ||

प्. २४)

५.

नमो वज्रासनाय |

आदौ मुखादिशुद्धिं विधाय स्वहृद्यकारपरिणतचन्द्रे पीतहुंकारं पश्येत् | 
तत्किरणैराकृष्य गुरुबुद्धादीन् पूजयेत् | ततोऽपि पापदेशनादिकं विधाय 
शून्यतां चामुखीकृत्य तन्मन्त्रेणाधितिष्ठेत् | ततः पूर्वप्रणिधानसंचोदनया 
[क्, ढ्: चोदना] रूपकायमभिनिर्मापयेत् सत्त्वार्थविधये | 
शशिम.डलमध्ये पीतहुंकारं पश्येत् अकारादिसितषोडशस्वरवेष्टितम् [ढ्: 
सित द्रोप्पेद् इन्] ततोऽपि बहिः सितककारादिवर्णसमूहैर्वेष्टितं [क्: सहस्रे] 
तत्सकलपरिणतं शशिमण्डलमकलङ्कमवलोक्य सव्यकारेण भूस्पर्शमुद्रं 
उत्सङ्गस्थितावसव्यहस्तं काषायवस्त्रावगुण्ठनं 
नीलगौररक्तश्यामचतुर्मारोपरि [ग्; द्रोप्स् गौर बोधिसत्त्वं] 
विश्वपद्मवज्रावस्थितं शान्तं लक्षणव्यञ्जनेनान्वितगात्रम् | तस्य भगवतो 
दक्षिणे मैत्रेयबोधिसत्त्वं गौरं द्विभुजं जटामुकुटिनं [क्: मुकुटिनं] 
सव्यकरेण चामररत्नधारिणं अवसव्येन नागकेशरपुष्पच्छटाधारिणम् [क्: 
च्छत्र] | तथा वामतो लोकेश्वरं शुक्लं दक्षिणकरेण चामरधरं 
वामकरेण [क्: द्रोप्स् वामकरेण कमलधरं] कमलधरम् | 
भगवन्मुखावलोकनपरौ च तौ भावयेत् | ततः षडङ्गन्यासं कुर्यात् | 
भगवतश्चक्षुषोश्चन्द्रस्थितशुक्लक्षिंकारं [क्: स्थितश्चक्र] श्रोत्रयोः 
शशिमण्डलावस्थितं जंकारं नीलं नासापुटे 

प्. २५)

चन्द्रस्थपीतखंकारं जिह्वायां चन्द्रस्थं रक्तगंकारं [ग्: 
शंकारं] ललाटे चन्द्रस्थं श्यामस्कंकारं स्तनमध्ये 
चन्द्रस्थशुक्लसंकारं चिन्तयेत् | तदनु ज्ञानसत्त्वभावनां कृत्वा शिरसि 
चन्द्रमण्डलोपरि ओंकारजं सितमष्टारचक्रं तदुपरि चन्द्रस्थं ओंकारं कण्ठे 
चन्द्रोपरि आःकारजमष्टदलपद्मं [क्, ढ्: आकारं] तन्मध्ये 
चन्द्रस्थं आःकारं [क्: आकारं] हृदि चन्द्रस्थहुंकारजं वज्रं 
स्वबीजगर्भं कायवाक्चित्तविशुद्ध्या च एतदेवं [क्: एवत्रयं] भावयेत् | इति 
भगवन्तमाखेदं यावद् भावयित्वा मन्त्रं जपेत् | तत्रैष मन्त्रः | ओं आः वज्र 
[क्: वज्रसत्त्व] हुं स्वाहा |

|| इति वज्रासनसाधनं समाप्तम् ||

प्. २६)

६. 

आर्यषडक्षरोमहाविद्यायै नमः [क्, ब्: थिस् नमस्कार इस् गिवेन् ओन्ल्य 
इन्] |

आदौ तावन्मन्त्री सुखासनोपविष्टः मुखशौचादिकं कृत्वा स्वहृदि [क्, 
ब्: अन्द् ख्: स्वहृदि पुरतो इस् द्रोप्पेद् इन्] 
चन्द्रस्थसितह्रीःकारविनिर्गतरश्मिभिर्गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् पुरतो बुद्धादीन् 
[क्, ढ्, ग्: बुद्धादीन् द्रोप्पेद् इन्] दृष्ट्वा सम्पूज्य 
त्रिशरणगमनादिकं [क्: शरणादिकं] कुर्याद् रत्नत्रयं मे [क्: 
त्रयशरण] शरणमित्यादिना | यावन्तः सत्त्वाः सत्त्वसंग्रहेन संगृहीताः 
अण्डजा वा जरायुजा वा संस्वेदजा [क्: स्वस्व] वा औपपादुका वा रूपिणो वा 
अरूपिणो वा संज्ञिनो वा असंज्ञिनो वा नैवसंज्ञानासंज्ञिनो वा यावत् [ढ्: 
यावान्] कश्चित् सत्त्वधातुः प्रज्ञप्यमानः प्रज्ञप्य ते [ढ्, ग्: ते 
द्रोप्पेद् इन्] सर्वे मया अनुपधिशेषनिर्वाणधातौ [क्: अनुपविशेषेण] 
प्रतिष्ठापयितव्या इति | ततः ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहं 
इति वारत्रयमुच्चारयेत् [क्, ब्: चार्य] | तदनु शून्यतां 
मुहूर्त्तमालम्बयेत् [क्, ब्: मुहूर्तमात्रं ध्यात्वा] | तदनन्तरं 
[क्, ब्: तदनु] स्वहृदये [क्, ख्, ढ्, ग्: हृदये] 
सितपद्मोपरि चन्द्रमण्डलं तस्योपरि सितह्रीःकारं ततो 
निश्चरदनेकरश्मिशतसहस्रं [क्, ब्: ततोऽनेक] ध्यात्वा तेन 
सर्वसत्त्वानामशेषानादिकालसञ्चितं [क्, ख्, ढ्, ग्: तेनाशेषा ; क्: 
अन्वित] रागादिक्लेशसमूहं सत्त्वानां विशोध्यन्ते [क्, ख्: विशोध्य 
तत्] | तत् 

प्. २७)

पुनस्तत्रैव प्रवेशयेत् [क्: प्रवेशस्तत्] | तत्पपरिणतमात्मानं 
लोकेश्वररूपं सर्वालङ्कारभूषितं शुक्लवर्णं चतुर्भुजंन् वामतः 
पद्मधरं दक्षिणतो अक्षसूत्रधरं अपराभ्यां हस्ताभ्यां हृदि 
संपुटाञ्जलिस्थितं ध्यायात् [क्, ब्: ध्यायात् ओमित्तेद् इन्] | दक्षिणे 
मणिधरं तद्वद्वर्णभुजान्वितं [क्: त्द्वर्ण, ढ्: तत्तद्वर्ण] 
पद्मान्तरोपरिस्थं वामे तथैव अपरपद्मस्थां [क्: पद्मस्था] षडक्षरीं 
महाविद्याम् | ततः ओं महासुख वज्रसत्त्व जः हुं वं होः [क्: हाः] 
सुरतस्त्वं अललललहोः अः अः अः अः इत्यधिष्ठानमन्त्रराजमुच्चारयेत् [क्, ब्: 
मन्त्रमु] | एवं ध्यात्वा [क्, ब्: ध्यानं कृत्वा] ततो 
लोकेश्वरात्महृदयचन्द्रमण्डलादक्षसूत्राकारं [क्, ढ्: हृदये] 
शुक्लवर्णं मुखेन निर्गत्य नाभौ प्रविशन्तं चक्रभ्रमणयोगेन [क्: 
भ्रम] इमं [क्, ग्: इयं, क्, ब्: इदं] मन्त्रराजं 
सर्वबुद्धहृदयचिन्तामणिकल्पं पश्येदनिमित्तयोगेन | ततो जपं कृत्वा 
भ्रमणप्रवेशनादिकं [क्: भ्रमणावेगेना, ख्, ढ्: 
भ्रमणावेशना] प्राप्याचिरेणैव [क्: प्राप्यादि] कालेन श्राद्धः 
कृपावान् [क्: क्रिया] गुरुभक्तो योगी सिध्यति |

ओं मणिपद्मे हुं इति [क्, ढ्, ग्: इति द्रोप्पेद् इन्] जापमन्त्रः | तत 
उत्थानकाले इमं मन्त्रराजमुच्चार्योतिष्ठेत् [क्: मुच्चाचयेति] | ओं वज्रसत्त्व 
समयमनुपालय [क्: पालयन्] वज्रसत्त्वत्वेनोपतिष्ठ [क्: सत्त्वो तेनो] 
दृढो मे भव सुतोष्यो मे भव 

प्. २८)

सुपोष्यो मे भव अनुरक्तो मे भव सर्वसिद्धिं मे प्रयच्छ सर्वकर्मसु च मे चित्तं 
श्रेयः कुरु हुं हहहह होः [क्, ढ्: हो] भगवन् सर्वतथागतवज्र मा 
मे मुञ्च वज्रीभव महासमयसत्त्व आः | एवमुक्ता यथामुखं विहरेदिति |

|| आर्यषडक्षरीमहाविद्यासाधनं समाप्तम् ||

७. 

पद्मकुलोद्भवं नाथं सर्वज्ञकृतमौलिनम् |
प्रणम्य साधनं [ग्: सालं] वक्ष्ये सर्वरोगविनाशनम् ||

प्रथमं तावदाचार्यानुगता [क्: चार्यान् गता] सिद्धिः - 

तस्माच्च [ठे मेत्रे इन् बोथ् थेसे श्लोकस् इस् fऔल्त्य] सर्वभावेन गुरुं 
पूजयेद् यत्नतः |
गुरुणा परितुष्टेन [क्: परितुष्टो न] कर्मसिद्धिः प्रजायते ||

मण्डलप्रविष्टस्य सिद्धिरनुज्ञाता च सर्वथा |
स्वसमयसम्बरं रक्षयन् सिध्यते ध्रुवम् ||

मुखशौचादिपूर्वकं देवगृहे पटादिगतभट्टारकमवतार्य स्वहृदये 
आद्यक्षरेण [क्: आद्याद्य] चन्द्रमण्डलं तस्योपरि अष्टमस्य चतुर्थकं 
बीजं सप्तमद्वितीयेनासनं [क्, ग्: द्वितीय ना] प्रथमचतुर्थेन मण्डितं 
षोडशेन संयुक्तं शुक्लवर्णं मनोरमं ततो विश्वरश्मीन्निश्चार्य तै 
रश्मिभिर्निष्पन्नान् गुरून् सबुद्धमूर्तीन् दृष्ट्वा पूजयित्वा अभिवन्द्य चानेन 
मन्त्रेण ओं वज्रपुष्पे हुं ओं वज्रधूपे हुं ओं वज्रदीपे हुं ओं वज्रगन्धे हुं 
ओं वज्रनैवेद्ये हुं ततो - 

प्. २९)

रत्नत्रयं मे शरणं सर्वं प्रतिदिशाम्यघम् [क्: मोघं] |
अनुमोदे [क्: मोद्य] जगत्पुण्यं बुद्धबोधौ दधे मनः ||

आबोधेः शरणंन् यामि बुद्धं धर्मं गणोत्तमम् |
बोधौ चित्तं करोम्येष स्वपरार्थप्रसिद्धये ||

उत्पादयामि [ईन् अ इन्स्तेअद् ओf थेसे त्wओ लिनेस् wए हवे उत्पादं यामी अङ्ग | ईन् थे 
समे श्लोक ढ् रेअद्स् अहं इन्स्तेअद् ओf बहु] परमं वरबोधिचित्तं 
निमन्त्रयामि बहुसर्वसत्त्वान् |
इष्टां चरिष्ये वरबोधिचारिकां बुद्धो भवेयं जगतो हिताय ||

इति | प्रणिधिपूर्वकं सर्वधर्मनैरात्म्यं भावयेत् अनेन मन्त्रेण | ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | 

बीजं मायोपमाकारं [ढ्: अद्द्स् विचिन्त्य अfतेर् मायोपमाकारं] 
त्रिधातुकमशेषतः |
दृश्यते स्पृश्यते चैव यथा माया हि [क्: माया ति] सर्वतः |
न चोपलभ्यते चैव सर्वस्य जगतः स्थितिः ||

इत्यधिमुच्य | ततोऽनादिकालीनमसत्कल्पनाबीजमपनीय स्वभावमधिमुञ्चेत् [क्: 
मुचेत्] | ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहम् | ततः 
पूर्वोक्तबीजनिष्पन्नं पद्मं तस्योपरि ह्रीःकारं तत्सर्वं [ग्: तसव] 
निष्पन्ने सति श्रीमल्लोकनाथं [क्: धीमन्] वज्रपद्मगर्भचन्द्रस्थं 
वज्रपर्यङ्कं शशिप्रभं कुन्देन्दुवर्णमुज्ज्वलं जटामकुटधरं शान्तं 
अमिताभकृतशेखरं [क्: कृशेष्वरं] व्याघ्रचर्मनिवसनं 
चतुर्भुजं नानालङ्कारभूषितं दक्षिणेकंरे 

पद्ममणिविभूषितं द्वौ हस्तौ संयुक्तौ सर्वराजेन्द्रमुद्रा हृदि संस्थितं 
ततोऽहङ्कारं कुर्यात् अहमेव लोकेश्वर इति | ततो ज्ञानसत्त्वमाकृष्य 
यथोपदेशतः स्वमन्त्रेणार्घ्यपाद्यादिकं दद्यात् | समाजमुद्रया एकीकृत्यानेन 
मन्त्रेण सह विन्यसेत् | ओं सुरतवज्र अललललहोः समयस्त्वं समयस्त्वं 
समयमहम् | यथोपदेशतो 
अभिषेककवचपट्टबन्धाधिमोक्षणसमतालपूजास्तुतिं च कृत्वा 
भावनापूर्वकं जपं कुर्यात् | स्वहृदि [स्वहृदिन्द्रो] चन्द्रोपरि 
षडक्षरं प्रदीपमालामिव गृहान्तरद्योतिनीं पश्येत् | मन्त्रः [क्: मन्त्रः 
द्रोप्पेद् इन्] ओं मणिपद्मे हुं मणिपद्मे हुं | अक्षरलक्षं जपेत् | ततो 
द्वितीयतृतीयेन विगतकल्मषो भगवति पञ्चानन्तर्यकारिणोऽपि कोटिजापेन सिद्ध्यति | 
तत उत्थातुकामोऽर्घ्यादिकं [क्: तुमामा] दत्त्वा विशिष्टाहङ्कारेण विहरेत् | 
चतुःसन्ध्यं जपित्वा कुशलमूलं परिणम्याभिप्रेतसिद्धये [क्: 
णम्याभिज] अर्द्धरात्रौ [क्: टूर्द्ध्वरात्रौ] ज्ञानसत्त्वं विसर्ज्ज्य 
[क्: विसृक्ष्य] शताक्षरं चोच्चार्य कायवाक्चित्तरक्षां च कृत्वा 
यथासुखं विहरेदिति | यदि रोगादि नाशयितुं इच्छति तदा यथोपदेशतः [क्: 
यथोग्र] पुष्यनक्षत्रेणापतितगोमयेन भट्टारकस्याग्रतश्चतुरस्रं 
मण्डलकं कुर्यात् | अभिप्रेतषडक्षरविदर्भितमष्टोत्तरशतं [क्: 
मष्टाक्षर] जपेत् | षण्मासेन सिध्यति न संशय [क्: वशंसय, ग्: 
शताय] इति | 

|| कारण्डव्यूहाम्नायेन रचितं साधनं समापतम् ||

प्. ३१)

८.

पूर्वविधानेन चन्द्रमण्डलं सप्ततृतीयकं बीजं त्रयोदशाक्रान्तं 
इन्दुबिन्दुविभूषितं तेनैव निष्पन्नं श्रीमल्लोकनाथं जटामकुटधरं शान्तं 
चन्द्रांशुमिव निर्मलं सर्वालङ्कारभूषितं वामेन पद्मधरं दक्षिणे 
वरदं पद्मचन्द्रासनस्थं भावयेत् | हस्तद्वयेन मुष्टिं कृत्वा 
मध्यमपद्मसंकोचमिव [मध्यसं] अनया मुद्रया मुद्रयेत् | ततो जापं 
कुर्यात् ओं मणिपद्मे हुंं | अक्षरलक्षेण विगतकल्मषो भवति द्वितीये तृतीये 
स्वप्नानि [क्: त्वप्राणि] पश्यति पञ्चानन्तर्यकारिणोऽपि कोटिजापेन सिध्यति |

|| श्रीमल्लोकनाथसाधनं समाप्तम् ||

९. 

ह्रीःकारज्ञाननिष्पन्नो हालाहलो [क्: हलाहलो] महद्वपुः [ग्: 
महावपुः] |
त्रिनेत्रं त्रिमुखं चैव जटामकुटमण्डितम् ||

अर्द्धचन्द्रधरं देवं कपालकृतशेखरम् |
जिनबिम्बजटान्तःस्थं सर्वाभरणभूषितम् ||

सितारविन्दनिर्भासं शृङ्गारादिरसान्वितम् |
षड्भुजं हसितं [क्: सहितं] वक्त्रं व्याघ्रचर्मसुवाससम् [ग्: 
चर्माशसवासनं] ||

प्. ३२)

दक्षिणे करे वरदं द्वितीये चाक्षमालिकम् [क्: मालिकां] |
तृतीये शरनर्त्तनं वामे पद्मविभूषितम् ||

द्वितीये कुचधरं चैव तृतीये धनुरेव च |
दक्षिणे त्रिशूलं चैव [क्: लञ्चै, क्: जन्तु] सर्पेण परिवेष्टितम् ||

वामे पूर्णकपालं तु पुष्पैर्नानासुगन्धिभिः |
रक्तपद्मस्थितं चैव ललिताक्षेपसंस्थितम् [क्: ताक्षय] ||

रत्नाचलगुहान्तःस्थं भावयेद् योगचिन्तकः |
स्फुरद्बुद्धमयैर्बिम्बैः [क्: मयोत्बम्बै] विविधैः प्रातिहार्यकैः ||

सर्वाहारं तु भुञ्जानो निर्विकल्पसमाधिना |
अन्तर्जल्पो जपेन्मन्त्रान् भावयेत् क्रमयोगतः |
क्षिप्रं च प्राप्यते बोधिरनुत्तरसुखावहा [क्: सुखामहा] ||

|| सर्वकामप्रसाधनहालाहलपरितोषणवज्रा [क्: परितो वन] नाम समाधिः ||

प्. ३३)

१०.

हृच्चन्द्रे न्यस्य [क्: जीःकारं] ह्रीःकारं धर्मनैरात्म्यभावनम् |
कृत्वा संस्फार्य [क्, ढ्: संस्थार्य] तस्माच्च रक्तरश्मीन् 
नभःसमान् ||

तैश्च लोकेश्वराकारं जगत् स्थावरजङ्गमम् |
कृत्वा सम्बोधिसत्त्वार्थं जातं हृदि प्रवेश्य च ||

तं ह्रीःकारं परावृत्य झटिति ज्ञानयोगतः |
तं सितं रक्तवर्णं तु पद्मरागसमद्युतिम् [ग्: मयं] ||

पञ्चबुद्धमकुटधरं [क्, ढ्: मुकुटं] हर्षेणोत्फुल्ललोचनम् 
[ढ्: हर्षोत्फुल्ललोचनं | क्: हर्षोत्फुल्लवनं] |
वामतो स्पर्द्धया नालं धृत्वा षोडशपत्रकम् [ढ्: यन्त्रकं] ||

पद्मं विकाशयन्तं च हृदि दक्षिणपाणिना |
मयूरोपरि मध्यस्थे निषणं चन्द्रमण्डले ||

सत्त्वपर्यङ्कमाभुज्य [क्: मातुष्य] सशृङ्गाररसोत्सवम् [क्: 
ससृक्सार] |
चैत्यान्तःस्थमहाकर्म कूटागारविहारिणम् |
भावयेद् वज्रधर्माग्र्यं [क्: धर्मग्रः] नित्यं बोधिमवाप्नुयात् ||

भावनाखिन्नो हृच्चन्द्रे न्यस्य मालामिवाविक्षिप्तचित्तो जपेत् | तत्रायं जप्यो मन्त्रः 
ओं वज्रधर्म ह्रीः |

|| साधनोपायिका संक्षिप्ता वज्रधर्मस्य ||

प्. २४)

११.

नमः षडक्षरीलोकेश्वराय |

सम्यक् परहितोद्युक्तमनसाऽऽलम्ब्य [क्, ग्: संरहि] देहिनाम् |
निःशेषदुःखोपशमं सत्सुखे च प्रतिष्ठितम् ||

तन्मना हृदि सञ्चिन्त्य भावयेच्छुभ्रदीधितिम् |
तत्प्रभाभिः [क्: प्रभातिस्फुरती] स्फुरन्तीभिस्तनुं [क्: समव] 
स्वामवभासयेत् ||

विश्रम्य विधिवन्मन्त्री संहृत्य सद्वितर्क्कितः |
स्फुटमुच्चारयेन्मन्त्रं श्वेतदीध्हितिभास्वरम् ||

स्वनाभिमण्डलेनैवं [क्, ख्, ढ्: लेनैनं] प्रवेश्य हृदि 
संहरेत् |
इति कुर्वन् त्रिधा ध्यायात् कायवाक्चित्तशोधनम् ||

तत्र स्वदेहसंस्थेन कायादेः शुद्धिमात्मनः |
बहिर्गतेन मन्त्रेण प्राणिनां तु [क्: प्राणिनात्र विचि; ढ्: प्राणिना भुवि] 
विचिन्तयेत् ||

दृष्टोच्चारितमन्त्रोत्थं [ग्: मन्त्रौर्थे] पुरतो देवतात्रयम् |
मन्त्रोच्चारणसंहारक्रमात् प्रत्येकमाचरेत् ||

विचित्रपूजानिर्माणं तन्निष्पादनमेव [ख्, ढ्: तन्निर्यातन] च |
परिपूरिं ततः शुद्धिमिष्टार्थे परिणामनाम् ||

मन्त्रजापं ततः कुर्यात् विधिनाऽन्ते जपस्य तु |
पूजादि पूर्ववत् कृत्वा देवतां हृदि संहरेत् ||

समाधिप्रतिलम्भादौ चतुःसन्ध्यमिमं विधिम् |
कुर्वन् लक्षं जपेन्मन्त्री विजनेषु गृहादिषु ||

प्. ३५)

श्वासचिन्तां विना [क्: श्वासनिन्तीपिना] कार्यो जापस्फुरणसंस्कृतैः 
[क्: स्फुरणस्कृतैः] |
पापक्षयादौ सर्वत्र चतुरस्रं च मण्डलम् ||

कारयित्वा पटाद्यस्य पुरो ध्यात्वाथवा विभुम् |
मण्डलार्चनमर्चां [क्: मर्थाम्बा, ग्: मर्वाम्बा] वा कृत्वा 
कुर्यादमून् विधीन् ||

तत्रायं देवताकारोपदेशः - 

पर्यङ्किनं सितं साक्षमालाब्जं [क्: मालाजं, ग्: मनोब्जं] 
सम्पुटाञ्जलिम् |
दृष्ट्वा विभुं तत्प्रतिमां देवीं वीरासनाश्रिताम् ||

आर्यां तु चिन्तयेत् पीतां वामे रत्नच्छटाभृताम् [क्: च्छत्रा 
भृतं] |
रिक्तसव्यकरां [क्, ग्: रक्त] रत्नमौलिं वीरासनानुगाम् [क्, 
ग्: विभुं सना] ||

|| इत्यार्यषडक्षरीमहाविद्यालोकेश्वरभट्टारकोपदेश##-

प्. ३६)

१२.

क्वचित् [क्: इति] षडक्षरीसाधने भगवान् समणिपुस्तकाङ्कितपद्मधरः 
[क्: सपुस्त] मणिधरस्तु पुस्तकरहितमणिपद्मधरः षडक्षरी तु 
मणिरहितपुस्तकपद्मधरा | पूजामन्त्रः [क्, ख्, ढ्, ग्: 
मन्त्रास्तु] ओं लोकेश्वर पुष्पं प्रतीच्छ स्वाहा एवं धूपं दीपं [क्, 
ग्: नैवेद्यादि] इत्यादि बोद्धव्यम् | अन्यदेवतायां तत्सम्बोधनं कार्यम् | 
ज्ञानमण्डलाकृष्टावयं मन्त्रः ओं महासुख वज्रसत्त्व जः [क्, ग्: 
सत्त्वा] हुं वं होः सुरतस्त्वं अललललहोः [क्: होः द्रोप्पेद् इन्] अः 
[क्, ब्: अः, ग्: अः अः अः] अः अः अः ||

षडक्षरीसाधनम् 

१३.

नमः खसर्पणाय |

प्रथमं तावन्मन्त्री सुखासनोपविष्टः कृतमुखशौचादिकः [क्, ब्: द्रोप्स् 
कृतमुख वकाशे] शुचाववकाशे [क्, ख्: काशो] स्वहृदि [क्: 
हृदि] अकारेण चन्द्रमण्डलं विभाव्य तदुपरि सितह्रीःकारं 
तद्रश्मिभिराकृष्याग्रतोऽम्बरे गुरुबुद्धबोधिसत्त्वादीनानीय

प्. ३७)

हृद्बीजरश्मिसम्भवपूजामेघैः सम्पूज्य पापदेशनादिकं कृत्वा 
चतुर्ब्रह्मविहारभावनां च ततः शून्यतां भावयेत् ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति [क्: ओं द्रोप्पेद् इन्] चाधितिष्ठेत् | 
तदनु पूर्ववत् ह्रीःकारं विभाव्य गगनकुहरे संस्फार्य [क्: संस्थार्य] 
संहृत्य तदुद्भूतं [क्: चात्यद्भूतं, ख्: रतदुद्भूतं] 
लोकेश्वरमात्मानं भावयेत् | शीतांशुकोटिप्रभं जटामकुटिनं 
अमिताभकृतशेखरं सर्वालङ्कारविभूषितं स्मेरमुखं [ग्: मेव] 
अर्द्धपर्यङ्केन [क्: पर्यकिनो] पद्मचन्द्रासनस्थं दक्षिणेन वरदं 
वामेन [क्, ग्: वामे पद्मं] पद्मधरम् | दक्षिणपार्श्वे 
आर्यतारासुधनकुमारौ वामपार्श्वे भृकुटीहयग्रीवौ | ततः शिरसि ओंकारं 
कण्ठे आःकारं हृदि हुंकारमिति सञ्चिन्त्य खेदपर्यन्तं यावत् तिष्ठेत् | खेदे तु 
मन्त्रं जपेत् | तत्रायं मन्त्रः ओं ह्रीः स्वाहा | 

|| इत्यार्यखसर्पणलोकेश्वरसाधनम् ||

प्. ३८)

१४.

नमः खसर्पणाय |

अभिमतफलदानोद्भासिकल्पद्रुमश्रीः [क्: दानासि, ग्: दाडासि] 
सुगतनयमहाध्वक्षेमकृत्सार्थवाहः [सुगततनय ; क्: महाक्षय, 
ग्: महार्थक्षय] |
भवसमसमभावः सर्वभावस्वभावः [ग्: स्वभावः द्रोप्पेद् इन्] 
शमयतु जगदंहः [क्: भुजगदन्तः] सोऽयमम्भोजपाणिः [क्: 
मम्भोवज्र] ||

प्रातर्मुखादिसंशुद्धिं विधाय विजनालये [ग्; वये] |
हृच्चन्द्रबीजकिरणैः मृदुविष्टरसंस्थितः [क्, ढ्, ग्: 
विस्तर] ||

स्वबीजं हृदये ध्यात्वा पूर्णेन्दुपरिभास्वरम् |
संचोद्य [क्: संवाद्य] तत्करैरग्रे [क्: तत्किरणै] समानीय 
नभोऽङ्गणे [क्, ग्: नभोक्षणे] ||

श्रीमत्खसर्पणं [क्: खसर्जनं] नाथं गुरुबुद्धौघसत्सुतान् 
[क्, ढ्, ग्: तत्सुतान्] |
पूजयेद् विविधैः पूजामेघैस्तद्बीजसम्भवैः |
ततोऽभिवन्द्य [ग्: भिवक्ष्य] कुर्वीत पापस्य देशनादिकम् ||

यदनादिमति संसारे संसरता मया कृतमकुशलं कारितं वा क्रियमाणं वा 
परेणाभ्यनुमोदितं तत् सर्वं भगवतामग्रतो [क्: भगवतोऽग्रत] 
देशयामि |

संबुद्धबुद्धपुत्रैरार्यैरन्यैश्च यत् कृतं कुशलम् |
अनुमोद्य तदवशेषं सम्यक् परिणामयामि सम्बोधौ ||

प्. ३९)

बुद्धं गच्छामि शरणं करुणामयमुत्तमम् [क्, ग्: मुत्तरं] |
धर्मं च सर्वधर्मेण रसरूपं [क्, ग्: सर्वधर्मेण 
सरूपञ्च] निरञ्जनम् ||

मुदितादिभूप्रविष्टं च बोधिसत्त्वगतणं [क्: गतथा; तथा द्रोप्पेद् इन् क्, 
ब्] तथा निवृत्तिं च कर्तुकामान् बुद्धान् परहितविधानाय [क्, ग्; 
परं] चिरस्थितये [क्, ग्: चिरस्तितयो] याचयामि 
सर्वावरणविमूलनहेतुभूतायां बोधौ चित्तमुत्पादयामि ससुतसुगतैकमार्गं 
[क्: ससुगतसुगमार्गञ्च, ढ्: ससतसुगतमार्गञ्च] च आशयविशुद्ध्या 
समाश्रितोऽस्मि | तत एकानेकवियोगादेतत् सकलमेव चलाचलं जगत् शून्यमिति विचिन्त्य ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहं इति शून्यतामधितिष्ठेत् | अधिष्ठाय 
प्रकृतिविशुद्धाः सर्वे [क्: इमे द्रोप्पेद् इन्] इमे धर्मास्तथाहमित्यवलोक्य 
ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहमिति पठेत् | ततो 
विज्ञानमात्रात्मको [क्, ढ्: मात्रात्मका] भावकः 
पूर्वप्रणिधिसञ्चोदितः पंकारपरिणतविऽस्ववर्णकमले अकारजं [क्, ब्: 
हुंकार] पूर्णशशिमण्डलममलं [क्, ग्; मण्डलं] तत्रोपरि 
ह्रीःकारमतिप्रभास्वरं स्फुरत्किरणसमूहव्याप्तनभःस्थलं [ढ्: 
स्फारत्] विभाव्य तत्परिणतं स्वबीजगर्भं [क्: स्वबीजं भगे] 
नालालङ्कृतं विकचकमलमवलोकयेत् [क्: विकचकनाल, ग्: विकचनाल |] | 
तत एतत् सकलपरिणतमात्मानं भगवन्तं ध्यायात् हिमकरकोटिकिरणावदातं 

प्. ४०)

देहं ऊर्ध्वजटामकुटं [क्, ख्, ढ्, ग्; ऊरु] अमिताभशेखरं 
[क्, ढ्, ग्: अमिताभकृत] विश्वनलिनविषणं शशिमण्डले 
अर्द्धपर्यङ्कनिषणं सकलालङ्कारधरविग्रहं [क्: वृतजालधर] 
स्मेरमुखं द्विरष्टवर्षदेशीयं [क्, ढ्: देशीयां, क्, ब्: 
देहं] दक्षिणे वरदकरं [क्: नवनकरं] वामकरेण 
सनालकमलधरं करविगलत्पीयूषधाराभ्यवहाररसिकं [ख्, ग्, ब्: 
लितपीयूष, क्, ग्: त्यायुषं ; क्: नासिकं] तदधः समारोपितोर्द्धमुखं 
महाकुक्षिमतिकृशमतिशितिवर्णं [क्, ब्: मतिशितिवर्णं द्रोप्पेद् इन्] 
सूचीमुखं तर्पयन्तं [क्, ग्: तर्जयन्तं] 
श्रीमत्पोतलकाचलोदरनिवासिनं करुणास्निग्धविलोकनं [क्, ख्, ढ्, 
ग्: स्निग्धावलोकनं] शृङ्गाररसपर्युपासितं अतिशान्तं 
नानालक्षणालङ्कृतम् | 

तस्य पुरतस्तारा दक्षिणपार्श्वे सुधनकुमारः | तत्र तारा श्यामा [क्, ब्: 
श्यामवर्णा] वामकरविधृतं सनालमुत्पलं दक्षिणकरेण विकाशयन्ती 
[क्: ओमित्स् क्रुचभारा | सुधन, ग्: कुचतारा] नानालङ्कारवती 
अभिनवयौवनोद्भिन्नकुचभारा | सुधनकुमारश्च कृताञ्जलिपुटः 
कनकावभासिद्युतिः [क्, ब्: भासद्यतिः] कुमाररूपधारी [क्: 
माररूप] वामकक्षविन्यस्तपुस्तकः सकलालङ्कारवान् |

पश्चिमे भृकुटी हयग्रीव उत्तरे | तत्र भृकुटी चतुर्भुजा हेमप्रभा जटाकपालिनी 
[क्: जकलपिणी] वामे त्रिदण्डीकमन्डलुधारिहस्ता दक्षिणे 
वन्दनाभिनयाक्षसूत्रधरकरा [ढ्: बन्धना] त्रिनेत्रा |

प्. ४१)

हयग्रीवो रक्तवर्णः खर्वलम्बोदरः ऊर्ध्वज्वलत्पिङ्गलकेशः भुजगयज्ञोपवीती 
[क्: भुजत, ग्: भुजङ्ग] कपिलतरश्मश्रुश्रेणीपरिचितमुखमण्डलः 
रक्तवर्तुलत्रिनेत्रः [क्: वर्णल] भ्रूकुटीकुटिलभ्रूकः [क्, क्, 
ब्, ग्: भृकुटी] व्याघ्रचर्माम्बरः दण्डायुधः दक्षिणकरेण 
वन्दनाभिनयी | एते सर्व एव स्वनायकाननप्रेरितदृष्टयो 
यथाशोभमवस्थिताश्चिन्तनीयाः | ततः स्वहृदि शशिमण्डलोपरि ह्रीःकारं 
विभाव्य तस्माच्च नानाकारान् रश्मीन् संस्फार्य [क्, ग्: संस्थार्य] 
त्रैधातुकमापूर्य सर्वसत्त्वान् लोकेश्वरपदे [क्, ग्: पद] प्रतिष्ठाप्य 
तान् रश्मीन् पुनस्तत्रैव बीजाक्षरे [क्, ग्: क्षर] प्रवेशयेत् | 
पुनस्तत्किरणैरेव ज्ञानसत्त्वमाकृष्य समयसत्त्वेन सह क्षीरनीरयोरिव [क्: 
नीरयोनि] एकरूपतां [क्: रूपती] | ततः कायवाक्चित्तविशुद्ध्या 
यथाक्रमं शिरसि सितं ओंकारं [क्: तमोंकारं, ग्: सितमां] कण्ठे 
रक्तमाःकारं हृदि कृष्णहुंकारं विचिन्तयेत् | अमी 
चानवरतनिःसरदनन्तकिरणजालविध्वस्तनिखिलसत्त्वराशिकलुषसङ्घाता [क्: 
वनतु ; ग्: ज्ञान ; क्, ढ्: विध्वस्त ; क्, ब्: संहातो, ख्: संहाता] इति 
भावनां यथाशक्ति स्फुटीकुर्यात् |

पाटवं धारणां प्रज्ञां सौभाग्यारोग्यसम्पदम् |
लभते भावनायोगात् साक्षात्कारं च [क्, ग्: करणञ्च] वीर्यवान् ||

भावनाखिन्नस्तु मन्त्रमेकाग्रचेतसा जपेत् | तत्रायं मन्त्रः ओं ह्रीः स्वाहा | अमी च 
वर्णाः शरदमलतारकामालिकेव

प्. ४२)

मलतारकामालिकेव प्रभास्वराः स्फुरदनेकरश्मयः | जपखेदात्तु [क्: 
जपेदातु] पुण्यं परिणमयय उत्थाय [क्: परिणामोत्थाय] यथासुखं 
देवताहङ्कारमुद्वहन् विहरेत् |

विधाय साधनं हृद्यं [क्: गद्यं] श्रीमल्लोकेश्वरस्य यत् |
मया पुण्यं समासादि तेनास्तां तत्पदं जगत् ||

|| इति खसर्पणसाधनं समाप्तम् ||

कृतिः [क्, ब्: इति] पद्माकरमतिपादानाभ् ||

१५.

नमः श्रीखसर्पणाय |

इह शुभङ्करनामा उपासकः शुभकर्मकारी करुणायमानः स किल 
पोतलकगमनोद्यतः गच्छन् खाडीमण्डले [क्: खाती, ग्: खादी] 
खसर्पणनामा ग्रामोऽस्ति तत्रोषितः | तस्य तु भगवतार्यावलोकितेश्वरेण प्रत्यादेशो 
दत्तः | मा गच्छ त्वमिहास्मान् वैरोचनाभिसंबोधितन्त्रराजक्रमेण स्थापय तेन 
महान् 

प्. ४३)

सत्त्वार्थो भविष्यति | तत्रासौ [क्: ततोलौ] भगवन्तं शीघ्रमेव कारितवान् 
इत्येषा श्रुतिः | तत्र भगवतः साधनाय दृष्टिसम्पत्तिः [क्: सम्पति] क्रियते | 
तथाहि वरं भिक्षोः शीलविपत्तिर्न पुनर्दृष्टिविपत्तिरिति अतस्तत्र तावत् क्षणिकान् 
[क्: कश्चिकान्] निरात्मकान् सर्वधर्मान् व्यवलोक्य व्यपगतसकलविकल्पः 
कृपाशयोऽहो बत अमी सत्त्वाः क्लेशकर्मादिभिरुपद्रुताः ततो 
जातिजरामरणदुःखैरतीव पीड्यमानाः सन्तोऽनेकप्रकारदुःखमनुभवन्ति | 
ततोऽहं लोकेश्वरो भूत्वा तेषां दुःखाद्यपनयामि सर्वज्ञज्ञाने प्रतिष्ठापयामि 
| इत्येवं प्रतिज्ञाशयं कृत्वा स्वहृदि पंकारजसहस्रदलपद्मवरटकमध्ये 
अकारजं चन्द्रमण्डलोपरि आः तां [क्: त्रां] सुं [क्: सं] भृं 
हं इति पञ्चबीजानि विन्यस्य एतद्रश्मिमालाभिः सञ्चोद्यानीय तान् 
गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् गगनतले पुरोवर्त्तिनः कृत्वा 
वन्दनापूजापापदेशनाचिशरणगमनादिसप्तविधां [क्: ओमित्स् 
त्रिशरणगमना] पूजामेकादशविधां वा कृत्वा 
मैत्रीकरुणादिचतुर्ब्रह्मविहारभावनां [क्: विहारी] कुर्यात् | ततः ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहं इत्युच्चार्य शून्यताबोधिं कृत्वा 
भगवानवलोकितेश्वरो योगात्मना भूयते | स च शरत्काण्डगौरः जटामकुटी शिरसि 
अमिताभधारी सर्वालङ्कारभूषितः रत्नसिंहासनोपरि सहस्रदलपद्मस्थः 
ललिताक्षेपः [क्: ललिताक्षयः] द्विभुजैकमुखः वामेन 

प्. ४४)

पद्मधारी दक्षिणेनामृतधारास्रवद्वरदः [क्: द्रोप्स् धारा] 
सत्त्वपर्यङ्कासीनः | अग्रतस्तारा कनकश्यामवर्णा [क्: वर्णाः] 
उन्नतपीनपयोधरा सर्वालङ्कारभूषिता उत्पलकलिकासन्नकरद्वयार्पितनेत्रा [ग्: 
त्रिनेत्रा] | तदनु सुधनकुमारः कनकोज्ज्वलः रत्नाभरणो [क्: 
वस्ताभरणो] रत्नमकुटी वामकक्षावसक्तकमलिकः [क्, ग्: 
सक्तमलिकः] कृताञ्जलिपुटः | तदनु भृकुटीजटामकुटिनी मूर्ध्नि 
चैत्यालङ्कृता कनकोज्ज्वला रक्तवस्त्रपरिधाना दक्षिणहस्तेन नमस्कारं कुर्वाणा 
अपरेणाक्षमालाधरा वामकराभ्यां त्रिदण्डीकमण्डलुव्यग्रा | तदनु हयग्रीवो 
ज्वलद्भासुरः पिङ्गलोर्द्ध्वकेशः नागाभरणो [क्, ढ्: नाना] 
रक्तवर्णः लम्बोदरो व्याघ्रचर्माम्बरः दण्डहस्तः | एवं पञ्चात्मको भगवान् 
भावनीयः सपरिवारः पूजयितव्योऽप्येवंविधः | ततः कृतमण्डले तत्रादौ 
मण्डलं कृत्वा रक्षां कुर्यात् | ओं मणिधरि वज्रिणि रक्ष रक्ष मां हुं फट् 
स्वाहा | ओं वज्ररेखे [क्: रेख] हुं मण्डलमन्त्रः | ओं आगच्छ भगवन् 
मण्डलकसिंहासने ओं आः इति मन्त्रकृतोऽध्येषणायां [क्: ध्येयना] 
कृतमण्डलमध्यसिंहासनोपरि सहस्रदलपद्मस्थं पञ्चात्मकं पूजयेदिति | 
तत्र पूजामन्त्राः - ओं वज्रपुष्पे हुं | ओं वज्रधूपे हुं | ओं वज्रगन्धे हुं | 
ओं वज्रालोके [क्, ग्: वज्रगन्धे] हुं | ओं वज्राहारे हुं | इति संपूज्य 
संस्तुत्य मन्त्रजापं कुर्यात् | ओं सर्वतथागतपूजामेघप्रसरसमूहे हुं | 
पूजाधिष्ठानमन्त्रः

प्. ४५)

ओं [क्: ओं आं त्रां तृं हुं फट् स्वाहा] आः तां सुं भृं हं फट् 
फट् स्वाहा | ओं सर्वतथागतसुललितनमितैर्नमामि भगवन्तं जः हुं वं होः 
प्रतीच्छ कुसुमाञ्जलिं [क्: माञ्जलिन्मथ] नाथ होः इति वन्दनामन्त्रः | ओं 
मुः स्वाहा इति विसर्जनमन्त्रः | ओं ख ख खाहि खाहि [क्: खाहिहि] गृह्ण 
गृह्ण गृह्णन्तु सार्वभौतिका इमं बलिं स्वाहा इति बलिमन्त्रः | अथ 
पूजारम्भकाले एवमुच्चार्य चित्तं शोधनीयं यत् सर्वदुश्चरितेभ्यो विरतिं करोमि 
[क्: ङ्करोषि] सर्वबुद्धबोधिसत्त्वशिक्षां शिक्षिष्ये [क्: शिष्ये] यावत् 
पूजाविधिं न समर्थयामि [क्: समन्धयामि, ढ्: समन्धयामि] | 
यद्येवं न क्रियते तदा रागजं द्वेषजं मोहजं कुशलमूलं स्यात् | इह सर्व एव 
सत्त्वा [क्: सर्वत्वा] रागद्वेषमोहाशयाः | तथाहि रागजकुशलमूलेन [क्: 
रागकु] नन्दोपनन्दौ नागराजानौ द्वेषजेन रावणः [क्: रागेण ग्: 
रमणाः] मोहजेन वैश्रवणो यक्षो भूतः | इत्यतो रागद्वेषमोहादीन् परिहृत्य 
चित्तविशुद्ध्या [क्: चित्तशुद्ध्या] करुणामयचित्तेन सर्वाण्येव 
दानादिकुशलमूलानि कर्तव्यानि |

|| इति खसर्पणसाधनं समाप्तम् ||

प्. ४६)

१६.

नमः [ठिस् साधन इस् ओन्ल्य तो बे fओउन्द् इन् क्, ब्. सेए fओल्. २८] खसर्पणाय |

प्रथमं तावन्मन्त्री सुखासनोपविष्टः स्वहृदि अकारेण चन्द्रमण्डलं ततः 
ह्रीःकारं सितवर्णं तदुद्भूतसितरश्मिब्भिरग्रतोऽम्बरे गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् 
पश्येत् | तान स्वहृद्बीजरश्मिभिः सम्पूज्य पापदेशनादिकं कुर्यात् | ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति अधिष्ठयेत् | आत्मानं शून्यतायां 
व्यवलोक्य पूर्वोक्तह्रीःकारेण स्फुरणसंहरणक्रमेण लोकेश्वररूपमात्मानं 
भावयेत् सर्वाङ्गसितवर्णं जटामुकुटमण्डितम् अमिताभकृतशेखरं 
सर्वाभरणभूषितं अर्द्धपर्यङ्किनं दक्षिणे वरदहस्तं वामे पद्मधरं 
पद्मचन्द्रासनस्थम् | दक्षिणपार्श्वे आर्यवसुधारासुधनौ वामपार्श्वे 
भृकुटीहयग्रीवी | भगवतः शिरसि चन्द्रे ओं कण्ठे आः हृदि हुं एवं विभावयेत् 
| ध्यानात् खिन्नो योगी मन्त्रं जपेत् | तत्रायं मन्त्रः ओं ह्रीः स्वाहा |

|| आर्यावलोकितेश्वरखसर्पणसाधनं समाप्तमिति ||

प्. ४७)

१७.

नमः सिंहनादाय |

द्विभुजैकमुखं शुक्लं त्रिनेत्रं सिंहवाहनम् |
सिंहनादमहं वन्दे सर्वव्याधिहरं गुरुम् ||

आदौ तावन्मन्त्री मुखशुचादिकं कृत्वा मनोऽनुकूले स्थाने सुखासनोपविष्टः 
शुक्ल-अकारपरिणतं चन्द्रमण्डलं तदुपरि शुक्लहीःकारं [क्: ह्री] 
हृदि पश्येत् | तद्रश्मिभिस्त्रैधातुकमवभास्याकनिष्ठभुवनवर्त्तिनं 
सिंहनादं सर्वगुरुबुद्धबोधिसत्त्वानाकृष्य पुरत आकाशदेशे संस्थाप्य तदनु 
पूजापापदेशनादिकं कृत्वा चतुर्ब्रह्मविहारान् विभाव्य 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावाः [क्: स्वभावात्मको] सर्वधर्माः ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहं इत्यनेन मन्त्रेण शून्यतामधितिष्ठेत् | ततः 
प्रणिधानमनुस्मृत्य [ढ्: मनुस्मृत्य, ग्: मत्रस्मृत्य] 
शुक्लपंकारपरिणतं कमलं [क्: ओमित्स् कमलं परिणतं] तदुपरि 
शुक्ल-अकारपरिणतं चन्द्रमण्डलं तदुपरि शुक्ल-आःकारपरिणतं 
[क्: आ] श्वेतसिंहं तदुपरि शुक्ल-अंकारपरिणतं [ढ्: 
ओंकार] श्वेतपद्मं तद्वरटके शुक्लह्रीःकारं स्फुरद्रश्मिविसरं एतेत् 
सर्वं परिणम्य सिंहनादरूपमात्मानं पश्येत् सर्वाङ्गशुक्लं द्विभुजं 
एकमुखं त्रिनेत्रं जटामुकुटधरं अमिताभालङ्कृतशिरसं [क्: 
शिरः] महाराजलीलया स्थितं सिंहासने व्याघ्रचर्माम्बरधरं 
स्फुरत्पञ्चतथागतं अंसलुलितपञ्चचीरं अर्द्धचन्द्रालङ्कृतं [ढ्: 
चन्द्राङ्कितं] वामहस्तस्थितशुक्लपद्मोपरि सितखड्गं तत्समीपस्थितं 
शुक्लपद्मोपरि नानासुगन्धिकुसुमपरिपूर्णशुक्लकरोटकं 

प्. ४८)

दक्षिणे सितपद्मोपरि सितफणिवेष्टितं सितत्रिशूलदण्डं एवंभूतं भगवन्तं 
ध्यात्वा ध्यानात् खिन्नो मन्त्री मन्त्रं जपेत् | तत्रायं मन्त्रः ओं आः सिंहनाद हुं 
फट् स्वाहा | विधिरत्र प्रतिमाकृतेः [क्: प्रतिमाक्षतो] पटगतस्य वा 
भगवतः पुरतः प्रतिमण्डलमेकवारं धारण्या | तत्रेयं धारणी - नमो 
रत्नत्रयाय नम आर्यवलोकितेश्वराय बोध्हिसत्त्वाय महासत्त्वाय महाकारुणिकाय 
तद्यथा ओं अकटे विकटे निकटे [क्, ग्: रेअद्स् त्रिकटे अfतेर् निकटे] कटंकटे 
करोटवीर्ये स्वाहा | अपतितगोमयमभिमन्त्र्य अष्टौ मण्डलकान् कुर्यात् | 
प्रतिमण्डलं त्रयोदश वारान् आवर्तयन् धारणीं प्रतिमण्डलामलितशेषगोमयं 
धारण्या [क्: न्धारणी, ढ्: धारणीं ग्: न्धारणा] सप्त 
वारानभिमन्त्र्य तेन व्याधिं [क्: व्यापिं] प्रलेपयेत् | सप्तमे दिवसे त्रयोदशे 
दिवसे एकविंशतितमे [क्: विंशतिञ्चान्त] वा पञ्चानन्तर्यकारिणोऽपि सिध्यन्ति 
[क्, ग्: सिध्यति] यदि न सिध्यन्ति [क्, ग्: सिध्यति] तदाऽहं 
पञ्चानन्तर्यकारी स्याम् |

|| सिंहनादसाधनं समाप्तम् ||

विधाय साधनं धन्यं यदलाभि [क्: यदचलाभिः] शुभं मया |
सिंहनादस्य नाथस्य निर्व्याधि स्यात् ततो जगत् ||

|| कृतिरियं पण्डितावधूतश्रीमदद्वयवज्रपादानाम् ||

प्. ४९)

१८.

नमो लोकनाथाय ||

पूर्ववत् क्रमयोगेन लोकनाथं शशिप्रभम् |
ह्रीःकाराक्षरसंभूतं [क्: ह्रीःकारक्षसं] जटामुकुटमण्डितम् ||

वज्रधर्मजटान्तःस्थं अशेषरोगनाशनम् [क्, ग्: 
अशेषारागनागरं] |
वरदं दक्षिणे हस्ते वामे पद्मधरं तथा ||

ललिताक्षेपसंस्थं तु महासौम्यं प्रभास्वरम् |
वरदोत्पलकरा [क्: वलदालङ्कारा, ख्: वरदोत्पला |] सौम्या तारा 
दक्षिणतः स्थिता ||

वन्दनादण्डहस्तस्तु हयग्रीवोऽथ [ग्: योवोऽर्थ] वामतः |
रक्तवर्णोमहारौद्रो [ग्: रक्तर्णो] व्याघ्रचर्माम्बरप्रियः ||

तद्वरटकाष्टदले [ठे पस्सगेस् fरोम् तद्वरटकावृदले 
मण्डलस्यानुसारतः चन्नोत् बे fओउन्द् इन् अन्य ओथेर् रेचेन्सिओन् एxचेप्त् क् ; ड्, ध्: 
तद्वाक्यावृदले] पद्मे मैत्रेयादिं च विन्यसेत् |
मैत्रेयः पीतवर्णश्च नागपुष्पवरप्रदः |
क्षितिगर्भः श्यामवर्णः काशं चाभयं तथा ||

वज्रपाणिश्च शुक्लाभो वज्रहस्तो वरप्रदः |
खगर्भो नभःश्यामाभो [ड्, ध्: नश्यामाभो] 
चिन्तामणिवरप्रदः ||

मञ्जुघोषः कनकाभः खड्गपुस्तकधारकःरिणः |
गगनगञ्जो [ड्, ध्: गगनगजा] रक्तवर्णो नीलोत्पलवरप्रदः ||

प्. ५०)

विष्कम्भी तु क्षारवर्णो रत्नोत्तमवरप्रदः |
समन्तभद्रः पीताभो रत्नोत्पलवरप्रदः ||

धूपादिचतुर्देवी च वज्राङ्कुश्यादिद्वारगाः [ड्, ध्: वज्रीकुशादि] |
वर्णायुधे यथापूर्वं मण्डलस्यानुसारतः ||

एवंविधैः समायुक्तं लोकनाथं प्रभावयेत् |
सर्वक्लेशमलातीतो भवेत् पूर्णमनोरथः ||

अत्र मन्त्रः ओं ह्रीः स्वाहा |

|| इति लोकनाथसाधनं समाप्तम् ||

१९.

लोंबीजात् [क्, ग्: लां] सर्वं पूर्ववद् विधाय शुद्धिपर्यन्तं ततो लों 
[क्, ग्: लां] परिणम्य लोकनाथं चन्द्रप्रभं सर्वाभरणोज्ज्वलं 
जटाकुमुटिनं पद्मचन्द्रोपरि पर्यङ्किनं वामे पद्मधरं दक्षिणे वरदं 
चिन्तयेत् | समयमुद्रा | मुष्टिद्वयं बद्ध्वा मध्याङ्गुल्यौ पद्मसंकोचाकारेण 
[क्: सकाचाका] योजयेत् | ओं मणिपद्मे हुं मन्त्रं जपेत् |

|| लोकेश्वरसाधनं समाप्तम् ||

प्. ५१)

२०.

नमः सिंहनादाय 

प्रथमं मुखशौचादिकं कृत्वा सुखासनस्थो योगी स्वहृदि सूर्यमण्डले 
आःकारं दृष्ट्वा पुरतो गुरुबुद्धादीनानीय पापदेशनादिकं कुर्यात् | ततः 
शून्यतामामुखीकृत्याधिष्ठाय च प्रणिधिमनुस्मरेत् | ततः अकारपरिणतं 
[क्: आकार ; क्: हस् हुंकारं तत्परिणतं अfतेर् थिस्] चन्द्रं तस्योपरि 
ओंकारपरिणतं रक्तपद्मं तदुपरि आःकारपरिणतं श्वेतसिंहं तस्योपरि चन्द्रे 
ह्रीःकारसम्भवं सिंहनादभट्टारकं श्वेतं जटामकुटिनं त्रिनेत्रं 
द्विभुजं तपस्विवेशधरं महाराजलीलया स्थितं वामहस्तादुत्थितपद्मोपरि 
ज्वलदूर्ध्वखड्गं दक्षिणे सितत्रिशूलं सितफणिवेष्टितं वामे 
नानासुगन्धिपुष्पैः पूर्णं श्वेतकपालं अमिताभमुकुटिनं 
स्फुरत्पञ्चतथागतं [क्, ग्: स्फरयेत्] महानिर्माणरूपिणं ध्यायात् | 
जपमन्त्रः ओं आः ह्रीः सिंहनाद हुं फट् |

|| इति सिंहनादसाधनम् ||

प्. ५२)

२१.

नमो रत्नत्रयाय |

नम आर्यावलोकितेश्वराय बोधिसत्त्वाय महासत्त्वाय महाकारुणिकाय तद्यथा ओं 
अकटे विकटे निकटे कटंकटे करोटे करोटवीर्ये स्वाहा | एषा भगवत 
आर्यावलोकितेश्वरस्य पुरतः प्रत्यूषे अपतितगोमयेनाष्टौ म.डलकान् कृत्वा 
प्रतिमण्डलं त्रयोदश वारानुच्चारयितव्या | ततः सप्त वारान् 
गोमयशेषमभिमन्त्र्य व्याधिमुपलेपयेत् सर्वव्याधीनुपशमयति | यदि सप्तमे 
दिवसे त्रयोदशे वा एकविंशतितमे वा [क्, ढ्: वा ओमित्तेद्] दिवसे 
पञ्चानन्तर्यकारिणोऽपि न सिध्यन्ति [क्: सिध्यति] तदा अहं [क्, ढ्: 
अहं द्रोप्पेद् इन्] पञ्चानन्तर्यकारी स्यामिति | 

|| सिंहनादानाम धारणी समाप्ता ||

प्. ५३)

२२.

नमः सिंहनादाय [क्, ब्: थिस् नमस्कार इस् ओन्ल्य तो बे fओउन्द् इन्] |

प्रथमं तावन्मन्त्री मुखशौचादिकं कृत्वा मृदुविष्टरे [क्, ढ्, ग्: 
मृदुविवृरे उपविश्य नोत् तोबे fओउन्द् इन्] उपविश्य सुखासनस्थः स्वहृदि 
चन्द्रमण्डले सितह्रीःकारं दृष्ट्वा तद्रश्मिसमाकृष्टान् पुरतो 
गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् ध्यायात् | तदनु पूजापापदेशनादिकं कृत्वा शून्यतां 
विभाव्य ओं [ईन्स्तेअद् ओf थे मन्त्र ओं शून्यता एत्च्. क्, ब्: हस् स्वभावशुद्धाः 
सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहं] शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहं 
इत्यनेनाधितिठेत् | ततो [क्, ब्: पश्चात्] झटिति पंकारपरिणतं रक्तपद्मं 
तदुपरिसिंकारपरिणतं [क्: तदुपरिणतं] श्वेतसिंहं तस्योपरि चन्द्रे 
ह्रीःकारसम्भवं सिंहनादलोकेश्वररूपमात्मानं ध्यायात् 
शुक्लममिताभजटामुकुटिनं त्रिनेत्रं द्विभुजं तपस्विवेशधरं महाराजलीलया 
स्थितं वामहस्तादुत्थितपद्मोपरि [क्: दुत्थितपरि] ज्वलत्खड्गं दक्षिणे 
सितत्रिशूलं सितफणिवेष्टितं वामे नानासुगन्धिपुष्पैः पूर्णं श्वेतकपालं 
स्फुरत्पञ्चतथागतं [क्, ब्: तथागताः] महानिर्माणरूपिणं 
[क्, ब्: रूपं ग्: रूपितां] ध्यायात् इति | जपमन्त्रः ओं आः ह्रीः सिंहनाद 
हुं फट् [क्, ब्: अद्द्स् स्वाहा अfतेर् फट्] |

|| सिम्हनादसाधनं समाप्तम् [थिस् चोलोफोन् इस् नोत् तो बे fओउन्द् इन् अन्य ओथेर् ड्, 
ध्: एxचेप्त् क्, ब्] ||

प्. ५४)

२३.

तदनन्तरं धारणी भवति | नमो रत्नत्रयाय नम आर्यवलोकितेश्वराय बोधिसत्त्वाय 
महासत्त्वाय महाकारुणिकाय तद्यथा ओं अकटे विकटे निकटे कटंकटे करोटे 
करोटवीर्ये स्वाहा | अयं मन्त्रोपचारः [ग्: अत्रोप] भगवतोऽग्रतः प्रत्यूषे 
अपतितगोमयेनाष्टौ मण्डलकान् कृत्वा प्रतिमण्डलके [क्, ब्: मण्डले] 
त्रयोदश वारानुच्चारयेत् | गोमयशेषं सप्ताभिमन्त्र्य व्याधिमुपलेपयेत् [क्: 
व्याधिमूलेपययेत्] सर्वव्याधीनुपशमयति | यदि सप्तमे दिवसे त्रयोदशे दिवसे 
एकविंशतितमे [क्, ग्: विंशतिमे] वा दिवसे पञ्चानन्तर्यकारिणोऽपि न 
सिध्यत्ययं तदाऽहमेव पञ्चानन्तर्यकारी भविष्यामि |

|| सिंहनादधारणी समाप्ता ||

२४. 

नमः खसर्पणाय |

नत्वा खसर्पणं नाथं नाथभूतं च दुःखिनाम् |
संक्षिप्तात् विस्तरं किञ्चित् साधनं तस्य लिख्यते ||

प्रथमं तावन्मन्त्री पाणिपादादिकं वारिणा प्रक्षाल्य परमशुचिर्भूत्वा विजनगिरि 
गुहायां स्थाने शुचौ वा क्वचित् चित्तानुकूले मृदुविष्टरामलोपविष्टः स्वहृदि 
प्रथमस्वरपरिणतं निर्दोषदोषाकरमण्डलमालोक्य चेतसा तन्मध्ये 

प्. ५५)

शरदिन्दुगतं [ग्: शरदिन्दुशतं] किरणावलीप्रोज्ज्वलं ह्रीःकारबीजं 
[क्, ग्: ह्रीःकारं] पश्येत् | ततोऽपि ह्रीःकारबीजात् निःसृत्य 
जगन्मोहतमस्तोमध्वंसकारिभिरङ्कुशाकारैर्मरीचिविसरैर्दशसु [क्, ग्: 
जनन्मो ; क्, ग्: म्भोम ; क्, ग्: यन्स] दिक्षु ये चानन्तलोकधातवः 
अवतिष्ठन्ते तान् सर्वान् प्रकाश्य तत्र स्थिता अप्यसंख्येया अप्रमेयाश्च 
गुरुबुद्धबोधिसत्त्वा नभोदेशे चाकृष्य संस्थाप्यन्ते | पश्चात् तेषां 
नभोदेशवर्तिनां [ग्: वृत्ति] परमकारुणिकानां गुरुबुद्धबोधिसत्त्वानां 
पुष्पधूपदीपगन्धमाल्यविलेपनचूर्णचीवरच्छत्रध्वजघण्टापताकादि##-
ओमित्स् यत्किञ्चित् पुण्यानुमोदनां कुर्यात्] अस्यां जातावन्यासु वा 
जातिष्वनादिनिधने जातिसंसारे संसरता मया पापकं कर्म कायेन वाचा मनसापि 
कृतं कारितं क्रियमाणमनुमोदितं तत्सर्वं भगवतां [क्: सुजातिष्ठरादि ; 
ग्: भगवतो] त्रैलोक्यमहोत्सवानां गुरुबुद्धबोधिसत्त्वानां पुरतः 
प्रतिदेशयामीत्यनेन विधिना प्रदेश्य [क्: प्रतिदेश्य] पुनरकरणसंवरं 
[क्: पुणरण] प्रतिगृह्य पुण्यानुमोदनां कुर्यात् | 
संबुद्धप्रत्येकश्रावकबुद्धानां [क्: श्राकानां] तत्सुतानामपि 
बोधिसत्त्वानां सत्त्वानामपि त्रैलोक्योदरवर्त्तिनां यदेव कुशलं तत्सर्वं 
अनुमोदयामीति | तदनु रत्नत्रयशरणगमनम् | बुद्धं शरणं गच्छामि 
द्विपदानामग्र्यम् धर्मशरणं गच्छामि विरागाणामग्र्यम् सङ्घशरणं 

प्. ५६)

गच्छामि गणानामग्र्यमिति [क्: गणना] | पश्चान्मार्गाश्रयणम् [क्: 
यश्चात्मार्गात्रयणां] | मार्गः सम्बुद्धोक्तः स चाश्रयणीयो मया नान्य इति | 
तदनन्तरमध्येषणां [क्: मध्येर्पणां] कुर्यात् | सत्त्वार्थमासंसारं 
कुर्वन्तु भगवन्तः [क्, ढ्, क्: भगवन्तः ओमित्तेद् इन् ] 
संबुद्धास्तत्सुता अपि महाबोधिसत्त्वास्तिष्ठन्तु मामा [क्: मापरि, ढ्, क्: 
महापरि, ग्: मां परि] परिनिर्वाणादिति [क्: निर्वान्निति, ग्: 
निर्वान्त्विति] | तदनु याचनां तथाविधां निरुत्तरधर्मदेशनां 
भगवन्तस्तथागता [क्: स्तथागत] देशयन्तु [क्: देशायं] यया 
त्वरितमेव सत्त्वाः संसारागाधसागरं तरन्तीति | तदनु याचनानन्तरं 
पुण्यपरिणामनां कुर्यात् | सप्तविधानुत्तरपूजया यदेव कुशलमुत्पन्नं तदेव 
संबोधये [क्: संबोधिं] परिणामयामीति | अथवा समासतः 
सप्तविधानुत्तरपूजासूचकान् श्लोकानमून् पठेत् - 

कायेन वाचा मनसा कृतं यत् पापं जिनानां पुरतो दिशामि |
लोकत्रयाणां कुशलं तु सर्वं नित्यं प्रमोदादनुमोदयामि ||

रत्नत्रयं यामि सदाहमत्र मार्गं जिनोक्तं शरणं श्रये [क्: 
श्रेये, ग्; शये] च |
सत्त्वार्थमत्रापि कुर्वन्तु बुद्धाः सुताश्च तेषां सततं भवस्य [ग्: 
वस्य] ||

प्. ५७)

तिष्ठन्तु यावत् स्थितिरेव तावत् निर्वान्तु मां ते पितरः प्रजानाम् |
संदेशनां ते ननु तादृशीं वा धर्मस्य कुर्वन्तु महाप्रभावाः ||

संसारसिन्धोः सहसापि सत्त्वाः पारं यथा यान्ति सुखं प्रभूतम् |
पुण्यं प्रभूतं यदिहापि सर्वं संबोधये तत् परिणामयामि ||

जिनेभ्यस्तत्सुतेभ्यश्च गुरुभ्यो जगतामहम् |
आत्मानं सर्वभावेन निर्यातयामि सर्वदा ||

इत्यमीभिः सप्तविधां पूजां विधाय ओं आः हुं मुरिति विसर्जयेत् | तदनन्तरं 
प्रमाणानि चत्वारि मैत्रीकरुणामुदितोपेक्षाणि [क्, ग्: यक्षामि] 
वक्ष्यमाणक्रमेण [ढ्, ब्: लक्षणमान] ध्यायात् | तत्रेयं मैत्री 
सर्वसत्त्वेषु अतिशयिताहितैकपुत्रकस्नेहलक्षणा [क्: सत्त्वैरतिशयित ; क्, 
ढ्, ब्: पुत्रस्नेह] | करुणा तु कीदृशी ? अगाधापारसंसारसागरमध्ये 
[क्, ग्: संसारसारसागर] पतितानन्तसत्त्वधातून् 
समुद्धरामीत्यध्याशयः | मुदिता पुनः कीदृशी ? धातुत्रयावस्थितानां 
सत्त्वानां यानि [क्: पानिमुचितानि] सुचरितानि तेषु तद्भोगैश्वर्यादिषु [क्: 
ओमित्स् तद्भोगैश्वर्यादिषु] हृष्टचित्तता [क्: हृष्टदित्तया] 
केयमुपेक्षा ? प्रतिघानुनयनिबन्धनमपहाय [क्, ढ्, ब्: 
प्रतिघातनमनि] हिताहितेषु सत्त्वेषु परमहिताचरणं [क्: हितावरणां] 
चतुःप्रमाणभावनानन्तरं सर्वधर्मप्रकृतिपरिशुद्धतां [क्: ओमित्स् तां 
अहमपि] 

प्. ५८)

चिन्तयेत् | सर्व एवामी धर्माः प्रकृत्या स्वरूपेण परिशुद्धाः अहमपि 
प्रकृतिपरिशुद्ध इत्यादिकमामुखयेत् | इमामेव सर्वधर्मप्रकृतिपरिशुद्धतां 
ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहमित्यनेन दृढीकुर्यात् | न च 
प्रकृतिपरिशुद्धे [क्, ढ्, ब्: परिशुद्धिन] सर्वधर्मे [क्, 
ढ्, ब्: सर्वधर्म] सद्यो मुक्तिप्रसङ्गो दुर्वारः स्यात् | सत्यं परमयं 
प्रसङ्गोऽसङ्गत एव | कुतोऽसङ्गतः ? संसारहेतुकरागादिमलशवलत्वात् 
सर्वधर्माणाम् | कथं पुनः तदपगमः [क्: तदुपशमः] स्यात् ? 
विशिष्टमार्गभावनया | तया स निरुद्ध्यते | अत एवाह भगवान् निरोधः साक्षात् 
कर्तव्य इति | तस्मात् प्रकृतिपरिशुद्धाः सर्वधर्मा इत्यादि वचनमुपपन्नमेव 
इत्यलं बहुभाषितया | सर्वधर्मप्रकृतिपरिशुद्धतामामुखीकृत्य 
सर्वधर्मशून्यतां ध्यायात् | तत्रेयं शून्यता मनोमात्रमेवेदं तेन तेनाकारेण 
प्रकाशात्मकं [क्: प्रकाशात्मं] प्रतिभासते यथा स्वप्ने नास्ति मनसो 
बाह्यंन् [क्, ढ्, ब्: वाक्यं] मनोग्राह्यं [क्: श्राव्यं] 
ग्राह्याभावात् [क्: श्राव्या] | ग्राहकमपि मनो नास्ति | ततश्च मनःस्वरूपाः 
[क्: खरूपाः] सर्वधर्माः | तेषां 
ग्राह्यग्राहकादिसकलकल्पनाप्रपञ्चशून्यतातत्त्वं [क्: श्राण ; क्: 
संकल्प] परमार्थ इति यावत् | अयमर्थ अद्वैतप्रकाशमात्रात्मकं सचराचरं 
जगदिति चिन्तनीयम् | इमामेव शून्यतां ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहं 
इत्यमुना मन्त्रेणाधितिष्ठेत् | तदनु कलङ्काङ्कनिर्मुक्त-

प्. ५९)

क्षपाकरमण्डलारुढं [क्: रुद्यत् ढ्, ब्: रूढा] शुभ्रातिशुभ्रं 
[क्: शुभातिशुभ्यत्, ढ्, ब्: शुभ्रातिशुभ्रा] ह्रीःकारबीजं 
भगवन्तं श्रीमत्खसर्पणलोकेश्वरं 
शरदमलहरिणाङ्कमण्डलशतोदयातिशुभ्रदेहं [क्: शरदसहरि] 
परमशृङ्गारोज्ज्वलरमणीयमूर्तिं नानारत्नाद्याभरणविराजितविग्रहं [क्: 
विराजिविग्रहं] जटामकुटधारिणं [क्: द्रोप्स् णं रुहोपरि] 
विकसितपुण्डरीकलोचनं भगवदमिताभजिनरत्नविशोभितशिरोदेशं 
हेमवालुकासलिलक्षालितावदाताम्बरावृतशरीरं [ग्: हिम ; ढ्, ब्: 
वालुकाशनिक्षालि ; ढ्, ब्: दातां वुरा] 
शकटचक्रप्रमाणमतिकमनीयसिताम्भोरुहोपरिस्थितं [ढ्, ब्: 
शतचक्र] निष्कलङ्कविधुमण्डलासनस्थं अर्द्धपर्यङ्किनं सव्यकरेण 
वरदं अवसव्येन [क्: वरदं अवसव्येन द्रोप्पेद् इन्] 
विकसितमनोहारिसितारविन्दधरं एवम्भूतं भगवन्तं निष्पाद्य 
तद्रूपमात्मानं विभावयेत् | भगवतो दक्षिणपार्श्वे चार्यतारा सुधनौ 
वामपार्श्वे च भृकुटी हयग्रीवौ चिन्तनीयाविति | शिरसि निष्कलङ्केन्दुमण्डलोपरि 
ओंकारम् तदनु कण्ठे विमलसोममण्डलोपरि आःकारम् हृदये 
त्वमलकुमुदबन्धुमण्डलोपरि हुंकारं पश्येत् | तदनेन क्रमेण यावदिच्छति 
तावद् भावयेत् | तदनन्तरमस्यैव समयसत्त्वरूपस्य भगवतो लोकनाथरूपस्य 
[क्: वाचस्य] 
हृदिस्थकलङ्काङ्कविविक्तशशिमण्डलोपरिस्थितकार्तिकेन्दुकुन्दसन्निभह्रीःकार##
-##बीजविनिर्गतापर्यन्तरश्मिविसरैर्स्त्रैलोक्याज्ञानान्धकारा- [ग्: रेअद्स् 
कमलं अfतेर् हृदिस्थ ; ग्: ओमित्स् न्धकारापहारिभिः]

प्. ६०)

पहारिभिर्गत्वा [ग्: ओमित्स् गत्वा ज्ञान] अनादिसंसिद्धो भगवान् 
ज्ञानसत्त्वरूपः सुदूराद् द्वीपदेशादानीयते [क्, ढ्, ब्: सुदूराद्धिपं 
देशा ; क्: दानीय] | समानीय तमेव [क्: समानीय ओमित्तेद् इन्] भगवन्तं 
[क्: भवन्तं] पुरतो नभःप्रदेशे च संस्थाप्य 
नानारत्नखचितचामीकरादिभाजनावस्थितसुगन्धोदकेन सुरभिकुसुमेन च 
तस्यैवानीतज्ञानसत्त्वरूपस्य भगवतो [क्: सत्त्वस्य] लोकनाथस्य 
चरणार्घं दत्त्वा तदनु 
दिव्यपुष्पधूपदीपनैवेद्यगन्धमाल्यविलेपनचूर्णचीवरच्छत्रध्वजघण्टा##-
इन्] भगवन्तं ज्ञानसत्त्वात्मकमर्चयेत् | पुनः पुनरभ्यर्च्य स्तुत्वा च जः हुं 
वं होः इत्यनेनाक्षरचतुष्टयेन मुद्रां दर्शयेत् | किञ्चिदुच्छ्रितं [क्: 
दुच्छनं, ढ्, अ: दुच्छृतं, ग्: दुच्छुभं] संपुटाञ्जलिं 
कृत्वा मध्यमे सूचीकुर्यात् शेषाश्चाङ्गुल्यः किञ्चित् सङ्कोच्य 
सम्मुखमसंश्लिष्टा धारयेत् अङ्गुष्ठौ तर्जनीद्वयसमीपे स्थापयेदिति 
विकसितमकलमुद्रेयम् | अनया मुद्रया तमेवानीतं भगवन्तं 
ज्ञानसत्त्वलक्षणं परितोष्यापि समयसत्त्वरूपे भगवत्यन्तर्भाव्य ओं आः [क्: 
झाः] हुं इत्यनेनानयोरद्वैतमधिमुञ्चेत् | तदनन्तरं 
कलङ्कपटलनिर्मुक्तशुभ्रांशुमण्डलमध्यावलीनां [क्: शुतांशु] 
अनौषधीशमण्डलशतकरनिकरोज्ज्वलह्रीःकारबीजविनिर्गता असंख्येया अप्रमेयाश्च 
भगवतः श्रीखसर्पणलोकेश्वरभट्टारकदशदिग्वर्तिनोऽनेकलोकधातून् 
[क्, ढ्, ब्: कादशे] अवभास्य तत्र स्थितानामपि

प्. ६१)

सत्त्वानां स्वर्णमाणिक्यमुक्ताराजपटप्रवालवैडूर्येन्द्रनीलादिरत्नवर्षणेन 
[क्, ग्: राजपद] दारिद्र्यादिदुःखमपहरन्ति | 
निरुत्तरक्षणिकनैरात्म्यादिधर्मदेशनायाः पीयूषधाराप्रबन्धेन तान् 
सन्तर्पयन्ति | पुनः पुनरनवरतनानाप्रकारं [क्: पुनचरणत, ढ्, अ: 
भरणवत] परार्थं कृत्वा जगदपि भगवल्लोकेश्वररूपेण निष्पाद्य तत्रापि 
हिमार्चिमण्डलमध्यवर्तिनी [क्: मात्रि] 
स्फटिकमणिकिरणसङ्काशह्रीःकारबीजे त एव भगवन्तः 
समागत्यान्तर्भवन्तीत्येवमादिस्फुरणसंहरणक्रमेण यावत् खेदो न जायते तावद् 
भावयेत् | तत्रापि भावनाखिन्नो [क्: भासणात्] मन्त्रं जपेत् | तत्रायं 
मन्त्रः ओं ह्रीः स्वाहा | मन्त्रोऽयं भगवतो लोकनाथस्य हृदयम् | 
असाधारणप्रभाव एवासौ मन्त्रराजः सर्वैरेव जिनवरैरभ्यर्चितः [ढ्, ब्: 
वभ्यर्च्य] सत्कृतो नमस्कृतश्चेति | समाधेरुत्थितो जगल्लोकेश्वररूपं वीक्ष्य 
तदहङ्कारेण यथेष्टं विहरेत् इति | प्रायोऽनेन विधिना भगवन्तं चिन्तयेत् 
खड्गाञ्जनादिप्रमुखसकला [क्, ग्: प्रख] महासिद्धयः समागत्य 
पादयोः पतन्ति किं पुनः क्षुद्रसिद्धयः ? अपि तु ताश्च नितरामेव | ये 
विजनवनश्मशानगिरिगुहासीना [क्, ढ्, ब्: वर] भगवन्तं 
भावयन्ति ते च अचिरादेव नियतमत्र भगवन्तं पश्यन्ति | स्वयमेव 
भगवांस्तेषां आश्वासप्रश्वासादिकं [क्: आश्वासादिकं] दद्यात् | यातु 
[क्, ढ्, ब्: यावत्] किं बहु-

प्. ६२)

वचनीयं [क्: किन्वचनीयं] परमातिदुर्लभं बुद्धत्वं [क्: बुद्धत्वं 
द्रोप्पेद् इन्] अपि तेषां पाणितलावलीनवदरकफलमिवावतिष्ठति [क्, 
ढ्, ब्: मिव तिष्ठति] इति |

किञ्चिद् विस्तरं श्रीखसर्पणलोकेश्वरसाधनं समाप्तम् |

श्रीखसर्पणनाथस्य कृत्वा साधनमुत्तमम् |
यत् पुण्यमर्जितं तेन यातु लोकः पुरं मुनेः ||

|| कृतिः स्थविरानुपमरक्षितानाम् ||

२५.

सिंहनादमहं वन्दे सर्वव्याधिहरं गुरुम् |
भावनायोगमात्रेण मुच्यते सर्वकिल्विषात् [ढ्: किल्विषैः] ||

प्रथमं तावत् मुखशौचादिकं कृत्वा शुचिवस्त्रप्रावृतः पवित्रभूमौ 
सुखासनोपविष्टः स्वहृदि चन्द्रे ह्रीःकारं विभाव्य तेन रश्मिनाकृष्य 
सर्वतथागतान् पूजयित्वा पापदेशनादिकं कुर्यात् | ततो मैत्रीकरुणामुदितोपेक्षाश्च 
[क्: चतुर्विभाश्च] विभाव्य स्वभावशुद्धमन्त्रोच्चारणपूर्वकं 
शून्यतां भावयेत् ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहं ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहं इति | एतदनन्तरं [क्: तदन] 
प्रतिभासमात्रकं स्वकायमवलोक्यं रक्तरेफपरिणतं [ग्: रिफ] 
रक्ताष्टदलपद्मोपरि

प्. ६३)

ह्रीःकारपरिणामेन श्वेतसिंहं तस्योपरि पृष्ठचन्द्रे ह्रीःकारं सरश्मिकं 
तेनैवाकृष्य सर्वतथागतप्रवेशेनात्मानं सिंहनादं लोकेश्वररूपं भावयेत् 
श्वेतवर्णं त्रिनेत्रं जटामुकुटिनं निर्भूषणं [ग्: विभूषणं] 
व्याघ्रचर्मप्रावृतं सिंहासनस्थं महाराजलीलं चन्द्रासनंन् [क्: 
चन्द्रासनं द्रोप्पेद् इन्] चन्द्रप्रभं भावयेत् | दक्षिणे सितफणिवेष्टितं 
त्रिशूलं वामे नानासुगन्धिकुसुमपरिपूरितपद्मभाजनं 
वामहस्तादुत्थपद्मोपरि [ढ्: दुपस्थितं] ज्वलत्खड्गं स्वकाये 
पञ्चतथागतं स्फुरन्तं पश्येत् | ततो हृद्बीजेनाकृष्य ज्ञानसत्त्वं 
प्रवेशयित्वा तथागतान् स्फार्याभिषिञ्चेदात्मानं [क्: स्थाप्या] 
मौलावमिताभमुद्रणं चिन्तयेत् | ततो मन्त्रं जपेत् देवतामूर्तिना | तत्रायं मन्त्रः 
ओं आः ह्रीः सिंहनाद हुं फट् स्वाहा | तदनु सुगन्धादिमण्डलं कृत्वा 
पूजार्थं पुष्पादिकं ढौकयित्वा [क्: ढौषयित्वा] अर्चयेत् | 
पुनर्मालामन्त्रं जपेत् | ओं नमो रत्नत्रयाय नम आर्यावलोकितेश्वराय बोधिसत्त्वाय 
महासत्त्वाय महाकारुणिकाय | तद्यथा ओं अकटे विकटे निकटे [क्: अद्द्स् कटके अन्द् 
ढ् त्रिकटे अfतेर् विकटे] कटङ्कटे करोटे करोटवीर्ये स्वाहा | अनेन मन्त्रेण 
मण्डलमृत्तिकां गृहीत्वा एकविंशतिवारान् आवर्त्य [क्: आर्त्त्य] व्याधिं 
प्रलेप्य स्वस्थो भवति |

इति [ढ्: ओमित्स् इति अन्द् समाप्तं इन्त् हे चोलोफोन्] सिंहनादलोकेश्वरसाधनं 
समाप्तम् ||

प्. ६४)

२६.

प्रथमं तावत् मन्त्री सुखासनोपविष्टः स्वहृदि 
पंकारपरिणताष्टदलकमलस्योपरि अकारपरिणामेन [क्: ओमित्स् अकारपरि] 
चन्द्रमण्डलं तस्योपरि ह्रीःकारं सरश्मिकं दृष्ट्वा तेन 
रश्मिनाकृष्याकनिष्ठभुवनवर्त्तिलोकेश्वरं पुरतो नभःस्थलं दृष्ट्वा 
पापदेशनादिकं कुर्यात् | तद्यथा पापदेशना पुण्यानुमोदना पुण्यपरिणामना 
त्रिशरणगमनं आत्मभावनिर्यातना अध्येषणा बोधिचित्तोत्पादनं कृत्वा 
चतुर्ब्रह्मविहारवान् भावयेत् - मैत्रीकरुणामुदितोपेक्षाः | ततः शून्यतां 
भावयेत् ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | प्रतिभासमात्रं [क्: अद्द्स् 
तेन रश्मिना अfतेर् प्रतिभासमात्रं] स्वकायं [क्: खकार्यं] व्यवलोक्य 
हृदि मध्ये पंकारजाष्टदलपद्मस्योपरि [क्: पं रजा] अकारेण [क्: 
आकार] चन्द्रमण्डलं तस्योपरि 
रक्तह्रीःकाररश्मिनाकृष्टसर्वतथागतप्रवेशेनात्मानं लोकेश्वररूपं 
विभावयेत् | शुक्लवर्णं जटामुकुटिनं दक्षिणहस्तवरदं 
तदितरशुभ्रपद्महस्तं [ग्: यमहस्तं] अर्द्धपर्यङ्किनं 
सर्वालङ्कारभूषितं अमिताभमकुटिनं द्वात्रिंशल्लक्षणधरं 
अशीत्यनुव्यञ्जनं चन्द्रासनं चन्द्रप्रभमात्मानं विभावयेत् | ततो दक्षिणे 
आर्यतारासुधनौ वामे भृकुटीहयग्रीवौ पूर्वे वैरोचनः दक्षिणे रत्नसम्भवः 
पश्चिमे अमिताभः उत्तरे अमोघसिद्धिः आग्नेययां लोचना नैऋत्यां मामकी

प्. ६५)

वायव्यां पाण्डरा ऐशान्यां वज्रधात्वीश्वरी [क्, ग्: धाते] | ततो 
हृद्बीजरश्मिनाकृष्य ज्ञानसत्त्वं प्रवेशयेत् | चक्षुराद्यधिष्ठानं 
कायवाक्चित्ताधिष्ठानं कृत्वा अभिषेकं प्रार्थयेत् | 

यथाहि [क्: यथाभि] जातमात्रेण स्नापिताः सर्वतथागताः |
तथाहं स्नापयिष्यामि शुद्धं [क्: अद्द्स् तु अfतेर् शुद्धं] दिव्येन 
वारिणा ||

ओं [क्: हस् आः हुं अfतेर् ओं] सर्वतथागताभिषेकसमयश्रिये [क्: 
माश्रये] हुं फट् स्वाहा | लोचनादिदशदेवतां संस्फार्य [क्: 
संस्थार्य] पूजास्तुतिं कृत्वा मन्त्रमाजपेत् | तत्रायं मन्त्रः ओं ह्रीः स्वाहा |

|| खसर्पणसाधनं समाप्तम् ||

२७.

नमो हालाहलाय |

पूर्ववछून्यतापर्यन्तं भावयित्वा - 

ह्रीःकारबीजनिष्पन्नं हालाहलं महाकृपम् |
त्रिनेत्रं त्रिमुखं चैव जटामकुटमण्डितम् ||

प्रथमास्यं सितं नीलदक्षिणं वामलोहितम् |
शशाङ्कार्द्धधरं [क्: शशकार्द्ध] मूर्ध्नि 
कपालकृतशेखरम् ||

जटान्तःस्थजिनं सम्यक् सर्वाभरणभूषितम् |
सितारविन्दनिर्भासं शृङ्गाररससुन्दरम् ||

प्. ६६)

षड्भुजं स्मेरवक्त्रं च व्याघ्रचर्माम्बरप्रियम् ||

वरदं दक्षिणे पाणौ द्वितीये चाक्षमालिकम् [ढ्: मालिनं] |
तृतीये शरनर्तनं च वामे चापधरं [क्: क्षपरन्तथा, ग्: 
क्षेपरन्तथा |] तथा ||

द्वितीये सितपद्मं च तृतीये स्तनमेव च ||

वामजानुना सितां स्वाभदेवीं [क्: नामिताभदेवीं] दधानं | वामेन 
कमलधरां दक्षिणेन भुजेन भगवदालिङ्गनपरां कुसुमशोभितजटाकलापां | 
दक्षिणपार्श्वे सर्पवेष्टितं त्रिशूलं [ख्: बेगिन्स्, fओल्. ४३] वामपार्श्वे 
पद्मस्थकपालं नानासुगन्धिकुसुमैः सम्पूर्णं रक्तपद्मचन्द्रे लीलाक्षेपस्थितं 
[क्: लीलान्तोपस्थितं] विभावयेत् भगवन्तम् | ततो मन्त्रं जपेत् ओं वज्रधर्म 
ह्रीः |

|| इति हालाहललोकेश्वरसाधनम् ||

२८.

नमो [थिस् साधन इस् ओन्ल्य तो बे fओउन्द् इन् क्, ब्] हालाहलाय |

सिद्धं हालाहलं नत्वा जगद्व्याधिविनाशनम् |
महामायामयं तस्य वक्ष्यामि साधनक्रमम् ||

तत्रादौ तावन्मन्त्री क्वचिन्मनोऽनुकूले पृथिवीप्रदेशे स्थित्वा आद्यनुत्पन्नाः 
सर्वधर्माः प्रकृतिपरिनिर्वृता मायास्वप्नगन्धर्वनगरोपमा इत्यधिमोक्षेण 
आध्यात्मिकमेवमहंज्ञानमधिष्ठाय

प्. ६७)

दशदिगनन्तपर्यन्तलोकधातुव्यवस्थितान् 
बुद्धबोधिसत्त्वविद्याक्रोधगणानवलम्ब्य ओं सर्ववित् पूर पूर आवर्त्त आवर्त्त 
हेरित्यनेन विविधपूजामेधान् स्फारयित्वा मनसाभ्यर्च्याभावेन प्रणम्य 
धरणीतलविन्यस्तजानुमण्डलो हृदि कृताञ्जलिरेवं ब्रूयात् समन्वाहरन्तु मां 
बुद्धा भगवन्ता बोधिसत्त्वा महाकृपाविद्यादेव्या महाक्रोधाः 
सर्वलोकधातुव्यवस्थिताः - 

आबोधिशरणं यामि बुद्धं धर्मं गणोत्तमम् |
ददामि तेभ्य आत्मानं प्रतिगृह्णन्तु नायकाः ||

अनादिमति संसारे संसरता मयास्मिन् वा जन्मनि यत्कायवाक्यमनोभिः पापकं 
कर्म रत्नत्रयाचार्यापाध्यायमातापिताभिक्षुभिक्षुणी-सामान्यसत्त्वानां 
सावद्याभ्याख्यां संवर्त्तनीयम् दारिद्र्यं संवर्त्तनीयं व्याधिं संवर्त्तनीयं 
| अथवा यत् स्वतः कर्म कृतं कारितमनुमोदितं च तत्सर्वं युष्माकं पुरस्तात् 
यदा सद्यः कृतं यच्च तत् सर्वं अनिमित्तयोगेनानुपलम्भमानः प्रतिदेशयामि | 
अनन्तभूयोऽप्येवं करिष्यामि | यच्च प्रथमचित्तोत्पादमुपादाय यावदनुत्तरा 
सम्यक्सम्बोधिर्यावच्च निरुपाधिशेषो निर्वाणधातुरत्रान्तरे 
सर्वबुद्धबोधिसत्त्वविद्याक्रोधगणश्रावकप्रत्येकबुद्धानां अन्येषां च 
पृथग्जनानां कुशलमूलं तत्सर्वमनुमोदयामि | बुद्धप्रेमस्तावदनुमोदनया 
- 

उत्पादयामि परमं बोधिचित्तमनुत्तरम् |
यथा त्रैयध्विका नाथाः सम्बोधौ कृतनिश्चयाः ||

सर्वं चैतत् कुशलमूलं परिणामयामि | सम्यक्सम्बोधौ सम्यक्सम्बुद्धवर्त्तितया 
परिणामनया ततो वज्राञ्जलिर्विभाव्य

प्. ६८)

ओं सर्वतथागतसंशिताः सत्त्वानां सर्वसिद्धयः संपद्यन्तां सर्वतथागताश्च 
मामधितिष्ठेताम् | ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहमिति 
उदीरयन् स्वशिरसि मुञ्चेत् | अत एव स्वभावशुद्धाः सर्वधर्मा विमोक्षात् 
विघ्नोपशमो भवति इति नात्र सन्देहः कार्यः | प्रोक्तविकल्पप्रबन्धाद् विघ्नान् |

तदनु स्वहृच्चन्द्रे अकारोद्भवहृदयं स्फुरदमितमयूखं विन्यस्य 
सर्वधर्मनैरात्म्यं भावयेत् | तेभ्यः स्वहृदयाक्षरेभ्यो रश्मिमेघान 
संस्फार्य तत् सम्पश्येत् स्थिरचलान् सर्वभावान् | हालाहलरूपं निष्पाद्य विचिन्तयेत् 
तत्रैवं प्रवेश्य मायोपमं सकलं जगदित्यवगच्छन् आत्मानं हालाहलरूपं 
- 

शशाङ्ककोटिसंसृष्टं जटामकुटधारिणम् |
सितारविन्दनिर्भासं नीलकण्ठं त्रिनेत्रकम् ||

महापन्नगसमुद्धृतरक्तपद्मोपरि स्थितम् |
रत्नाचलगुहान्तःस्थं व्याघ्रचर्माम्बरसुवाससम् ||

पर्यङ्केन समाधिस्थं स्थितं चतुर्भुजविराजितम् |
कुण्डिकाक्षधरं वीरं अमिताभकृतशेखरम् ||

त्रिशूलमूर्ध्वखट्वाङ्गं कुलिकाबद्धयष्टिकम् |
चिन्तयेत् तस्य वामेन दक्षिणेन कपालकम् ||

कुसुमपरिपूर्णं कुलिकं च कृतफणं भगवन्तमवलोकयन्तम् |

ततः पञ्चाङ्गविन्यासं मुद्राभिर्मन्त्रसंहताभिः कुर्यात् | उत्तानभाजो 
करयोर्निबन्धपार्श्वे चञ्चलतया शिखायाः पर्वद्वितीयं खलु संस्पृशेत् | 
न्यस्येत तालौ करपार्श्वतश्च मूलमुद्रेयम् |

परीततः |
वेष्टयित्वा च तालाभ्यां अवष्टभ्य शिरो भवेत् ||

इमामेव न्यसेत् मूर्ध्नि विपरीतप्रयोगतः |
शिखा भवति तस्यैव हालाहलनिषेविनः ||

पृथग् मुष्टिद्वयं बद्ध्वा मध्यमे कृतशृङ्खले |
तारे शूची च तालौ च पार्श्वतः कवचो भवेत् |
विक्षिप्य तालतामेव कल्पयेदस्त्रकर्मिभिः ||

तारा तर्जनी तालोऽङ्गुष्ठः धाराऽनामिका मध्या शिखीति पर्यायः | अथासां 
मुद्राणां मन्त्रा भवन्ति | ओं सः स्वाहा हालाहलहृदयः | ओं ज्वलिनि स्वाहा शिरः 
| ओं प्रज्वालनदीपाय स्वाहा शिखा | ओं अघ्र्याय स्वाहा कवचः सर्वाङ्गे | 
अनन्तशक्तिगर्भा फट् अस्त्रं करद्वये | तदेव स्वयमेवाहं आर्यहालाहल 
इत्यहङ्कारवानात्मानं हालाहलं भावयेद् यावत् खेदो न जायते | सति च खेदे 
स्वहृच्चन्द्रे स्वज्वालहुंकारं विन्यस्य तन्मयूखावभासिनि च पर्यन्तेषु मन्त्रेषु 
- 

मन्त्राक्षराणि विन्यस्य कुर्यात् जपं समाहितः |
हृदयं वा जपेन्मन्त्रं मालामन्त्रमथापि वा ||

हृन्मन्त्रकोटिजप्ते तु मालाया लक्षजापया |
सर्वथा तस्य सिध्यन्ति सम्पत्तिव्याधयोऽखिलाः ||

यावदिच्छं जपं कृत्वा भावनामपि शक्तितः |
क्षमयित्वा ततो नाथं प्रेषयेत् मूलमुद्रया ||

अथ पटविधानेन भगवन्तमाराधयितुमिच्छति तदा पटे पूर्वोक्तरूपं लक्षयेत् 
इत्ययं पटविधिः |

प्. ७०)

द्वितीयं कथ्यते - 

सुवर्णवर्णं यदि वा त्रिनेत्रं भुजद्वयोपेतसुनीलकण्ठम् |
रत्नाचलस्थं सुसमाहितं तनुं हलाहलं पिङ्गलजटं लिखेच्च ||

आक्रान्तपादौ पुच्छौ वसुनीलरूपावर्द्धंगतोद्दण्डकृतस्वकायौ |
पार्श्वद्वये नाथमुदीक्षमाणौ लिखेच्च सर्पौ पुरतः कपालम् ||

पुष्पैर्विचित्रैः परिपूर्णमेतत् पदद्वयं हस्तद्वयं समन्तात् |
प्रमाणमेतत् कथितं जिनेन अधस्तु जानुस्थितधूपहस्तो निवेशनीयः खलु 
साधकोऽत्र ||

अतोऽन्यतमपटं प्रसार्य प्रातरेवापतितगोमयेन मण्डलकं कृत्वा मूलमुद्रया 
मन्त्रसहितया आवाहयेदभिनयेन पटाकृतौ पञ्चाङ्गन्यासं च कुर्यात् 
पूर्वोक्तविधिभिरेव मुद्राभिः समन्त्रसहिताभिः | ततो मूलमुद्रयैव 
पञ्चोपचारेण मानसीभिश्च पूजाभिः सम्पूज्य भगवन्तं सम्बोधयन् 
मुद्रामुपदर्शयेत् कन्यशृङ्खलेला वा सन्धितारापृष्ठे निवेशेतां | 
शिखाधाराविधिः यौ तर्जन्यौ कृतसूचकौ | ओं विस्फुलिङ्गाट्टहासकेशरि इति 
मन्त्रः | ततः पूर्वोक्तरूपमात्मानं विचिन्तयेत् | तद्रूपरहितो वा नवसृतं पूर्ववत् 
मालामन्त्रं त्रयोदश वारानुच्चारयेत् | मण्डलकगोमयेन व्याधिं प्रलेपयेत् | 
षण्मासैः सर्वव्याधयः 

प्. ७१)

प्रशाम्यन्ति | अथवा लक्षमेकं जपेत् | सर्वाशापरिपूरिणोऽत्र न कार्या विचारणा | 
तत्रार्यमार्यहालाहलहृदयमन्त्रः | नमः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वेभ्यो 
महापुरुषवृषभेभ्यो नमः आर्यावलोकितेश्वर महेश्वर महास्थामप्राप्त 
आर्यमैत्रेय समन्तभद्र आर्यवज्रपाणिप्रभृतिभ्यो महाबोधिसत्त्वप्रभृतिभ्यो 
नमस्कृत्वा भगवन्नार्यावलोकितेश्वर तव - 

हृदयमावर्तयिष्यामि सर्वकामप्रसाधनम् |
अधृष्यं सर्वभूतेभ्यो भवमार्गविनाशनम् ||

तद्यथा | हे बोधिसत्त्व प्रियबोधिसत्त्व महाबोधिसत्त्व हे हले आर्यावलोकितेश्वर 
परममैत्रचित्त हितचित्त महाकारुणिक कुरु कुरु महाविद्येति धुरु धुरु धराधर 
चलेन्द्राचल नमस्तेऽस्तु ह्रीः सर्वसत्त्वाभयप्रद हरिहरिहरिवाहनोद्भव भवाभव 
भवानघ कुरु कुरु कुरु कुरु घुरु घुरु सुरु सुरु मुरु मुरु चुरु चुरु 
सुप्रसादितामलविमलमूर्ति आर्यावलोकितेश्वर महाकारुणिक कृष्णाजिनधर 
अक्षधर दण्डधर जटांमकुटावलम्बितप्रलम्बधर मल मल कल कल चल चल 
तल तल नल नल फल फल हुलु हुलु हुलुल हलाहल हो बोधिसत्त्व महाबोधिसत्त्व 
नमस्तेऽस्तु हृं हृं हृं कुरु कुरु हृदयमनुस्मर समयमनुस्मर 
जातिमनुस्मर इदं मे कार्यं कृतमनोरथं मे परिपूरय स्वाहा | प्रेषणं च 
सर्ववदिति | 

इति पुण्यजनः सर्वो भूयाद् हालाहल इति |
अहं च मञ्जुघोषः स्यां जगदाशाप्रपूरकः ||

आबोधि मञ्जुघोषस्य पादाम्बुजरजोरसा |
प्रज्ञापालितनाम्नायं कथितः पद्मभृद्विधिः ||

|| आर्यहालाहलसाधनं समाप्तम् ||

प्. ७२)

२९.

नत्वाहालाहलं भक्त्या सर्वाशापरिपूरकं |
संक्षेपादुच्यते तस्य साधनं करुणात्मनः ||

आदौ मनोहरे स्थाने सुलिप्ते [क्: सुलिप्त] चन्दनादिना |
अवतार्य पटादिस्थं भगवन्तं पूजयेदिति ||

पुष्पादिढौकनमन्त्रः [क्: ढोषण] ओं वज्रपुष्पे हुं ओंं वज्रधूपे 
हुं ओं वज्रदीपे हुं इत्यादिना [क्, ढ्, ग्: इत्यादि] | ओं [क्, ढ्: 
ओमित्स् ओं] सर्वतथागतपूजामेघप्रसरसमूहे स्फुर [क्: स्थरहिमं, 
क्, ब्: घुरहिमं] हिमं गगनकं हुं सर्वपूजाढौकनमन्त्रः ||

प्रपूज्य पुरतस्तस्य निष्पद्य च सुखासने |
मैत्रीं विभाव्य जगति करुणां च महाकृपः ||

विन्यस्य हृदये मन्त्रं ह्रीःकारं [क्: ह्रीकलं] चन्द्रपृष्ठतः 
[क्, ग्: पृष्ठकः] |
पश्येद्गगनमापूर्णं [ख्: पश्येद्भगवन्मा] सम्बुद्धैः सन्नतैः 
[क्, ढ्, ग्: सम्बद्धैस्तत्सुतैः] स्फुटम् ||

ह्रीःकारांशुजपूजाभिस्तान् [ह्रीःकारीशुक्र] प्रपूज्य गतभ्रमः 
[ग्: मतभ्रमः, क्, ब्: शतभ्रमः] |
देशनाद्यं तु पापादेर्विदध्यात् पुण्यवृद्धये ||

त्रिरत्नशरणाद्यग्र्यं मन्त्रमेनमुदीरयेत् [क्: मन्त्रेण मुदी] |
सर्वधर्माग्रनैरात्म्यद्योतकं [क्: धर्माग्रनैनास्य] करुणामनः 
[क्: करुणामलः, ख्, ग्: करुणावलः] ||

ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहमिति | 

प्. ७३)

मन्त्रार्थमामुखीकुर्वन् सर्वं वस्तु [क्: सर्वस्वस्त्र] महात्मना |
ग्राह्यग्राहकनिर्मुक्तं [क्: श्राव्यश्रावकनि, क्, ब्: 
ग्राह्यग्राहकविनि] भावयेत् ज्ञानमात्रकम् ||

प्रत्यात्मवेद्यं तं दृष्ट्वा ह्रीःकारं शशिसंस्थितम् |
तज्जमब्जं सितं ध्यायात् [क्, ब्: ध्यायाः] ह्रीःकारान्वितपुष्करम् ||

ततः संस्फार्य बुद्धौघं जगद् बुद्धं विधाय च |
पुनः प्रवेश्य तत्रैव भूयाद् हालाहलः स्वयम् ||

त्रिमुखः षड्भुजः शान्तो रत्नाचलगुहाश्रयः |
रक्तपद्मस्थिते [ख्: सिते] चन्द्रे ललिताक्षेपसंस्थितः ||

सितपीतमहानीलमूलवामेतराननः [Fओर् थिस् चरण क्: हस् सितपीतमहानीस 
व्य वामेतसेननः (?)] |
व्याघ्रचर्माम्बरस्त्र्यक्षः सर्वाभरणसुन्दरः ||

वरदाक्षशरान् सव्ये वामे सत्कामिनीकुचम् |
सितपद्मं च कोदण्डं बिभ्राणं करपल्लवैः ||

कपालं वामतो न्यस्य [क्, ब्: विन्यस्य] नानापुष्पैः प्रपूरितम् |
विषभृद्वेष्टितं सव्ये त्रिशूलं च तथाम्बुजे ||

अमिताभमणिसच्चूडः कपालकृतशेखरः [क्: कौपाल] |
शशिखण्डयुतोत्तुङ्गजटामकुटसञ्चयः ||

विधूतकल्पनाजालः [क्: द्रोप्स् विधूतकल्पनाजालः] 
स्फुरद्बुद्धौघरश्मिकः [क्, ब्: स्फुरन्बुद्धौ] |
इत्थं हालाहलो भूत्वा स्वहृत्कण्ठशिरःसु च ||

प्. ७४)

हुं आः ओं भावयेच्चन्द्रे नीलारुणसितान् क्रमात् |
हृत्क.ठयोस्तथा मध्ये ध्येयो ह्रीः चन्द्रसंस्थितः ||

ततः स्थिरचलान् [क्, ब्: हस् सर्व अfतेर् स्थिरचलान्] भावान् 
भावयंस्तांस्तदाकृतीन् |
सर्वासत्कल्पनिर्मुक्तो जपेन्मन्त्रं समाहितः ||

ओं हालाहल ह्रीः |

अन्तर्जल्पमतिस्पष्टं न द्रुतं न विलम्बितम् |
यथासुखं जपं कृत्वा विसृष्टौ प्रतिपूज्य च |
संस्तुत्य च दृढीकृत्य समुच्चार्य शताक्षरम् ||

तत्रेदं [तत्रेदं शताक्षरं इस् द्रोप्पेद् इन् क्, ख्, ढ्, ग्] 
शताक्षरम् - ओं वज्रसत्त्व समयमनुपालय वज्रसत्त्वत्वेनोपतिष्ठ दृढो मे 
भव सुतोष्यो मे भव सुपोष्यो मे भव अनुरक्तो मे भव सर्वसिद्धिं मे प्रयच्छ 
सर्वकर्मसु च मे चित्तं श्रेयः कुरु हुं हहहह होः भगवन् सर्वतथागतवज्र मा 
मे मुञ्च वज्रीभव महासमयसत्त्व आः |

ओं [ठे विसर्जन fओर्मुल ओं कृतो वः एत्च्. इस् नोत् fओउन्द् इन् क्] कृतो वः 
सर्वसत्त्वार्थः सिद्धिर्दत्ता यथानुगा |
गच्छब्धं बुद्धविषयं पुनरागमनाय च ||

अनेन सञ्चोद्य एनं मन्त्रमुच्चारयेत् | ओं अकारो मुखं 
सर्वधर्माणामाद्यमनुत्पन्नत्वात् [क्, ग्: माद्यनुत्] मुरिति |

ध्यानात् समुत्थितो योगी दानं दद्यात् स्वशक्तितः [क्; सशङ्कितः, ढ्: 
सशक्तितः] |

प्. ७५)

रूपादिकामान् भुञ्जानो निरस्ताशेषकल्पनः |
प्राप्नोत्यनुत्तरां [क्: ओमित्स् fरोम् प्राप्नोत्यनुत्तरां विश्वपद्मचन्द्रे 
इन्च्लुदिन्ग् थे चोलोफोन् अन्द् पर्त् ओf थे नेxत् साधन] बोधिमचिरात् साधकोत्तमः 
||

लिखित्वा साधनं प्राप्तं यन्मया शुभमुत्तमम् [ढ्, ग्: सुखमु] 
|
तेन कृत्स्नं जगद् भूयादचिरेण हालाहलः ||

|| हालाहलसाधनं समाप्तमिति [ढ्, ग्: हालाहलसाधनं ओन्ल्य] ||

३०.

पूर्वोक्तविधानेन विश्वपद्मचन्द्रे रक्तहीःकारपरिणतं 
पद्मनर्तेश्वरमात्मानं भावयेत् सत्त्वपर्यङ्कनिषणं द्विभुजैकमुखं 
रक्तं सकलालङ्कारधरं अमिताभमुकुटं वामपार्श्वे 
पाण्डरवासिनीसमाश्लिष्टं आलिङ्गनाभिनयस्थितवामभुजेन रक्तपद्मधरं 
नर्तनाभिनयेन सूचीमुद्रया विकाशयदपरदक्षिणकरम् | ततः ओं 
कायवाक्चित्तवज्रस्वभावात्मकोऽहं इति मन्त्रमुच्चारयेत् | तदन्वष्टसु दिक्षु 
अष्टदेवीं [क्: सुदेवीं, ग्: वृदेवीं] चिन्तयेत् | 
तत्राष्टदलरक्तपद्मपूर्वपत्रे [क्: पद्मपत्रे, ढ्: पद्मपूर्वयन्त्रे] 
विलोकिनी शुक्ला रक्तपद्मधरा दक्षिणपत्रे [ढ्: यन्त्रे] तारा हरिता 
पलाशपद्मधरा पश्चिमदले भूरिणी चक्रनीलोत्पलधरा उत्तरदले भृकुटी शुक्ला 
पीतपद्मधरा पूर्वकोणदले पद्मवासिनी पीता माञ्जिष्ठपद्मधरा

प्. ७६)

दक्षिणकोणदले वज्रपद्मेश्वरी आकाशवर्णा सितपद्मधरा पश्चिमक्णदले 
विश्वपद्मा शुक्ला कृष्णपद्मधरा उत्तरकोणदले विश्ववज्रा विश्ववर्णा 
विश्वपद्मधरा | सर्वा एताः सत्त्वपर्यङ्किन्यो द्विभुजैकमुखाः सौम्याः | 
कर्णिकायां तु भगवानेव | ततो मन्त्रं जपेत् | मन्त्रः ओं ह्रीः पद्मनर्तेश्वर हुं |

|| पद्मनर्तेश्वरलोकनाथसाधनम् ||

३१.

नमः [ठिस् साधन इस् ओन्ल्य तो बे fओउन्द् इन् ढ्, क्] पद्मनर्तेश्वराय |

तत्र विश्वपद्मोपरि चन्द्रे रक्तह्रीःकारपरिणतं पद्मनर्तेश्वरं 
रक्तवर्णमेकमुखं जटामुकुटिनं त्रिनेत्रं अष्टभुजं सर्वालङ्कारभूषितं 
सर्पयज्ञोपवीतमर्द्ध पर्यङ्केन ताण्डवं प्रथमभुजद्वयेन नृत्याभिनयं 
द्वितीयदक्षिणभुजेन हृदि विकाशयन्तं सूचीमुद्रां वामभुजेन रक्तपद्मं 
शिरसि धृतं तृतीयभुजद्वयेन वज्रवद्दन्डत्रिशूलधरं [ड्, ध्: हस् 
वज्रविदण्डि] चतुर्थभुजद्वयेन अक्षसूत्रकुण्डिकाधरं अष्टदेवीपरिवृतं 
एवंभूतं पद्मनर्तेश्वरलोकनाथं भावयेत् |

|| पद्मनर्तेश्वरसाधनम् ||

प्. ७७)

३२.

पूर्वोक्तविधानेन [क्: पूर्कैक] शून्यताभावनानन्तरं 
विश्वपद्मस्थचन्द्रोपरि सितह्रीःकारं विभाव्य तत्परिणामेन 
पद्मनर्त्तेश्वराम्नायेनार्यावलोकितेश्वरभट्टारकमात्मानं विभावयेत् [क्: 
भाव] | एकमुखं अष्टादशभुजमर्द्धपर्यङ्किनं 
अमिताभजटाजूटमण्डलं सर्वकरैर्विश्वपद्मधारिणम् योगिनीवृन्दपरिवृतं 
दक्षिणवामपार्श्वस्थिततारासुधनभृकुटीहयग्रीवं [क्: दक्षिणपार्श्व] 
दिव्यालङ्कारवस्त्रभूषणं | ततो मन्त्रं जपेत् | ओं ह्रीः पद्मनर्तेश्वर हुं | 
व्याध्याद्युपशमे महानुशंसः |

|| इति पद्मनर्तेश्वरसाधनम् ||

३३.

पूर्वोक्तविधानेन शून्यताभावनानन्तरं सितह्रीःकारनिष्पन्नं 
हरिहरिहरिवाहनोद्भवं [क्: हरिहर] भगवन्तमार्यावलोकितेश्वरं 
सर्वाङ्गशुक्लं जटामकुटिनं शान्तवेशं दक्षिणकरेण भगवन्तं तथागतं 
साक्षिणं कुर्वन्तं द्वितीयेन अक्षमालाधारिणं [क्: वरदधारिणं] 
तृतीयेन दुःकुहकं लोकमुपदेशयन्तं [क्: मुपदर्शयन्तं] वामेन 
दण्डधरं द्वितीयेन कृष्णाजिनधरं [क्: जिनिन] तृतीयेन 
कमण्डलुधरं सिंहगरुडविष्णुस्कन्धसंस्थितमात्मानं [ग्: 
स्कन्धशत] ध्यात्वा ओं ह्रीः हुं इति मन्त्रं जपेत् |

|| हरिहरिहरिवाहनोद्भवसाधनम् ||

प्. ७८)

३४.

आदौ तावन्मन्त्री सुखासनासीनो जगदभ्युद्धरणाशयः 
पापदेशनादिकसप्तविधानुत्तरपूजां कृत्वा यंकारनिष्पन्नं [क्, ढ्: 
पङ्कार] वायुमण्डलं धन्वाकारं नीलपताकाङ्कितं तस्योपरि रेफोद्भवं 
रक्तवर्णमग्निमण्डलं त्रिकोणं रक्तरेखाङ्कितं तदुपरि वंकारपरिनिष्पन्नं 
[क्, ढ्: चङ्कार] वारुणमण्डलं [ख्: वरुण] वर्तुलं 
शुक्लवर्णं शुक्लपताकाङ्कितं [ख्, ढ्: शुक्लघटमध्याङ्कितं] 
तदुपरि लंकारसम्भवं माहेन्द्रमण्डलं चतुरस्रं पीतवर्णं 
पीतत्रिसूचिकवज्रचतुष्कोणशोभितं तदुपरि सुंकारनिष्पन्नं सप्तरत्नमयं 
अष्टाङ्गं सुमेरुं तस्योपरि पंकारपरिणतं विश्वदलकमलं तस्योपरि आत्मानं 
[क्: मात्मानं] विचिन्त्य ओं ह्रीः हुं क्रमेण शिरसि कण्ठे हृदि 
विन्यस्यात्मानं अनादिकालसंचितकर्मावरणविगतं [क्: कास ; क्: द्वियतं] 
हरिहरिहरिवाहनोद्भवं लोकेश्वरमूर्ति सुवर्णरत्नरश्मिज्वालाकुलं कुमाररूपं 
विचिन्तयेत् मन्त्री | पश्चात् स्वहृदि पुण्यज्ञानविशुद्ध्या चन्द्रमण्डलं 
सूर्यमण्डलं च तत्र ह्रीःकारविनिर्गतरश्मिज्वालाभिर्ज्ञानसत्त्वमाकृष्य 
वक्ष्यमाणरूपं संपूज्य पूर्वोक्तपूजाभिः ज्ञानसत्त्वसमयसत्त्वयोरेकीकरणात् 
भगवन्तं हरिहरिहरिवाहनोद्भवं भगवल्लोकेश्वरं [ख्, ढ्: ओमित्स् 
भगवल्] स्थिरचित्तेनात्मानं विभावयेत् षड्भुजं शुक्लवर्णं जटामुकुटिनं 
शान्तवेशं दक्षिणकरेण सम्बुद्धं साक्षिणं कुर्वन्तं 
द्वितीयेनाक्षमालाधरं तृतीयेन दुर्गतिस्थितलोकं शुभमुपदेशयन्तं 
[शुभं ओमित्तेद् इन् क्] 

प्. ७९)

वामेन दण्डधरं द्वितीयेन कृष्णाजिनधरं तृतीयेन कमण्डलुधरं 
भगवन्तं चिन्तयेत् | तत्र विशुद्धिः | वायवग्निमण्डलाभ्यां हरिः वारुणमण्डलेन 
गरुडः माहेन्द्रमण्डलसुमेरुभ्यां [ढ्: सुखहभ्यां] हरिरिति विशुद्धिः 
सततं भावयन् योगी सर्वसत्त्वार्थकरणसमर्थो [क्: णं अर्थो] भवति 
सर्वजनप्रियो भवति महाप्राज्ञो भवति नीरोगो निरुपद्रवश्च धनाढ्यो भवति 
वशविषकर्मणि [क्: शव] महासमर्थो भवति | जपमन्त्रं गुरूपदेशतो 
ज्ञेयम् [क्: क्षयं] |

|| हरिहरिहरिवाहनोद्भवलोकेश्वरसाधनम् ||

३५.

प्रथमं तावत् मनोऽनुकूले स्थाने योगिपटं [क्: स्थाने पठं, ख्: स्थाने 
पटं] प्रकाश्य तस्याग्रतो माहेन्द्रमण्डलमध्ये कुङ्कुमेन [क्: 
कुङ्कुमे] चन्द्रमण्डलं कारयेत् ओं वज्ररेखे हुं इति मन्त्रेण | तदनु जः हुं 
वं पद्मस्थहोरिति मन्त्रेणावाहनं कृत्वा मण्डलमध्ये 
त्रैलोक्यवशङ्करलोकेश्वरभट्टारकं पूजयेदनेन मन्त्रेण ओं 
त्रैलोक्यवशङ्कराय वज्रपुष्पे हुं प्रतीच्छ [क्: प्रतिष्ठ] स्वाहा | ततः ओं 
मुनिवज्रे [ख्: मणिवज्रे] मुरिति विसर्ज्य स्वहृदि रक्त-आंकारं विचिन्त्य 

प्. ८०)

तत्परिणामेन सूर्यं तदुपरि रक्तह्रीःकारं तद्रश्मिसमाकृष्टामिताभतथागतं 
संपूज्य पापदेशनादिकं कृत्वा त्रैलोक्यं च [क्: त्रैलोक्यवशं] वशं 
विधाय रश्मीन् स्वबीजे प्रवेश्य तत्परिणामेन झटिति लोकेश्वरं 
सर्वाङ्गमहारागरक्तमेकमुखं द्विभुजं त्रिनेत्रं जटामकुटमण्डितं 
वज्राङ्कितपाशाङ्कुशहस्तं रक्तपद्मे वज्रपर्यङ्कनिषणं 
दिव्याभरणवस्त्रविभूषितमात्मानं [क्, ख्: वस्त्रभू] विचिन्त्य 
त्रिभुवनमेषद्वयस्थपाशवज्रोपरिस्थितनानानिर्माणधारिबुद्धबोधिसत्त्व##-
ह्रीः हुं यां [क्, ढ्: यों, ढ्, अ; आः, ग्: यीं] इति जाप्य 
त्र्यक्षरमन्त्रं [क्: अक्षर] ध्यात्वा ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहं ओं वज्रात्मकाः सर्वधर्मा वज्रात्मकोऽहं 
इति वज्रात्मकमन्त्रद्वयं पठेत् [क्: जपेत्] | एवमभ्यस्यतो 
धुननकम्पनादिगुण [क्, ग्: कम्पनादिषु नोत्पद्यते] उत्पद्यते | तदनु ओं 
ह्रीः [क्, ग्, ढ्, ढ् अ: ह्रीं] अः हां हारीति यक्षेश्वरी स्वाहा इति 
पिण्डं दद्यात् | ओं आं क्रों ह्रीं सकलगणवीरवीरेश्वरीणां [ग्: 
वीरेश्वराणां] परिकरै अ अ अवतर अवतर अवतरन्तु दशदिग्लोकपाला इदं बलिं 
गृह्ण गृह्ण हुं स्वाहा इति बलिं दत्त्वा देवतायोगेन विहरेदिति | 

|| सरहपादकृतं ओड्डियानक्रमेण [क्, ढ्, ग्, ढ्, अ: 
ओड्यायन] त्रैलोक्यवशङ्करलोकेश्वरसाधनं समाप्तम् ||

प्. ८१)

३६.

नमो [ठिस् नमस्कार इस् अब्सेन्त् इन् अल्ल् ंष्ष् एxचेप्त् क्, ब्] लोकनाथाय |

प्रथमं तावन्मन्त्री [मन्त्री इस् द्रोप्पेद् इन् अल्ल् ंष्ष् एxचेप्त् क्, ब्] मनोऽनुकूले 
स्थाने योगिपटं प्रकाश्य तस्याग्रतो माहेन्द्रमण्डलमध्ये कुङ्कुमेन 
चन्द्रमण्डलं रचयेत् [ख्: रचेत्, क्, ब्: कारयेत्] अनेन मन्त्रेण ओं 
वज्ररेखे हुं | जः हुं वं पद्मस्थहोः अनेन मन्त्रेणावाहनं कृत्वा 
मण्डलमध्ये त्रैलोक्यवशङ्करलोकेश्वरभट्टारकं पूजयेत् अनेन मन्त्रेण ओं 
त्रैलोक्यवशङ्कराय वज्रपुष्पे हुं प्रतीच्छ स्वाहा | ओं मुनिवज्रे मुः [क्: 
मुनिः] विसर्जनमन्त्रोऽयम् [क्, ब्: मन्त्रः] | पश्चात् स्वहृदि 
आंकारं चिन्तयेत् | तं परिणम्य सूर्यमण्डलं निष्पद्यते | तस्योपरि शक्तिबीजं 
बालारुणसमप्रभं द्रष्टव्यम् | एतस्य रश्मिभिरमिताभं [क्, ब्: अद्द्स् 
तथागतं अfतेर् अमिताभं] पूजयित्वा पापदेशनादिकं कृत्वा पुनः शरीरे 
प्रविशन्तं एतत् सर्वं परिणम्य झटिति पद्मोपरिस्थं वज्रपर्यङ्किनं [क्, 
ख्, ग्, ढ्: पर्यङ्कं] विकसितत्रिनेत्रं जटामकुटधारिणं रक्तवर्णं 
रक्तवर्णं वज्राङ्कितपाशाङ्कुशहस्तं त्रिभुवनमेषद्वये पाशबद्धवज्रोपरि 
[क्: पाशवद्धे तद्भे तस्यो, ढ्, ग्: पाशवद्धे तस्यो] स्थिता 
नानानिर्माणधारिण्यो वज्रयोगिन्योऽभिषेकं प्रयच्छन्ति तथा बोधिसत्त्वा 
नानाभरणयुक्ताः [क्, ग्: संयुक्ता, ढ्: मुक्ता] पूजां कुर्वन्ति 
विद्याधरहरिहरहिरण्यगर्भनानायोगिनीगणा

प्. ८२)

नृत्यवाद्यादिकंकुर्वन्ति नानाभूतगणादिनानानरशिरःकपालमालावृतं तथा 
नानाच्छत्रचामरादिकं पश्येत् | एतादृशे समये अमिताभस्तथागतः शिरसि 
द्रष्टव्यः | ईदृशमात्मानं विचिन्तयेत् | पश्चान्नाभेरुपरि सूर्यमण्डलं 
रश्मिमयं विचिन्त्य तस्योपरि वामे शक्तिबीजं हृदि क्रोधबीजं 
आःकारस्वरभूषितं इति भाव्यमन्त्रः [क्, ब्: रेअद्स् इति भट्टारकस्य 
हृदयमन्त्रह्] | एतत् सर्वं ध्यात्वा वज्रात्मकमन्त्रोच्चारणं कृत्वा 
वज्रात्मकं चिन्तयेत् | ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहं इति वज्रात्मकमन्त्रः 
| एतच्चाभ्यासयोगेन धुननकम्पनावेशनंन् [क्, ढ्, ग्: 
कम्पनावेशं] कृत्वा अद्वैतज्ञानमुत्पद्यते | स योगी द्विरदवत् गर्जति 
[गर्जति प्रेसेन्त् ओन्ल्य इन् क्, ब्] मदिरामत्त इव पञ्चवर्णं विहरति | यदि 
पञ्चवर्णं न विहरति तदा तस्य देहे धुननकम्पनावेशनादिकं [क्, ब्: 
देशनाद्वैतज्ञानादिकं] न तिष्ठति | एवं प्रतीत्यैव [ढ्: प्रतीत्य] 
पञ्चवर्णं विहर्तव्यम् [क्, ढ्, ग्: विहर्तव्यं] तेन सिद्धिः स्यात् | 
सिद्धे सति परदेहे धुननकम्पनावेशनं कृत्वा रागद्वेषादिकं निषेधयति | 
यथा सिद्धरसेन विद्धं ताम्रं कृष्णतां त्यजति तथा शरीरमेवाद्वैतरसेन 
विद्धं रागद्वेषादिकं त्यजति | ह्रीः [क्, ख्, ग्: हुं हुं यां, क्, 
ख्: ह्रींः हुं अं, ढ्: ह्रीं हुं आः] हुं यां जप्यमन्त्रः | ओं ह्रीः 
[क्, ग्, ढ्: ओं ह्रीं अः, क्, ब्: ओं अः, ख्: ओं ह्रीः अः] अः 
हां हारीति यक्षेश्वरी स्वाहा हारीतिमन्त्रः | ओं आं क्रों 

प्. ८३)

ह्रीं सकलगणवीरवीरेश्वरीणां परिकरैः अ अ अवतर अवतर अवतरन्तु 
दशदिग्लोकपाला इदं बलिं गृह्ण गृह्ण हुं स्वाहा बलिमन्त्रः |

|| इति सरहपादावतारित-ओड्डियानविन्निर्गतत्रैलोक्यवशङ्करलोकेश्वरसाधनं 
[ठे रेअदिन्ग् ओड्डि० इस् fओउन्द् इन् क्, ब्: ओन्ल्य] समाप्तम् ||

३७.

नमो लोकेश्वराय |

ओं चिटि चिनटि विक्लोलि विक्लोलि [ठे सेचोन्द् विक्लोलि इस् द्रोप्पेद् इन् क्, ब्] अमुकं 
सधनपरिवारं मे वशमानय स्वाहा | पूर्वसेवायुतं [क्, ग्: 
पूर्वसेवाश०, क्, ब्: पूर्वसेवायाः अयुतं, ढ्: पूर्वसेवा अयुतं] 
जप्ता पश्चात् साधनमारभेत् | दक्षिणोत्तरपार्श्वे ताराभृकुटीदेवीद्वयसहितं 
आर्यावलोकितेश्वरभट्टारकं रक्तवर्णं रक्तमाल्याम्बरानुलेपनं 
पाशाङ्कुशधनुर्बाणधरं चतुर्भुजं शृङ्गारैकरसं रक्तं 
कुसुमवताशोकतरोरधस्तादवस्थितमात्मानं [क्, ग्: 
रक्तसुकुमारिताशोक०, ढ्: रक्तकुसुमाचिताशोक०] विचिन्तयेत् त्रिसन्ध्यम् | 
लवणाहुतीनां [क्: लवणाअदूतीनां, ग्: लवणाद्गतीनां, ढ्: 
लवणाद्गतीनां] अष्टोत्तरशतं जुहूयात् | सप्ताहात् स्त्रियं पुरुषं वा 
वशमानयति त्रिसप्ताहान्महापुरुषम् | लवणसहितेन मदनेन 

प्. ८४)

पुत्तलिकां [क्, ग्: मदेन पुत्तिकां] साधयित्वा प्रतिकृतिं 
चतुरङ्गुलप्रमाणां कृत्वानिर्धूमे खदिराङ्गारे मन्त्रमुच्चारयन् त्रिसन्ध्यं 
तापयेत् यस्य नाम्ना स वशो [क्, ग्: सर्वशो] भवति | 
वज्रोदकभावितलवणं परिजप्याष्टोत्तरशतवारं यस्य प्रदीयते [क्, ग्: यत् 
प्रदीपते] स भक्षितमात्रेण वशो [क्, ख्, ग्, ढ्: वशगां] 
भवति |

|| रक्तलोकेश्वरसाधनं समाप्तम् ||

३८.

पूर्वोक्तविधानेन तथैव शून्यतानन्तरं रक्तह्रीःकारजरक्तपद्मं तन्मध्ये 
रक्त-आःकारपरिणतमार्यावलोकितेश्वरं रक्तवर्णं जटामकुटधरं 
[ठिस् जटामकुटधरं सेएम्स् तो बे रेदुन्दन्त्] 
अमिताभगर्भजटामकुटधरं वामकरगृहीतरक्तपद्मं तत् च दक्षिणकरेण 
विकाशयन्तं विविधालङ्कारवस्त्रविभूषितमात्मानं निष्पाद्य स्वहृदये 
ह्रीःकारजरक्तपद्मदलेषु षोडशस्वरपरिणतरूपान् शुभ्रभ्रमरान् चिन्तयेत् | ततः 
साध्यहृदयेऽपि पूर्ववत् पद्मं विचिन्त्य स्वहृदिस्थपद्मात् स्ववज्रमार्गेण 
भ्रमरान् निःस्सार्य [क्, ग्: निर्माय] ओं भमराः साध्यहृदि 
पद्मामृतमाकर्षय जः इति मन्त्रेण साध्यवज्रे प्रवेश्य तत्पद्मस्थामृतं 
भ्रमरैराकृष्य तान् पुनरपि

प्. ८५)

तद्वज्रेण निष्कास्य [ग्: निस्तास्य, ढ्: निष्काश] स्ववज्रमार्गेण तत्रैव 
प्रवेश्य तच्चित्तामृतमधुबिन्दुमुद्गिरतस्तान् पश्येदिति | मन्त्रः ओं हुं तावद् 
भावयेदविच्छेदं यावद् दिनानि सप्त | साध्यं च पादयोः पतन्तं [क्: 
पठतं तं] ध्यायादिति | 

|| लोकेश्वरस्य वश्याधिकारविधिः ||

३९.

नमो लोकनाथाय |

प्रथमं तावत् साधकः प्रातरुत्थाय सुखासने सत्त्वपर्यङ्केनोपविश्य हृदये 
प्रथमस्वरपरिणतचन्द्रमण्डलोपरिपीतह्रीःकारं विभाव्य 
तन्मरीचिसमूहैर्भगवन्तं भाव्यमानमानीय तस्मादेव बीजात् 
स्फारितपुष्पधूपादिभिः [क्, ग्: स्थापित०] संपूज्य तस्य पुरतः 
पापदेशनादिकं विधाय मैत्र्यादिचतुर्ब्रह्मविहारभावनां च कुर्यात् | तदनु 
सबाह्याभ्यन्तरं वस्तु शून्यस्वभावं विभाव्य ओं स्वभावशुद्धाः 
सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहमिति मन्त्रमावर्त्तयेत् | तदनन्तरं नभःप्रदेशे 
प्रथमस्वरेण चन्द्रमण्डलं तदुपरि पीतह्रीःकारं तेनैव रक्तपद्मं 
तद्बीजाधिष्ठितं तत् सर्वं परिणम्य भगवन्तं पीतवर्णं 
अर्द्धचन्द्राङ्कितजटामकुटिनं अमिताभोपलक्षितशिरःप्रदेशं 
रक्तपद्मोपरिस्थितं कृष्णसारहरिणचर्मणि 

प्. ८६)

वज्रपर्यङ्किनं समाधिमुद्रोपरि [क्: मुद्रां] 
नानारत्नपरिपूर्णकपालधारिणं एणेयचर्मकृतयज्ञोपवीतिनं [ख्: 
वीतं] व्याघ्रचर्माम्बरधरं [क्, ग्: चर्माम्बरं] निराभरणं 
नीलकण्ठं नीलगुलिकाविशिष्टकण्ठं पार्श्वद्वये 
परस्पराभिसम्बद्धपुच्छसमणिफणाविशिष्टभगवदवलोकनपरोद्ध्वमुख##-
मन्त्रं जपेत् | तत्रायं मन्त्रः ओं स्फुलिङ्गाट्टहास क्षः |

|| इत्यपरिमितानुशंसं नीलकण्ठार्यावलोकितेश्वरसाधनं समाप्तम् ||

४०. 

पूर्वोक्तविधानेन शून्यताभावनानन्तरमाकाशे 
रेफोद्भवसूर्यस्थहुंकारजविश्ववज्रपरिणतं वज्रप्राकारं वज्रपञ्जरं च 
विभाव्य तन्मध्ये घोरश्मशानं तस्य च मध्ये रक्ताष्टदलकमलं तन्मध्ये च 
नीलह्रीःकारसम्भवं भगवन्तमार्यावलोकितेश्वरं कृष्णवर्णं 
प्रत्यालीढस्थं सूर्यम.डलस्थितं पञ्चमुखं त्रिनेत्रं द्वादशभुजं 
सितरक्तदक्षिणमुखद्वयं तथापीतहरितवाममुखद्वयं दक्षिणभुजैः 
डमरुखट्वाङ्गाङ्कुशपाशवज्रशरधरं 
वामभुजैस्तर्जनीकपालरक्तकमलमणिचक्रचापधरं दंष्ट्राकरालसकलवदनं 
षण्मुद्रोपेतं 

प्. ८७)

सार्द्रमुण्डमालालङ्कृतशरीरं [क्: मुण्हा, ढ्: सार्द्धमुण्ड] 
नग्नं सर्वाङ्गसुन्दरमात्मानं झटिति प्रत्याकलयय हृच्चन्द्रे 
ह्रीःकारमध्यवर्त्ती ओं आः हुं मुनिवरवज्रे ह्रीं हुं [क्: हुं जः] जः इति 
मन्त्रमक्षसूत्राकारं जपेत् | पञ्चानन्तर्यकारिणोऽपि लक्षजापात् सिध्यति |

|| मायाजालक्रमार्यावलोकितेश्वरसाधनम् ||

४१.

नम आर्यावलोकितेश्वराय बोधिसत्त्वाय महासत्त्वाय महाकारुणिकाय तद्यथा ओं 
चल चल चिलि चिलि चुलु चुलु कुलु [क्: हल हल, ग्: हुलु हुलु] कुलु मुलु मुलु हुं 
हुं हुं हुं फट् फट् फट् पद्महस्ते स्वाहा | दिने दिने पञ्च वारान् 
त्रिसन्ध्यमुच्चारयेत् | गर्दभोऽपि ग्रन्थशतत्रयं गृह्णाति | पद्महस्ता धारणीयम् | 
नम आर्यावलोकितेश्वराय बोधिसत्त्वाय महासत्त्वाय महाकारुणिकाय तद्यथा ओं 
धरणीधरे [क्: धराधरे ओमित्तेद् इन् ग्] धराधरे भद्रे सुभद्रे स्वाहा | 
सोमग्रहे सूर्यग्रहे वा पञ्चगव्येन प्रक्षाल्य अष्टोत्तरशतमाषान् [क्, ग्: 
शतवारान्] मुखे प्रक्षिप्य तावज्जपेत् यावन्न मुक्तो भवति | लोकनाथस्य 
पटप्रतिमाया अग्रतो भूत्वा [क्, ग्: भूतो] घृतेन प्रदीपं [क्, 
ग्: प्रदीपोज्वाल्य] प्रज्वाल्य चन्दनेन अपतितगोमयेन वा मण्डलकं कृत्वा 
शुचिसाचारमुत्तरसाधकं [क्: शुचिमा० ढ्: शुरिसा०] द्वारि स्थापयित्वा 
स्वयं 

प्. ८८)

चन्द्रसूर्यमपश्यन् पूर्वसेवायुत जप्त्वा ब्रह्मचर्येण साधयेत् | अश्रुतान्यपि 
शास्त्राणि वेत्ति तत्क्षणात् | 

श्रुतानि न क्षयं यान्ति धारणीबलभावतः |
यस्य मूर्ध्नि प्रदीयन्ते चूर्णीकृत्य च पादयोः ||

स सर्वोवशतां [क्; सर्वावश, ग्: सव्व] याति यावच्चन्द्रदिवाकरौ |
रोगास्तस्य न जायन्ते डाकिनीग्रहतस्कराः ||

लेपनात् सर्वव्याधीनां शान्तिर्भवति नित्यशः |
ह्रीःकारबीजसम्भूतं लोकनाथं विभाव्य च ||

द्विभुजं वरदं सव्ये वामे पद्मधरं सितम् |
जटान्तःस्थामिताभं च विश्वाब्जचन्द्रसंस्थितम् |
वज्रपर्यङ्किनं नाथं भावयेद् बिधिवद् बुधः ||

|| सोपचारमाषमुखा [ग्: मापथ०] धारणी समाप्ता ||

४२.

ओं [ठिस् साधन अन्द् थे fओल्लोwइन्ग् अरे fओउन्द् ओन्ल्य इन् ढ्] पूर्वोक्तविधानेन 
शून्यताभावनानन्तरं शुक्लह्रीःकारोद्भवं 
सुगतिसन्दर्शनलोकेश्वरभट्टारकं शुक्लवर्णं षड्भुजं 
वरदाभयाक्षमालाधरं दक्षिणे वामे पद्मकुण्डीत्रिदण्डीधरं च 
रत्नाभरणभूषितं व्रतसूत्रधारिणं जटामुकुटं पद्मोपरि 
चन्द्रमण्डलस्थितं सौम्यरूपं भावयेत् | तस्य जापमन्त्रोऽयं ओं ह्रीः 
स्वाहा |

|| इति सुगतिसन्दर्शनलोकेश्वरसाधनम् ||

प्. ८९)

४३. 

इति शून्यताभावनानन्तरं श्वेतह्रीःकारोद्भवं जटामुकुटिनं षड्भुजं 
प्रथमभुजद्वयेन वरदौ द्वितीयभुजद्वयेन रत्नपुस्तकौ तृतीयभुजद्वयेन 
अक्षमालात्रिदण्डिकं सर्वालङ्कारभूषितं व्रत-अक्षसूत्रधारिणं 
सौम्यमूर्त्तिं पद्मोपरि चन्द्रमण्डले स्थितं श्वेतवर्णं विभावयेत् | मन्त्रश्च 
तथैव |

|| प्रेतसन्तर्पितलोकेश्वरसाधनम् ||

४४. 

नमः स्थिरचक्राय |

श्रीमद्गीर्गरिमानिरस्तसकलभ्रान्तिप्रतानोज्ज्वलं [क्: श्रीमञ्जिन्तरि, ग्: 
श्रीमद्गीरिमा] प्रोद्यद्गौरगभस्तिबिम्बविमलं बुद्धं च [क्, 
ग्, ढ्, क्, ब्: वृद्धञ्च] बालाकृतिम् |
बिभ्राणं करवालमुद्गतरुचिं प्रज्ञां च नत्वादरात् आत्मानुस्मरणाय 
[क्, ब्: णप्रलि] लिख्यत इदं तच्चक्ररत्नं मया ||

दिक्ष्वनन्तान् [क्, ग्: दिक्श्चानन्ता, क्, ब्: दिक्ष्वनन्ता] 
सुसञ्चिन्त्य सर्वज्ञान् [क्, ग्, ढ्, क्, ब्: सर्वज्ञज्ञान] 
ज्ञानसागरान् |
सन्त्रस्तानेकसत्त्वौघपरित्राणसमुद्यतान् [क्: सत्त्वोद्य, ग्: सत्त्वोघ, 
ढ्: सत्त्वोत्थ] ||

प्. ९०)

तेभ्यो नानाविधां पूजां चेतश्चिन्तामणिश्रुताम् [क्, ब्: चेतचि] |
कृत्वा लोकं परित्रातुं [क्, ग्, ढ्: परित्राणं] 
प्रयच्छेदात्मविग्रहम् ||

ततः शुभाभिवृद्धये कुर्यादिदं मन्त्री - 

सर्वाणि पापानि दिशामि भीतः प्रीत्यानुमोदे जगतः शुभानि |
रत्नत्रयं वै [क्, ग्, क्, ब्: मे] शरणं प्रयामि 
संबुद्धबोधौ [क्, ग्: बोधिं] विदधामि [क्, ग्: दधामि 
चेतः, क्, ब्: विदधामि चित्तं] चेतः ||

पश्चात् पुनरिदमारभेत - 

ग्राह्यग्राहकहानितो जगदिदं स्वप्नेन्द्रजालोपमं शुद्धं च 
प्रकृतिप्रभास्वरतया व्योमोपमामाश्रितम् |
आत्मानं च मनोविलासकलितं निश्चित्य संक्षेपतो मुःकारं 
पुनरंशुजालजटिलं तत्सम्भवं भावयेत् ||

ततः परावृत्तमखण्डमण्डलं [क्: मखण्डलं] हिमार्च्चिषः 
कुङ्कुमपङ्कपिञ्जरम् |
स्वरोज्ज्वलन्मालिकया समाकुलं विचिन्तयेद् दीधितिदीप्तदिङ्मुखम् ||

ततः पुनर्मुःकृतिबीजसम्भवं विभावयेद् रागमरीचिमण्डलम् |
कखादिवर्णैरखिलं [क्, ढ्, ग्, क्, ब्: रखिलै] 
समावृतं [क्, ब्: समासृतं] 
तदूर्ध्वमुद्दीधितिकुङ्कुमारुणम् ||

प्. ९१)

तस्मिंश्च मुःकारमुदीक्ष्य मन्त्री तत्सम्भवं भास्वरपत्ररम्यम् [क्: 
पुट] |
इन्दीवरं विस्फुरदंशुजालं [क्: विस्फुरण] 
विचिन्तयेन्मुःकृतिबीजमध्यम् ||

तत्सम्भूतमुदंशुबुद्धविसरैरापूरयन्तं जगत् चन्द्रस्थं 
भ्रमरान्धभास्वरतरैरुद्भास्वरं [क्, ग्: भासुर ; द्भासुर] 
चीरकैः |
धुन्वन्तं निबिडान्धकारपटलं [क्: निविडार्थ] रक्तांशुजालैरलं 
सर्वाकारवरप्रदाननिपुणं श्रीमद्गिरामीश्वरम् [क्, ढ्, ब्: 
श्रीमन्गि०] ||

लालित्यशृङ्गाररसाभिरामं [क्: रालिभ्य०, ढ्: रालित्य०] 
व्याजृम्भमाणाम्बुरुहास्यलक्ष्मीम् [क्: व्याक्षम्भ, ढ्: व्यज्यन्त, 
ग्: व्यज्जम्भ] |
वीरं [ख्: बीजं] कुमाराभरणं दधानं ध्यायात् पदं तस्य 
समीहमानः ||

एवं विचिन्त्य वागीशं मुःकारं भावयेद् हृदि |
ज्वलन्तं रक्तवर्णाभं निर्गच्छद्दीप्तिमण्डलम् ||

तस्मात् सञ्जातमष्टारचक्रं हार्द्दतमोपहम् |
पूरयेद् रश्मिभिर्विश्वं [क्: श्मिभिश्च] पश्येत् ज्ञानमयं प्रभुम् 
||

निर्मितं बालतिग्मार्च्चीरोचिषां [क्: तिम्मार्चावाविषां, ढ्: 
तिम्मार्चारोचिषां, क्, ब्: तिम्मार्चीरोर्चिषां] सञ्चयैरिव |
आकीर्णमक्षरै [ख्: आकीर्ण्य चाक्ष] रक्तै रक्तपुष्पोत्करैरिव ||

प्. ९२)

तत्रैवं [क्, ग्: तेनैव] तावदक्षराणि चिन्तयेत् चक्रस्यारेषु 
पूर्वदक्षिणपश्चिमोत्तरेषु यथाक्रमं अरपचनान् [क्, ग्: चारपत्तान, 
क्, ब्: अरपचन्, ढ्: अरपचान्] नाभौ नकारं आग्नेयनैऋत्यवायव्य##-
ककारादीनि व्यञ्जनानि इति निश्चलं निश्चित्य पश्चाच्चक्रस्य वर्णसंहतेश्च 
रश्मिसमूहंन् हार्द्दं तमोमण्डलमपनयन्तं [क्, ब्: तमोह ; क्, ग्: 
वयकं] स्वशरीररोमकूपविवरेभ्यो निःसृत्य 
दशदिग्लोकधातुव्यवस्थिततथागतहृदयज्ञानामृतैः [तथागत द्रोप्पेद् इन् 
क्, ब्] सह [क्: सहस्र सरसी] समरसीभूय तेभ्यो निर्गत्य तैरेव 
रोमविवरैः [क्: तैनेष्ववाम] प्रविश्य स्वशरीरमवभासयन्तं चिरं 
ध्यायात् | स्थिरचित्तस्य पश्चात् स्फुरणसंहरणन्यायेन तावद् भावयेत् यावत् 
प्रत्यक्षमाभाति |

मञ्जुश्रियो द्वैतदशां [क्, ग्: दश्यन्दधाने, ढ्: 
दशान्दधाने] दधानैः सहैव [क्: सहं ववर्णेः] वर्णैः 
परिरोचमानैः [क्, ढ्: वरिरोच] |
चक्रे स्फुटाभत्वमुपागतेऽस्मिन् अहर्न्निशं ध्यानकृताभियोगात् || 

अदृष्टपूर्वेष्वापि वाङ्मयेषु कलाकलापेष्वाखिलेषु तस्य |
मतिर्यथेष्टं [क्, ब्: यति] मणिदीपदीप्ता [क्, ग्: दीप्त] 
प्रवर्त्तते हार्द्दतमो नुदन्ती ||

प्. ९३)

इदं हि चक्रं हितमीहमानैः कुतूहलेनापि च पक्षमेकम् |
परीक्ष्यमाणं सुगतस्वरूपं प्रबोधयिष्यत्यचिराद् भवेषु [ढ्: 
द्भवत्सु] ||

यदीह किमपि पुण्यं चक्रविन्यासजातं अमनसिजजनानां [ढ्: माम् 
मनसि] दीप्यतां [क्: दीव्यतां] तेन चक्रम् |
नवतरणिरिवास्तमोहसान्द्रान्धकारं [क्, ढ्, ग्: मिवास्यां, 
क्, ब्: मिवास्यं, ख्: विरास्यन्] व्रजतु [क्, ग्: व्रजतु वज्रन] 
च जनतेयं वाग्विभोः श्रीविलासम् ||

|| स्थिरचक्रसाधनं समाप्तमिति [आfतेर् थिस् चोलोफोन् ख्: गिवेस् थे दते इन् थे 
fओल्लोwइन्ग् wओर्द्स् सं २८५ पौष्यमासेति, इ.ए. इन् थे मोन्थ् ओf पौष इन् थे येअर् २८५ 
(ण्.ष्.) wहिछ् चोर्रेस्पोन्द्स् तो आ.ड्. ११६५ अन्द् नोत् ११६७ अस् Bएन्दल्ल् पुत्स् इत्.] ||

४५.

स्थिरचक्रमिदं श्रीमन्मञ्जुवज्रस्य तायिनः |
तं नत्वा बालबोधाय लिख्यते विशदैः पदैः ||

सुखासनोपविष्टो योगी गुरुबुद्धबोधिसत्त्वानाकाशस्थितान् [क्: सत्त्वानागं] 
विचिन्त्य तेभ्यो मनोमयीं नानाविधां पूजां विधाय पापदेशनादिकं कुर्यात् | ततो 
विश्वं चित्तमात्रं [क्: मात्री] 

प्. ९४)

ग्राह्यग्राहकविवर्जितं [क्, ढ्, ग्: वर्जितं] स्वप्नवत् 
प्रतिबिम्बवदात्मानं निश्चित्य कुङ्कुमारुणं मुःकारजातं [क्, 
कारं, ख्, ढ्: कारजं, ग्: कारज०] स्फुरदकारादिस्वररश्मिरक्तं 
[क्: रश्मिचन्रं, ढ्: रश्मिचक्रं] चक्रं पश्येत् | तस्योपरि मुःकारजं 
भास्वत्ककारादिप्रभारक्तं शशाङ्कमण्डलं भावयेत् | तस्योपरि मुःकारजं 
[क्: मुकारं, ग्: अःकारजं] स्फुरदमलमिन्दीवरं 
मुःकाराधिष्ठितकिञ्जल्कं विचिन्त्य तत्परिणतं [क्, ब्: तत्सर्वं] 
कुङ्कुमाभं पञ्चचीरं [ख्: रेअद्स् चीराभरणशृङ्गा] 
कुमाराभरणं शृङ्गारैकरसं खड्गपुस्तकधरं वागीश्वरमात्मानं 
चन्द्रस्थं ध्यायात् | तस्य हृदये मुःकारजं स्थिरमष्टारचक्रं रश्मिमयं 
ज्वलदकारादिमालिकाकलितं [ख्: कलिकं] बहिः स्फुरत्ककारादिमालिकोपवीतम् 
[ख्: मालिकालिको०] | तस्य च नाभौ अकारं पूर्वारे रेफं दक्षिणारे पकारं 
पश्चिमारे चकारं उत्तरारे नकारं आग्नेयादिकोणेषु च निष्प्रपञ्चानक्षरान् [क्: 
कुरान्] कुङ्कुमाभान् विचिन्त्य तच्चक्ररश्मिसमूहं अन्तःशरीरमवभास्य 
[क्, ग्: मन्त्रःशरीरं] प्रतिरोमकूपविवरैर्न्निःसृत्य 
दशदिग्लोकधातुमवभास्य पुनस्तैरेव रोमकूपविवरैः 
प्रविश्यान्तःशरीरमवभासयन्तं चिरं विचिन्तयेत् | ओं अरपचन मुः इति जपमन्त्रः 
|

साधनं स्थिरचक्रस्य कृत्वा पुण्यमुपार्जितम् [क्, ग्, ढ्: 
यत्पुण्यमर्जितं] |
तेन भूयात् जगत् सर्वं मञ्जुवज्रसमप्रभम् ||

|| मुक्तेन स्थिरचक्रसाधनम् ||

प्. ९५)

४६.

नमः श्रीवादिराड्मञ्जघोषाय 

प्रथमं तावत् मुखप्रक्षालनादिकं कृत्वा मृदुसुखासनोपविष्टः [क्: 
सुखमुखा] स्वहृदि पंकारजपद्मस्योपरि अकारेण चन्द्रमण्डलं तस्योपरि 
मंकाररश्मिनाकृष्याकनिष्ठभुवनवर्त्ति अनादिसंसिद्धमञ्जुश्रीकुमारं 
पुरतो विभाव्य ततो बाह्यपूजां पुष्पधूपादिकां कृत्वा अभिवन्द्य च पश्चात् 
पापदेशनां पुण्यानुमोदनां पुण्यपरिणामनां त्रिशरणगमनं 
बोधिचित्तोत्पादं अध्येषणां आत्मभावनिर्यातनां कृत्वा चतुर्ब्रह्मविहारान् 
भावयेत् | पुनः सकलवस्तुतत्त्वसारसंग्राहकभूतां शून्यतां [शून्यतां इस् 
द्रोप्पेद् इन् क्, ग्] विचिन्तयेत् [ढ्: अद्द्स् कुङ्कुमाभासं चिरं विचिन्तयेत् अfतेर् 
विचिन्तयेत्] ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति | पुनः 
प्रणिधानमनुस्मृत्य प्रतिभासमात्रं स्वकायं व्यवलोक्य स्वहृदि 
पद्मचन्द्रस्योपरि मंकारबीजरश्मिना सर्वतथागतप्रवेशेनात्मानं 
मञ्जुश्रीरूपं विभावयेत् | पीतवर्णं व्याख्यानमुद्राधरं रत्नाभरणं 
रत्नमुकुटिनं वामेनोत्पलं सिंहासनस्थं अक्षोभ्याक्रान्तमौलिनं चन्द्रासनं 
[क्: चक्रासनं] चन्द्रप्रभं भावयेदात्मानम् | ततो दक्षिणपार्श्वे 
सुंकारबीजसम्भवं सुधनकुमारं नानारत्नाभरणोज्ज्वलं रत्नमुकुटिनं 
[क्: संरत्न०] सर्वधर्मैकपुस्तककक्षानिक्षिप्तं संपुटाञ्जलिपूर्वकं 
तिष्ठेत् | वामपार्श्वे यमारिः कृष्णवर्णहुंकारबीजोद्भवः विकृताननः 
मुद्गरहस्तः पिङ्गोर्द्ध्वकेशः 

प्. ९६)

नागाभरणभूषितः | ततो दक्षिणोत्तरपार्श्वे चन्द्रप्रभसूर्यप्रभौ 
पूर्वादिदिग्भागे वैरोचनरत्नसम्भवामिताभामोघसिद्धयः आग्नेयादिकोणेषु 
लोचना-मामकी-पाण्डराताराश्चेति | ततो ज्ञानसत्त्वप्रवेशेन 
चक्षुराद्यधिष्ठानं कायवाक्चित्ताधिष्ठानाभिषेकपूजास्तुतिं च कृत्वा शिरसि 
अक्षोभ्यमुद्रणं पश्चाद् [क्: पश्चाद्व्यार०] ध्यानवान्मन्त्रमाजपेत् | 
तत्रायं मन्त्रः ओं धर्मधातुवागीश्वर मुः स्वाहा |

|| मञ्जुश्रीसाधनम् ||

४७.

सत्सौख्यं परमं समस्तजगतामिच्छोरनिच्छोः [क्: इच्छोः सुखं] 
सुखं स्वीयं स्वल्पमपि स्वभावमहतः सम्यग् गुरोराज्ञया | 
प्रज्ञापङ्कजिनीविकाशकरणे दक्षस्य [क्, ग्: दक्षिणस्य] 
संलिख्यते मन्दस्वल्पधिया मया भगवतो मञ्जुश्रियः साधनम् ||

श्रद्धां शुभस्य जननीं समुपाश्रितेन [क्: पासितेन] त्यक्ता च येन 
सकलाकुशलक्रियापि |
तेनैव शुद्धमनसा गुरुतो निशम्य ध्यानादिकं भगवतः सततं विधेयम् 
||

आदौ मनोभिरुचिते निचिते सुगन्धिपुष्पादिभिर्बहुविधैर्विजनप्रदेशे [क्, 
ग्: निचिते] |

प्. ९७)

चौरध्वनिप्रमुखकण्टकवर्जिते च निर्वर्त्य [क्: निर्वृत्य, ग्: 
निर्धन्य] कृत्यमपरं च सुखं निषद्य ||

यत्नतश्चञ्चलं चित्तमेकाग्रीकृत्य निर्भरम् |
परार्थमाशये कृत्वा भावयेत् तदनन्तरम् ||

सत्त्वेष्वेकतनुजतोषसमतासंलक्षितां [क्: सत्त्वेवक] मित्रतां 
दुःखादुःखनिदानतोऽपि जगतामभ्युद्दीधीर्षां [क्: अभ्युदिधाया, ग्: 
अभ्युद्दिधार्षा] दयाम् |
चित्तप्रीतिविशेषलक्षणवतीं [क्: विभु] 
सम्मोदिकामन्ततोऽसद्व्यासङ्गनिवृत्तरूपसहितां ध्यायादुपेक्षां बुधः ||

तदनु मनसि कृत्वा यावदिच्छाप्रकीर्णं विमलरुचिहिमार्चिर्मण्डलं 
शुक्लवर्णम् |
तदुपरि सुकुमारं निर्मलस्वर्णवर्णं [क्, ग्: निर्भर स्वर्नं] 
कमलममलपत्रं [क्, ग्: कमलपत्रं] भावयेदष्टपत्रम् ||

चन्द्राम्भोरुहयोरुदंशुविसरव्यालोलयोरुत्तमामूर्ध्वं 
वर्द्धनशीलरश्मिकुहरं स्वर्णाकृतिं मंकृतिम् |
पूर्वाभ्यां पिहितं हिताय जगतां मन्त्री चिरं भावयेत् |
अत्यन्तोत्तममञ्जुवज्रपदवीमिच्छन् [क्: अत्यन्तोकम०] मनुष्योत्तमः ||

पश्चाज्जातिविपत्तिबाधकजराजाड्यादिदुःखाकुलं [क्, ग्: जापादि०] 
चन्द्राम्भोरुहयुग्ममंकृतिभवैश्छन्नीकृतं [ग्: श्छमी०] 
रश्मिभिः |
विश्वं वीक्ष्य निरीक्ष्य [निरीक्ष्य द्रोप्पेद् इन् क्] चोत्तमसुखे सर्वैः 
समङ्गीकृतं बुद्धैस्तुल्यमतोऽपि पूर्णमनसं स्वात्मानमालोकयेत् ||

प्. ९८)

पश्चाद् दिक्षु दशस्ववस्थिततनूननीय तै रश्मिभिः सर्वानेव गुरूंस्तथैव 
सुगतान् श्रीबोधिसत्त्वानपि |
कृत्वा तान् पुरतो मनोरथमयं निष्पाद्य पूजाविधिं 
नानापुष्पसुगन्धिधूपविविधाकारेण [क्: सुगन्धिभिर्वि०] संपूजयेत् ||

पापादेरपि देशनादिपुरतस्तेषां विदध्यात् ततः 
तानेवांशुभिरेकतामुपगतान [क्: स्थाने] रोमावलीनां [क्, ग्: 
लीराञ्चिनैः] बिलैः |
पुञ्जाकारतया प्रविश्य हृदये दृष्ट्वा ततस्तद्भवं ध्यायन् 
मोहमहाद्रिपाटनपटुं [क्: पुटं] श्रीमञ्जुवज्रं विभुम् ||

स्वच्छं षोडशवत्सराकृतिधरं शार्द्दूलपृष्ठस्थितं 
व्याख्याव्याकुलपाणिपद्मयुगलं वामार्द्धपर्यङ्किनम् |
दीर्घं नापि न चापि खर्वमसमं सौन्दर्यराश्याश्रयं 
रत्नस्वर्णमणिप्रकारविविधालङ्कारमालाकुलम् ||

नासत्यं नाप्यसत्यं मुकुरतलमिव स्पष्टबिम्बायमानं ध्यात्वा वीरं 
[क्, ग्: चिरं] कुमारं सकलजनपरित्राणदं [क्, ग्: 
परित्राणं] वादिनाथम् [क्, ग्: देवादिनाथं] |
पश्चादात्मानमेव व्यपगतकलुषं मञ्जुवज्रस्य मूर्त्त्या ध्यायेद् दीर्घं 
न यावद् भवति भगवता तुल्यदेहो मनीषी ||

तान्तं रान्तं [क्, ढ्: नान्तं] तथा सान्तं व्यञ्जनक्रमसंहितम् 
|
ध्यानात् खिन्नो जपेन्मन्त्रं ओकारं [क्: सकारं, ग्: सेकारं, ढ्: 
मैकारं] सानुनासिकम् ||

अपरमिह विशेषं सद्गुरोरेव वाचा [ग्: वाचो] विमलममलबुद्धेः 
प्रग्रहीष्यन्ति सन्तः |

प्. ९९)

प्रवरगुरुकृताज्ञो ध्यानमन्त्रक्रियायाः नहि सकलविशेषख्यापनेऽहं 
समर्थः ||

मञ्जुश्रियो यदि कुतूहलचेतसापि संराधनं भगवतः सततं विधत्ते |
आराध्य सद्गुरुपदं मतिमांस्तथापि जाड्यान्धकारनिकरं नियतं भिनत्ति 
[क्: हिनस्ति] ||

श्रीमन्मञ्जुकुमारसाधनमिदं सम्यग् गुरोराज्ञया कृत्वा मन्दधिया 
मया यदमितं [क्, ग्: पदमितं] पुण्यं समासादितम् |
तेनायासमपास्य सत्वरमयं श्रीमञ्जुवज्रोपमः 
श्रीचिन्तामणिकल्पवृक्षसदृशोऽप्यास्तां समस्तो जनः ||

|| श्रीमद्वादिराट्साधनंन् समाप्तम् ||

|| कृतिरियं पण्डितश्रीचिन्तामणिदत्तस्येति ||

४८.

नमो मञ्जुनाथाय |

सत्कुङ्कुमारुणकुमारकरूपलक्ष्मीं संबुद्धरश्मिनिहतामितमोहजालाम् 
[क्: निहित] | 

पारीन्द्रबद्धललितासनमन्त्रधर्मव्याख्याकरं नमत कामदवादिराजम् 
[क्: यानीन्दु, ग्: धारीन्दु] ||

प्रथमं प्रातरुत्थाय पं विश्वपद्मे तु [क्: गु, ढ्: त] हृदि |
अं-चन्द्रमण्डलस्योर्द्ध्वं ह्रींकारं कुङ्कुमारुणम् ||

प्. १००)

दृष्ट्वा वदनशौचादिं [ढ्: दिकं, क्, ग्: दि] कृत्वा 
ध्यानालये शुचौ |
सुखासनं च संविश्य मन्त्रं बुद्धगुणाकरम् ||

मैत्रीं सत्पुत्रसम्प्रीतिसहस्रगुणितां जने |
दुःखनेतोर्द्दुःखाच्च कृपामुद्धर्त्तुकामनाम् [क्: मुर्द्धन्त, ढ्: 
मुद्धर्त्य] ||

नित्यं सद्गुणसंयोजनेच्छां प्रमुदितां तथा |
निजकार्यमनालोच्योपेक्षामन्यार्थकारिताम् ||

ध्यात्वा मन्त्री [मन्त्री द्रोप्पेद् इन् क्, ग्] स्फुरद्श्मिव्यूहेनानीय 
[क्: रेअद्स् फणानां यतान् जातानु] तान् जिनान् |
तैर्नभः पूरितं दृष्ट्वा कृत्वा पूजां मनोमयीम् ||

अभ्यङ्गोद्वर्त्तनस्नाननानालङ्कारकारिणः [क्: नभानालक्षर] |
स्फुरत्पूजौघसन्मेघान् विश्वक् [क्: विश्वं संस्थार्य देवतीं, ग्: 
विश्वकास्फार्य देवतीं, ढ्: विश्वक् संस्फूर्य देवतीं] सम्स्फार्य 
देवताम् ||

प्रणम्य निर्मितैः कायैरसंख्येयैः पृथक् पृथक् |
रागविद्वेषसम्मोहैस्त्रिविधं कायमानसम् ||

संवेगाद् देशयेत् [क्: शयात्याय] पापं कृतकारितमोदितम् |
आयत्यां संवरं सत्त्वैः सार्द्धंन् कुर्यात् पुनः पुनः ||

संबुद्धमञ्जुघोषाद्यैर्द्दानादिजनितं शुभम् |
संमोद्याध्येष्य संयाच्य चिरं सद्धर्मदेशनाम् ||

त्रिरत्नशरणं गत्वा बोधिचित्तं सन्मार्गकम् [क्: सन्मार्जकं] |
आश्रित्य ओं शून्यताज्ञानवज्रात्मकोऽहम् [क्, ग्: 
वज्रस्वभावात्मको] ||

प्. १०१)

ततो विश्वपद्मस्थं मंकारेन्दूर्ध्वसंस्थितम् |
स्फुरत्पिण्डाक्षरं दृष्ट्वा कृत्वा मञ्ज्वरं जगत् ||

प्रविश्याकृष्य सन्मन्त्री वादिराजं विभावयेत् |
काश्मीरारुणसत्कायमायानिर्जितमन्मथम् ||

सिंहसिंहासनाक्रान्तं निर्भ्रान्तं ललितासनम् |
वामप्रकोष्ठपूर्वेषु [क्: निष्ठर्थं, ढ्: निस्तब्धं] 
नीलेन्दीवरधारिणम् ||

संबुद्धगुणसन्दोहं रत्नालङ्कारसोज्ज्वलम् |
निर्यद्रश्मिस्फुरद्बुद्धसन्दोहालोकमालिनम् ||

धर्मचक्रमहामुद्रानिबद्धकरपङ्कजम् |
तद्वदिन्दीवरे तादृक् विश्वकृन्मन्त्ररश्मिना [क्, ग्: कृत्] ||

समानीय परं नाथं कूटागारादिभिः समम् [क्, ग्: स्वयं] |
सदृशत्वं समापाद्य [क्: साद्य] संश्राव्य समयं त्रिधा |
समाकृष्य प्रवेश्याथ बुद्धं सम्यक् वशं नयेत् ||

ओं वज्रसत्त्व समयदृश्यहोः समयस्त्वं समयोऽहं समयस्त्वमहं जः हुं 
वं होः | ओं कायाधिष्ठानं आः वागधिष्ठानं हुं चित्ताधिष्ठानं | 
उत्पलमुद्रया पिण्डाक्षरेण ज्ञानाधिष्ठानं च कृत्वा 
रश्मिसञ्चोदितसंबुद्धकायनिर्गतदेवताकारावर्जितकुम्भाम्बुज्ञानवज्रशिरा 
[क्: कुम्भावु, ढ्: कुम्भो अवु०] भवेत् |

पूजितो दशदिग्बुद्धैः बुद्धपूजापरायणः [क्: ओमित्स् 
बुद्धपूजापरायणः प्रकुर्वन्तं] |
सम्भूयोद्भावयेद् भव्यो भवसंसिद्धिशुद्धये ||

प्. १०२)

भूयो विभाव्य संप्राप्य प्रश्रब्धिं कायचित्तयोः |
हारदोलक्रमेणाथ मन्त्रजापं समारभेत् ||

विश्वमशेषगुणोदधिं कृत्वा प्रवेशादि प्रकुर्वन्तं विभावयन् [क्: 
भावयेत्] ओं आः हुं इत्यानीय क्षमापयेत् |

स्वयं मञ्जुवरो भूत्वा जगत् पश्यंश्च [क्: पुण्यश्च] तन्मयम् |
यत्र यत्र युज्यते कर्म सत्त्वार्थे च तथा न्यसेत् ||

रत्नत्रयप्रसन्नानां शिष्याणां स्मृतये कृतम् |
साधनं वादिराजस्य स्याद् ध्रुवं लोकसिद्धये ||

सर्वान् गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् इष्टदेवतामन्तर्भाव्य [क्: ताया मन्त्र भाष्य, 
ढ्: ताया मन्त्रं भाव्य] तदुद्दिश्य मण्डलकमारभेत् | ओं ह्रीः स्वाहा इति 
हस्तादिप्रक्षालनाचमनमन्त्रः | ओं हुं आसनाधिष्ठानमन्त्रः | ओं वज्रभूमे 
हुं भूमिपरिग्रहमन्त्रः | ओं सर्वविघ्नानुत्सारय हुं स्वाहा 
गोमयादिपानीयमन्त्रः [क्: गामादि०] | ततः सम्मार्जननिष्पन्ने ओं वज्ररेखे 
हुं इति रेखाधिष्ठानमन्त्रः | पुनः पुष्पैकं मण्डले दत्त्वा ओं सुरेखे 
सर्वतथागता अधितिष्ठन्तु स्वाहा इति पठित्वा हस्तं प्रक्षालयेत् | तदनु पुष्पैकं 
गृहीत्वा ओं मणिधरि वज्रिणि महाप्रतिसरे रक्ष रक्ष मां हुं फट् स्वाहा इति 
स्वशिरोदेशे पुष्पं क्षिपन्नात्मरक्षां कुर्यात् | पुनः ओं आः हुं 
इत्यात्मरक्षादिमन्त्रः | तन्मण्डलं विश्वपद्मरूपेणालम्ब्य तदुपरि चन्द्रं 
तदुपरि कुङ्कुमारुणं भगवद्बीजं तद्रश्मिसमाकृष्टमनादिसंसिद्धं 
भगवन्तं प्रदीपसंक्रमणन्यायेनाकृष्य [क्: व्यायेन] तत्रैव 

प्. १०३)

च प्रवेश्य भगवन्तं निष्पादयेत् | ओं मञ्जुघोषाय वज्रपुष्पे हुं ओं अक्षोभ्याय 
वज्रपुष्पे हुं ओं वैरोचनाय वज्रपुष्पे हुं रत्नसम्भवामिताभामोघसिद्धयः 
लोचनामामकीपाण्डराताराः | पूर्ववत् 
पुष्पधूपदीपनैवेद्यसुगन्धवस्त्रसमारम्भेण [क्: समारण, ढ्, ग्: 
समालभन] अधिष्ठानं [ग्: तेनाधिष्ठाय] दातव्यम् | 
वन्दनापापदेशनापुण्यानुमोदनां कृत्वा मन्त्रं जपेत् | ततो विसर्ज्जयेत् ओं वज्र 
मुः | ओं अकारो मुखं सर्वधर्माणामाद्यमनुत्पन्नत्वात् | ओं आः हुं फट् स्वाहा 
इति सार्वभौतिकबलिमन्त्रः [क्: तोभातिका] | ओं हारीत्यै महायक्षिण्यै हर हर 
सर्वपापानि मे क्षीं सर्वयक्षिणि प्रवेशनि स्वाहा हारीतीमन्त्रः | ओं 
अग्रपिण्डासनेभ्यः स्वाहा अग्रपिण्डमन्त्रः | ओं उत्सृष्टपिण्डासनेभ्यः स्वाहा 
उत्सृष्टपिण्डमन्त्रः | ओं आः सर्वतथागताभिषेकसमयश्रिये हुं हुं 
प्रतिमादेः स्नानमन्त्रः |

|| वज्रयोगिनीभाषितं वादिराजमञ्जुश्रीसाधनं समाप्तम् ||

प्. १०४)

४९.

नन्मो मञ्जुश्रिये |

पूर्वोक्तविधानेन शून्यताभावनानन्तरं [क्, ग्: तानन्तरं] 
विश्वपद्मोपरि चन्द्रमण्डले रक्तप्लींकारं [क्; ककारं, ग्: 
ह्रींकारं] दृष्ट्वा तद्रश्मिभिः समानीततथागतज्ञानमत्रैव प्रवेश्य 
तत्परिणामेनोत्पलं तन्मध्यचन्द्रस्थं तद्बीजं 
तद्विनिर्गतरश्मिभिर्वादिराड्मञ्जुश्रीरूपं जगन्निष्पाद्य निजबीज एव प्रवेश्य 
तत्परिणतमात्मानं झटिति मञ्जुश्रियमभिनिष्पादयेत् | द्विभुजैकमुखं पीतं 
ललिताक्षेपमुद्रया सिंहासनस्थं व्याख्यानमुद्रासलीलकरद्वयं रत्नमकुटिनं 
दिव्यालङ्कारभूषितमुत्पलवामभुजाधिष्ठितमूर्त्तिकमक्षोभ्यमकुटिनं एवं 
समयसत्त्वमुत्पाद्य हृद्बीजसमाकृष्टज्ञानसत्त्वं पुरतो दृष्ट्वा [क्: हस् 
समयसत्त्वं पुरतो वृट्वा अfतेर् दृष्ट्वा] समयस्त्वं दृश्यहोः 
समयस्त्वं समयोऽहं समयस्त्वमहमिति समयचोदनां कृत्वा जः हुं वं होः 
इति चतुर्बीजाक्षरैराकर्षणादिकं [क्, ग्: कर्णादिकं] कारयेत् | 
मन्त्रस्त्वयमेव वर्णसन्दोहराजः |

|| इति वादिराट्साधनं समाप्तम् ||

प्. १०५)

५०.

पूर्वोक्तविधानेन प्रथमं हृदीन्दुमध्ये बीजं [बीजं द्रोप्पेद् इन् क्] 
षष्ठस्य पञ्चमं पञ्चमस्वरेण पूरितं शून्यद्वयदेवेनाक्रान्तं [क्: 
द्ववेदवना] तद्बीजरश्मिजगुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् दृष्ट्वा पूजयित्वाभिवन्द्य च 
अनेन मन्त्रेण ओं वज्रपुष्पे हुं ओं वज्रधूपे हुं ओं वज्रदीपे हुं ओं वज्रगन्धे 
हुं ओं वज्रनैवेद्ये हुं | ततो रत्नत्रयं मे शरणमित्यादि पठेत् 
प्रणिधानपूर्वकं सर्वधर्मनैरात्म्यं [ओं वज्रगन्धे ओं नोत् तोबे fओउन्द् इन् क् ; 
क्, ग्: पूर्वध०] भावयेत् ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | ततो ##-

बीजं मायोपमाकारं त्रैधातुकमशेषतः |
दृश्यते स्पृश्यते चैव यथा माया हि सर्वतः |
न चोपलभ्यते चैव सर्वस्य जगतः स्थितिः ||

इत्यधिमुच्य ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहम् | 
पूर्वोक्तबीजनिष्पन्नं श्रीमञ्जुवज्रं पञ्चवीरकशेखरं कुमारं 
सर्वाभरणभूषितं कुङ्कुमारुणं वामेनोत्पलं दक्षिणेन लीलया स्थितं 
सिंहासनस्थमात्मानं कुमाररूपेण चिन्तयेत् | अस्य मुद्रा भवति - हस्तद्वयं 
सम्पुटाञ्जलिं कृत्वा तर्जनीद्वयाभ्यामनामिकानखौ पिधाय 
उत्पलविकचसम्स्थिता | हृदूर्णाकण्ठमूर्ध्वं वा लक्षजापः ओं वागीश्वर 
[क्, ग्: पञ्चवीरशे० ; क्, ग्: वागीश्वरं] मुः |

|| मञ्जुघोषसाधनम् ||

प्. १०६)

५१.

नमः श्रीवादिराड्मञ्न्जुघोषाय [नमस्कार ओन्ल्य fओउन्द् इन् क्, ब्] |

नत्वा ज्ञानमयं नाथं सर्वसिद्धिप्रदायकम् [क्, ब्: 
प्रसाधकं] |
तत्साधनमहं वच्मि [क्, ढ्, ग्: वक्षे] क्रियातन्त्रानुसारतः ||

प्रथमं तावन्मन्त्री मनोऽभिरुचिते [क्: रुचिस्थाने] स्थाने 
यथासुखमुपविश्य दुःखार्णवे पतितं सत्त्वधातुं दृष्ट्वा प्रणिधिं कुर्यात् | 
दुःखिता अमी सत्त्वाः संसारे मंसरन्ति ते मया मञ्जुघोषेण भूत्वा सर्वसत्त्वा 
[सर्वसत्त्वा fओउन्द् ओन्ल्य इन् क्, ब्] अनुत्तरपदे प्रतिष्ठापयितव्या इति | ततः 
पटादिगतं [क्, ब्: पटादिकं] भगवन्तंन् मञ्जुघोषं 
गुरुबुद्धबोधिसत्त्वांश्च पुरतोऽवलम्ब्य पुष्पादिभिः सम्पूज्य प्रणिपत्य 
पापदेशनामकरणसंवरं पुण्यानुमोदनां आत्मभावनिर्यातनां 
त्रिशरणगमनं बोधिचित्तोत्पादं [क्, त्पादनेन गाथा, ढ्: 
त्पादनञ्च] च कुर्यात् अनेन गाथाद्वयेन - 

रत्नत्रयं मे शरणं सर्वं प्रतिदिशाम्यघम् |
अनुमोदे जगत्पुण्यं बुद्धबोधौ दधे मनः ||

उत्पादयामि वरबोधिचित्तं निमन्त्रयामि [ढ्: म्यहं] अहं सर्वसत्त्वान् 
|
इष्टां चरिष्ये वरबोधिचारिकां बुद्धो भवेयं जगतो हिताय ||

ततो मार्गाश्रयणम् | ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहं 
इत्यर्थानुगमेन वारत्रयमुच्चार्य स्वभावशुद्धमधिमुच्य 
सर्वधर्मनैरात्म्यं भावयेत् | त्रैधातुकं शून्यमलक्षणं

प्. १०७)

ग्राह्यग्राहकवर्जितं दृष्ट्वा स्वहृदये [क्, ब्: स्वहृद्यंका०] 
अकारेण चन्द्रमण्डलं तस्योपरि मुःकारं तप्तचामीकराभं 
तदुद्भूतगभस्तिसमूहैः [क्, ढ्, ग्: तदुद्भव] 
सर्वलोकधातुप्रसरानवभास्य यथाभव्यतया सत्त्वानामर्थं कृत्वा 
सर्वतथागतान् सञ्चोद्य तस्मिन् बीजे प्रवेश्य तत्सर्वं निष्पाद्य [क्, ढ्: 
निष्पत्या] मञ्जुघोषस्वरूपमात्मानं भावयेद् द्रुतकनकनिभं 
द्विभुजमेकमुखं [क्, ब्: द्विभुजैक] सिंहस्योपरि पद्मचन्द्रासने 
[क्, ब्: सनार्द्धपर्य] अर्द्धपर्यङ्कनिषणं त्रिचीरं रत्नमुकुटिनं 
चन्द्रप्रभामण्डलं कुमाराकाररूपिणं सर्वालङ्कारभूषितं 
शृङ्गाररससंयुक्तं ईषद्धसितं द्वाभ्यां हस्ताभ्यां 
धर्मचक्रमुद्राधरं [ग्: मुद्रां दधानं] 
अवसव्यभुजासक्तप्रज्ञापारमितासहितेन्दीवरं [क्, ढ्, ग्: सव्य] 
वामजङ्घाश्रितयमान्तकं [क्: पद्मान्तकं, क्, ब्: यामान्तकं] 
महाक्रोधं नीलवर्णं विकटदंष्ट्राकरालं 
पिङ्गलकुटिलकेशमारक्तमण्डलाक्षं [क्, ढ्, ग्: मण्डलाङ्गं] 
भयानकं [भयानकं विभूषितशिरसं fओउन्द् ओन्ल्य इन् क्, ब्] 
भृकुटीघोरमुखं कपालमालाविभूषितशिरसं सव्यकरेण भगवतो 
जङ्घावलग्नं वामे दण्डधरं एवं विभाव्य कायवाक्चित्तेषु चन्द्रमण्डले ओं 
आः हुं इति त्र्यक्षरं [क्, ढ्, ग्: अक्षरं] सितरक्तनीलवर्णं 
यथाक्रमेण विन्यस्य ततः स्तनान्तरितचन्द्रमण्डले मुःकारं विचिन्त्य ततः 
[ढ्: तत्] पूज्यपूजकयोरभेदमालम्ब्य [क्, ग्: भेद्यमव] 
नानाविधदेवताभिः संस्तूयमानमात्मानं दृष्ट्वा स्फुरणसंहरणेन तावद् 
भावयेत् यावत् खेदो न जायते 

प्. १०८)

एवं भावयतो [क्, ढ्: भावयते] नित्यं बुद्धबोधिप्रसिद्धये 
[क्, ढ्, ग्: प्रसिध्यति] |
इह [क्, ब्: इहैव] जन्मनि प्राप्नोति मञ्जुनाथमहाकृपाम् 
[क्, ढ्, ग्: कृपं] ||

भावनाखिन्नः स्वहृदि चन्द्रमण्डले मन्त्रं विन्यस्य जपेदासक्तमानसः 
[क्, ब्: जपेदति] | तत्रायं जपमन्त्रः ओं धर्मधातुवागीश्वर मुः | 
एवं जपं कृत्वा भावनां चाप्यखेदतः उत्थातुकामश्चेत् [क्: उत्थितु] 
पुनस्तथैव संपूज्य संस्तुत्य कुशलं परिणाम्य क्षमापयेदनया गाथया - 

यत् कृतं दुष्कृतं किञ्चित् मया मूढधिया पुनः |
क्षन्तव्यं तत् त्वया नाथ यतस्त्राताऽसि देहिनाम् ||

जगद्धिताय प्रणिधानं कुर्यात् | ततः - 

अनेन कुशलेनाहं बुद्धत्वमधिगम्य च |
तारयेयं जगत् कृत्स्नमगाधाद् भवसागरात् ||

ततः सर्वधर्मसमतामध्यालम्ब्य सर्वं मञ्जुघोषमयं पश्यन् 
स्वदेवतागर्वमुद्वहन् [क्, ढ्: देवता] यथासुखं विहरेदिति | एवं 
चतुःसन्ध्यं [क्: चतुःसन्ध्येन्द्रियं लङ्घ्यया] त्रिसन्ध्यं वा 
करणीयमिति |

इति साधनमाधाय [ग्: माराध्य] यदवापि [क्: पदं] फलं 
[क्: कलं] मया |
तेनायंन् [ग्: तन्मयं] त्रिभवो [क्: त्रिभुवो] लोको 
भूयान्मञ्जुवरोऽखिलः ||

|| आर्यश्रीमद्वादिराड्मञ्जुश्रीसाधनं [क्, ब्: रेअद्स् 
आर्यवादिराटसाधनं समाप्तमिति] समाप्तमिति ||

प्. १०९)

५२. 

प्रथमं तावन्मन्त्री सुगन्धोपलिप्तं नानापुष्पावकीर्णं भूमिभागं कृत्वा 
तन्मध्यसुखासने समुपविश्य त्रिऽऽअरणगाथामुच्चारयेत् | पश्चात् स्वहृदये 
अकारं पश्येत् तत्परिणामेन चन्द्रमण्डलं तन्मध्ये मुःकारं चिन्तयेत् | ततो 
मुःकारात् पञ्चवर्णान् रश्मिमेघान् [क्: रश्मीन्] स्वरोमकूपेभ्यो 
निश्चारयेत् | तैश्च रश्मिभिर्मञ्जुघ्षरूपैः संच्छन्नं गगनं पश्येत् | ततस्तान् 
पुष्पादिभिः पूजयेत् | ततः पापदेशनां पुण्यानुमोदनां प्रणिधानादिकं च 
कुर्यात् | ततश्चतुर्ब्रह्मविहारं भावयेत् | पश्चात् तत् सर्वं शून्यं ध्यात्वा ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति मन्त्रमुच्चारयेत् | ततः पुनरपि 
स्वहृद्यकारं पश्येत् | तत् [ढ्: तच्च] परिणम्य चन्द्रमण्डलं तन्मध्ये 
मुःकारं तत्परिणामेन मञ्जुघोषरूपमात्मानं पश्येत् सिंहस्थं 
कनकगौरवर्णं सर्वालङ्कारभूषितं व्याख्यानमुद्राव्यग्रकरं [क्: 
प्यग्र] वामपार्श्वे उत्पलधरं अक्षोभ्यमकुटिनं दक्षिणे [क्: 
दक्षिणेन] सुधनकुमारं वामे यमान्तकं पश्येदिति | भावनायाः [क्: 
भावनया] खिन्नो मन्त्रं जपेत् ओं वागीश्वर [क्: वागीश्वरं] मुः |

|| वादिराट्साधनं समाप्तम् ||

प्. ११०)

५३.

प्रक्षाल्यार्चनपापदेशनशुभामोदादिमैत्र्यादिक 
मन्त्रोपाधिकसर्वधर्मतथतां चन्द्रद्वयान्तर्गतम |
पीताम्भोजं बिभर्त्ति पीतविलसन मंकारबीजं ततः चन्द्रादेः परिणामतो 
झटिति स स्याद् वादिराजः स्वयम् ||

ततः [क्: तथा] प्रज्ञाकरं हान्तं रान्तं [क्, ग्: नान्तं] 
सान्तं सुपण्डितम् |
ईश्वरिणं जपेन्मन्त्रं अर्द्धेन्दुबिन्दुनादिनम् ||

|| प्रज्ञावृद्धिनिधिवादिराट्साधनं समाप्तम् [समाप्तं ओमित्तेद् इन् 
ढ्] | 

कृतिरियं पण्डितश्रीहरिहरस्य ||

५४.

लोकानुग्रहकारिणे कुमाराकारधारिणे |
मञ्जुश्रिये नमस्तुभ्यं तथतापथदेशिने ||

म~जुश्रीकल्पोक्तविधिना वादिराट्साधनं निगद्यते | प्रथमं तावत् चतुरस्रं 
चतुर्द्वारं नानारत्नस्वचितवितानोपशोभितं मुक्तामयं ध्वजपताकादिमण्डितं 
[क्: नाश्रितं] मण्डपं विचिन्त्य तत्र मध्ये पट्टमसूरकं [क्: 
पदममूरकं, ढ्: पटमसूरकं] तत्रोपविश्य इदानीं 
बोधिचित्तमुत्पादयेत् | यावन्तः सत्त्वाः सत्त्वसंग्रहेण संगृहीतास्ते [क्: 
स्तत्सर्वं] 

प्. १११)

सर्वे मया मञ्जुश्रीज्ञाने प्रतिष्ठापयितव्या इति यद्वा अनित्याः क्षणिका [क्: 
क्षणिक] निरात्मानः चित्तविठयिताः [क्: चित्तविपठित्वा] 
स्वप्नेन्द्रजालसदृशाः प्रतिभासमात्रा आदिशान्ताः प्रकृतिपरिशुद्धा अभावा 
अजाता अनुत्पन्नाः तथताभूतकोटिशून्याः [क्: पञ्चतथा] सर्वधर्मा इति 
शून्यताया अधिवचनम् | तृष्णावशात् अमी सत्त्वा अविद्यान्धीकृता 
अकर्मविपाकदर्शिनः तेभ्यो गम्भीरं प्रतीत्यसमुत्पादकर्मक्रियावताराय धर्मं 
देशयिष्यामीति करुणाया अप्यधिवचनम् | अत एवाह भगवान् समाजादौ - 

शून्यताकरुणाभिन्नं बोधिचित्तमिति स्मृतम् |
अस्योत्पादादुत्पादितं बोधिचित्तं बोधिसत्त्व इत्युच्यते |

ततः सर्वबुद्धबोधिसत्त्वान् मनसैव सम्पूज्य ततः स्वहृदि हुंकारं 
रक्तवर्णंन् सूर्यकोटिशतसहस्रज्वलनभासुराकारमात्मानं ज्ञानदेहमवलोक्य 
तेनैव सूर्यमण्डलं विभाव्य तदुपरि चन्द्रमण्डलं कुङ्कुमाभं तत्र 
परमाक्षरमनेकपुण्यकोटिशतसहस्रनिर्यातनं मंकारं 
पञ्चवर्णसमायुक्तं दिग्व्योमपर्यन्तं समीक्ष्य ततो ज्ञानोच्छ्रेकात् सञ्चोद्य 
भगवन्तं मञ्जुश्रियं तप्तकाञ्चनाभं पञ्चवीरकुमारं 
धर्मचक्रमुद्रासमायुक्तं प्रज्ञापारमितान्वितनीलोत्पलधारिणं सिंहस्थं 
ललिताक्षेपं सर्वालङ्कारभूषितं शृङ्गारसागरतरङ्गप्रभया [सागर 
द्रोप्पेद् इन् क्] त्रैधातुकमापूरयन्तं 
अनवरतगद्यपद्यसंस्कृतबहलानेकरुतधर्मं [क्: बहुलनक, ग्; 
बहुलामेक] देशयन्तं स्फुरणसंहरणपूर्वकमानीय

प्द्f ७०, प्. ११२)

प्रवेश्य ओं मञ्जुवर हुं इत्यनेन दृढीकृत्य मञ्जुवज्रस्वभावात्मक्रोऽहमिति 
भावयेत् | ततो भावनया खिन्ना जपेन्मन्त्रं ओं मञ्जुवर हुं | एषा भगवतो 
विधिः शुचिसाचारसम्पन्नः सन् सप्त लक्षाणि जपेत् |

|| वादिरादसाधनं समप्तम् ||

५५. 

नमोऽरपचनाय |

शशधरमिव शुभ्रं खड्गपुस्ताङ्कपाणिं सुरुचिरमतिशान्तं 
[क्, ब्: सुरचित] पञ्चचीरं कुमारम् |
पृथुरतिवरमोक्षं पद्मपत्रायताक्षं कुमतिदहनदक्षं मञ्जुघोषं 
प्रणम्य ||

लघुतरमुपदेशं चक्ररत्नस्य कुर्यामरपचनसुसिद्ध्यै जन्मिनो येन् नूनम् |
निखिलपदवीबोद्ध्रीं [क्, ब्: बोधिं] 
प्राप्नुवन्त्यग्रबुद्धिमविरतमभियोगाद् भावयन्तोऽर्द्धवर्षम् ||

सुरभिकुसुमाकीर्णे गन्धतोयोपसिक्ते समशुचिसुमनोज्ञे मन्त्रविद् भूमिभागे |
क्वचिदतिमृदुरम्ये विष्टरे चोपविश्यसुखरतिमनिमित्तं भावयेद् बोधिचित्तम् ||

प्द्f ७०, प्. ११३)

स्वभावशुद्धं [क्, ढ्, ग्: सिद्धं] समुदीर्य मन्त्रं 
विभाव्य शून्यं निखिलं समन्तात् |
परार्थसार्थं पुनरात्मदेहं प्रभास्वरं तं सकृदेव पश्येत् ||

अथान्तरीक्षे स्वहृदीन्दुमण्डलं स्वरेण चाद्येन [क्, ब्: वाद्येन] 
विभाव्य भास्वरम् |
अथात्र धीःकारमुदीक्ष्य पाण्डुरं तं मञ्जुघोषं विदधीत निर्मलम् ||

शशाङ्ककोटिद्युतिमादधानं न्यसेच्च सर्वाभरणोज्ज्वलं तम् |
ध्यानैकनिष्ठं कमलोपरिस्थं सरागमीषद्धसितं मनोज्ञम् ||

स्वहृदि वरमकारं विस्फुरन्तं समीक्ष्य तमतुलघृणिजालं 
चक्रमष्टाररूपम् |
तदुपरि शशिबिम्बं भावयेत् तेन मन्त्रीः शशधरकरगौरं 
मञ्जुघोषं तमेव ||

विहसितसकटाक्षां [क्, ब्, ढ्, ग्: विक्र] दक्षिणे चारुरूपां 
गुरुतरकुचयुग्मां केशिनीं तस्य पश्येत् |
सुरुचिरललिताङ्गीं वामतश्चोपकेशीं सकलगुणनिधाने भावयेत् ते च 
नाभ्याम् ||

न्यस्येत् पुरस्तात् खलु जालिनीप्रभं सुशुभ्ररेफोद्भवमेव निर्मलम् |

प्द्f ७१, प्. ११४)

पंकारजं रश्मिमयं मनोहरं [क्, ब्: रमं] चन्द्रप्रभं 
तं विदधीत पृष्ठतः ||

ज्वलन्गभस्तीन्यथ चाक्षराणि पृथुप्रभावानि विभावयेच्च |
अज्ञानशैलं विधमन्ति तानि कुर्वन्ति सुज्ञानमनाविलं च ||

चक्रं भ्रमत् शीघ्रमधो विचिन्त्य मोहान्धकारं विधमत् समस्तम् |
सदैव तन्निश्चलमेव पश्येत् शशाङ्कबिम्बं बृहदंशुजालम् ||

शशाङ्कतो वै पृथुरश्मिमेघं निःसृत्य पश्येद् दशदिग्व्रजन्तम् |
सत्त्वानलङ्कृत्य तथात्मदेहमागत्य चान्त्ये प्रविशन्तमिन्दौ ||

सदरपचनमन्त्रं संजपन् मन्त्रिमुख्यो दृढमतिरूपदेशात् 
भावयन्नाशु भूमीः |
वरमिवलमनोज्ञाः पारमीश्चापि सर्वाः प्रहतविमतिदोषाः प्राप्नुयात् ता 
जिनानाम् ||

वरगुरुरतिवज्रैरग्रसद्धर्मतेजैः [ढ्: गञ्जैः] सुगतगणपुरस्ताद् 
योऽभिषिक्तो विधानात् | सुमतिरजितमित्रस्तेन संग्रन्थितं हि सदरपचनचक्रं 
जन्मिनां बुद्धिसिद्ध्यै ||

प्द्f ७१, प्. ११५)

संग्रन्थ्य चक्रं सुविधानमग्र्यं पुण्यं मयाऽऽप्तं विपुलं समन्तात् |
यत् तेन लोको निखिलोज्झिताघः [क्: ओमित्स् ज्झिताघः बीज इन्च्लुदिन्ग् थे चोलोफोन् अन्द् 
पर्त् ओf थे नेxत् साधन] सन्मञ्जुघोषोऽस्तु सुखैकनिष्ठः ||

|| अरपचनसाधनम् ||

५६.

नमोऽरपचनाय |

प्रथमं तावत् मन्त्री मनोऽनुकूले प्रदेशे सुखासनोपविष्टः 
स्वहृद्यादिवर्णोद्भवेन्दौ चतुर्थस्य चतुर्थं बीजमीकारान्तं बिन्दुद्वयसंयुतं 
विभाव्य ततस्तत्करनिकरैरपसारितक्लेशान्धकारहृदयो [क्, ब्: हारं] 
मैत्रीकरुणामुदितोपेक्षेति चतुर्ब्रह्मविहारं भावयेद् वक्ष्यमाणक्रमेण | का मैत्री 
(?) या सर्वसत्त्वेष्ठेकपुत्रप्रेमता [क्, ग्: मेकता] | का 
करुणा (?) या त्रिदुःखदुःखितानां सत्त्वानां 
संसारसागरादुद्धरणकामता | का मुदिता (?) 
उत्पादितकुशलमूलपरभोगैश्वर्यादिषु हृष्टचित्तता | कोपेक्षा (?) 
सर्वत्र प्रतिघानुनयपरहितधर्मतायां [ढ्: घातन] स्वरसवाहिनी 
प्रवृत्तिरिति | चतुर्ब्रह्मविहारभावनानन्तरं स्वहृद्बीजरश्मिभिरेव 
निर्गतसमस्ताकाशदेशव्यापिगुरुबुद्धबोधिसत्त्वान्

प्द्f ७२, प्. ११६)

स्फुरणसंहरणाकारेण जगदर्थक्रियाकरुणैकपरान् दृष्ट्वा 
स्वहृद्बीजकिरणैरेव दिव्यगन्धपुष्पप्रकरादिकं निश्चार्य मण्डलपूर्वकं 
कृताञ्जलिना गुरुबुद्धबोधिसत्त्वचरणकमलविन्यस्तमूर्ध्ना [क्, ब्: 
सत्त्वानां] प्रणामना [क्, ढ्, ग्: णामो] वन्दना | तद्रश्मेरेव 
निर्गतपुष्पधूपदीपगन्धचूर्णचीवरच्छत्रध्वजघण्टापताकादिभिस्तेषां 
[क्, ढ्, ग्: ओमित् च्छत्र] च बाह्याध्यात्म्यपूजादिभिः संपूजनं 
पूजा | ततः पापदेशनादिकं कुर्यात् - 

द्वेषाच्च [क्, ब्: रेअद्स् दिffएरेन्त्ल्य - यत्पापं मयोपार्जितं सर्वजन्मसु 
रागजदेवणमोहनं वा कायेन वा मनसा वा वचोभिर्वा तत्सर्वं 
प्रतिदेशयामि | ] रागादथ मोहतोऽपि कायेन वाचा मनसाऽन्यतोऽपि |
पापं कृतं कारितमेव यत् तत् सर्वं जिनानं पुरतो दिशामि ||

इति पापदेशना |

पुण्यं [क्, ब्: रेअद्स् दिffएरेन्त्ल्य - यत्पुण्यं च सर्वतथागतानां बोधि 
सत्त्वश्रावकप्रत्येकबुद्धानां सद्गुरूणां च तत्सर्वं पुण्यमनुमोदयामि 
|] च यत् सर्वतथागतानां अन्यच्च सम्बोधिसमाश्रितानाम् |
प्रत्येकबुद्धस्य च सद्गुरूणां सर्वं [सर्वं पुण्यं इन् ढ्] जिनानां 
स्वनुमोदयामि ||

इति पुण्यानुमोदना |

समस्तकालत्रयवर्तिबुद्धाननन्तदिग्व्यापिकृपागुणौघान् [क्, ब्: 
यावन्ति] |

प्द्f ७२, प्. ११७)

प्रहीनदोषार्यगणान् सधर्मानवेत्य भक्त्या शरणं प्रयामि ||

इति त्रिशरणगमनम् |

संश्रित्य जैनं परिशुद्धमार्गं ब्रह्मेन्द्ररुद्रप्रभृतिष्ठनर्घम् |
इत्थं मयोपाजितपुण्यवृन्दाद् उत्पादयाम्येष सुबोधिचित्तम् ||

इति जिनमार्गाश्रयणबोधिचित्तोत्पादौ | एवं सप्तविधानुत्तरपूजानन्तरं 
गुरुवचसा बाह्याध्यात्म्यशून्यतां विभाव्य पुनस्तदृढीकरणार्थं 
[क्, ब्: स्तदेव] ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः 
स्वभावशुद्धोऽहसिति गाथामुच्चार्य तदनु स्वचित्तं प्रतिभासमात्रं 
स्वच्छाप्रतिघरूपमादिस्वरोद्भवेन्दुमण्डलाकारेण स्वचित्तं विचिन्त्य तदुपरि 
पूर्वोक्तबीजं तदिन्दुबीजपरिणतं खड्गं स्फुरद्रूपं तदनु मुष्टिमध्ये 
शशधरोपरि पूर्वोक्तबीजं ततः खड्गबीजपरिणतं मञ्जुघोषं 
शरत्काण्डसमप्रभं दशदिगालोककरनिकरधरं द्विभुजं 
कुमाराकृतिं सव्येन समस्ताज्ञानोच्छेदनैकपरप्रज्ञाखड्गव्यग्रकरं 
अवसव्येनोपायभूतसकलशास्त्रकलापुण्यैकपुस्तकव्यग्रपाणिं [क्, ब्: 
हस्तः] सर्वालङ्कारभूषितं रक्ताम्बरधरं ध्यानैकनिष्ठं 
प्रबुद्धपद्माननं कमलदलेक्षणं [क्, ढ्, ग्: मले] 
उत्पादितमहापुरुषलक्षणं इन्द्रनीलमणिसन्निभाकुञ्चितपञ्चचीरं 
सिताष्टदलकमलेन्दौ वज्रपर्यङ्केनोपविष्टं सर्वतथागतज्ञानस्वरूपं 
मञ्जुश्रीरूपमात्मानं विभाव्य एवं समयसत्त्वाहङ्कारवान् 

प्द्f ७३, प्. ११८)

योगी स्वहृदि अंकारनिष्पन्नं शुभ्रमष्टारचक्रं 
स्फुरत्किरणगणैरशेषाज्ञानविध्वंसनकरं दक्षिणावर्त्तक्रमेणास्त्रं 
[क्, ढ्: शुध्वं दृ, ग्: शुध्वमनु दू०] भ्रमद्दृष्ट्वा 
तदुपर्यन्तरीक्षे आदिवर्णोद्भवेन्दुमण्डलं तदुपरि पञ्चाक्षरं यथाक्रमेण 
ज्वलदनलसङ्काशं सरश्मिकं समस्ताज्ञानोच्छेदकरं गुरूपदेशतो विभाव्य 
देवताकारनिष्पादनानलसो मन्त्री स्फुरणादिकं कृत्वा जपं कुर्यात् | अथवा 
हृदीन्दुमध्ये शुभ्राकारनिष्पन्नमरपचनाख्यं सितं सर्वालङ्कारभूषितं 
हृष्टं ध्यानैकनिष्ठं वज्रपर्यङ्केनोपविष्टं दक्षिणवामकराभ्यां 
असिपुस्तकौ [क्, ग्: मणिपु०] धारयन्तं 
इन्द्रनीलसकलाकुञ्चितपञ्चचीरधरं स्फुरदिन्दुसमाननं वदतां वरं 
स्वबीजेन्दुयुक्तहृदयं विभाव्य तस्य पुरतः शुक्लरेफोद्भवजालिनीप्रभं 
अरपचनवद् [क्, ढ्, ग्: ओमित् अरपचनवत् द्विभुजादियुक्तं] 
द्विभुजादियुक्तं स्वहृदीन्दौ स्वबीजाधिष्ठितं [क्, ब्: जान्वितं] 
दृष्ट्वा तदनु पृष्ठतः सितपकारनिष्पन्नं चन्द्रप्रभं स्वहृदीन्दौ 
बीजसंयुक्तमवलोक्य ततो दक्षिणे [क्, ब्: णतः] शुभ्रचकारनिष्पन्नां 
केशिनीं सितां सर्वालङ्कारभूषितां पीनपयोधरां 
सव्यावसव्येनासिपुस्तकधरां [क्, ढ्, ग्: ओमित्] स्वहृदीन्दौ 
बीजान्वितां विचिन्त्य एवं उत्तरेण [क्, ढ्, ग्: ओमित्] 
शुक्लनकारनिष्पन्नामुपकेशिनीं च स्वहृदीन्दौ बीजसमन्वितां विभाव्य 
सर्वानरपचनसदृशान् विचिन्तयेत् | इत्थं 
देवतागणहृद्बीजकिरणस्फुरणसंहरणैर्जगदज्ञानवृन्दमुच्छेदयन् 
धर्मामृतसकलशास्त्रशिल्पकलापैः सर्वसत्त्वान् सन्तर्पयन् मुहुर्मुहुः 
स्वच्छाप्रतिघरूपमात्मानं विभाव्य गुरूपदेशतः समाहितो 

प्द्f ७३, प्. ११९)

मन्त्री जपं कुर्यात् | प्रणवादिपञ्चबीजाक्षरमध्ये समयसत्त्वबीजान्तमन्त्रः | यदा 
उत्थानाशयो [क्, ग्: उत्थासना] भवेत् [क्, ब्: भवति] तदा 
स्वमन्त्रं गुरूपदेशादुच्चार्य तदनु शताक्षरगाथां पठेत् | ओं वज्रसत्त्व 
समयमनुपालय वज्रसत्त्वत्वेनोपतिष्ठ दृढो मे भव सुतोष्यो मे भव सुपोष्यो 
मे भव अनुरक्तो मे भव सर्वसिद्धिं मे प्रयच्छ सर्वकर्मसु च मे चित्तं 
[क्, ब्: चित्तश्रियः] श्रेयः कुरु हुं ह ह ह ह होः भगवन् [क्: 
ओमित्स्] सर्वतथागतवज्र मा मे मुञ्च वज्रीभव महासमयसत्त्व आः इति 
शताक्षरमन्त्रपठनानन्तरं स्फुरणादिकं विसृज्य समयसत्त्वगर्वेण 
सर्वेर्यापथेषु विहरन् समाहितो योगी सम्यग्ज्ञानसागरपारगो [क्, ग्: 
पाशो] भूत्वा अचिरेणैव कालेनानुत्तरां बोधिं प्राप्नोतीति |

संलिख्य साधनं शुभ्रं मुक्तकेनेह मुक्तगे [क्, ढ्, ग्: 
व्यक्तवे] |
पद्माकरस्य यत् पुण्यं तदस्तु भवमुक्तये ||

|| मुक्तकेनारपचनसाधनं समाप्तम् ||

प्द्f ७४, प्. १२०)

५७.

मध्ये मञ्जुश्रियंन् [क्, ग्: सम्पश्येत्] न्यस्येद् रक्तवर्णं पूर्वेण 
जालिनीप्रभं हरितवर्णं रेफाक्षरेण [क्, ग्: रेफोद्भवेन] दक्षिणेन 
केशिनीं पीतवर्णां पकारेण पश्चिमेन चन्द्रप्रभं चन्द्रवर्णाभं चकारेण 
नकारेण उपकेशिनीं रक्तवर्णां लिखेत् | वरदमुत्पलकरं मञ्जुश्रियं वामेन 
पद्मधरं वरदं जालिनीप्रभं उत्पलवरदहस्तामुपकेशिनीं वरदपद्महस्तं 
चन्द्रप्रभं रक्तपद्मधरां केशिनीं वरदकरां च | नाभिमूले चक्रमष्टारं 
भ्रमन्तं वह्निसमप्रभं तदुपरि चन्द्रमण्डलं तस्योपरि चतुरारं चक्रं 
चक्रान्तर्गतान्यक्षराणि ध्यायेन्मन्त्राक्षराण्येव देवताबिम्बम् | तेषां हृदये 
तान्येवाक्षराणि [क्, ग्: भावं चा०] | ततः सकलान् वर्णान् 
सर्वरसगुणोपेतान् दशदिग्व्यापकानिति यावत् |

|| आर्यमञ्जुश्रीभट्टारकभावनोपदेशः ||

प्द्f ७४, प्. १२१)

५८.

सद्योऽनुभवमञ्जुश्रीसाधनं साधु कथ्यते |
प्रज्ञार्थिजनार्ययैः [क्: जनदोः, ढ्, ग्: जनाद्यैः] 
प्रज्ञाविषव्यामोहहानये ||

प्रथमं तावद् [क्, ग्: भावये०] योगी क्वचिन्मनोऽनुकूले प्रदेशे 
अकारस्वरोद्भवेन्दुस्थितधीःकारबीजविनिर्गताङ्कुशाकार##-
ततश्चित्ताकारपरिणतकुमुदबन्धुस्थितधीःकाराभिनिवर्त्तितानिमित्तनिस्त्रिंशं 
[क्, ढ्, ग्: निशित०] पश्येत् | तदग्रे आदिस्वरपरिणताब्जोपरि असिबीजं 
सर्वमेतत् परिणम्य खड्गपुस्तकधारिणमाकुञ्चितपञ्चचीरं रक्तवस्त्रयुगयुतं 
[क्, ग्: युतयुतं] शृङ्गारवेशधारिणं स्मितविकसितवदनं 
शशाङ्ककान्तितुल्यशोभं विश्वदलकमलस्थबद्धपर्यङ्कं [क्, ग्: 
मर्द्धप] सद्योऽनुभवारपचनरूपमात्मानमीक्षेत | ततः 
स्वहृद्यादिस्वरपरिणतमस्पृशदष्टारचक्रं तदुपर्यङ्गुरीमात्रेण 
स्वरादिसंभूतमस्पृशन्तमिन्दुमण्डलं [क्, ब्: संसृत] तत्र च 
चन्द्रबीजजनितमसिं तत्कोटिचन्द्रं च पूर्वोक्तखड्गबीजविराजितं 
खड्गादिपरिणामेन च तथैव मञ्जुघोषं विभावयेत् | तदग्रे च 
रेफजखड्गादिस्वरमोषधीशस्थितरेफं [क्, ढ्, ग्: रजो] विभाव्य 
खड्गादिपरिणतं जालिनीकुमारं भगवद्रूपं पश्येत् | तथा पृष्ठे तथैव 
पञ्चमाद्यक्षरेण [क्, ब्: माक्ष०] चन्द्रप्रभंन् दक्षिणे तथैव 
चकारेण केशिनीं स्तनभरविराजितां नाथरूपां वामे चोपकेशिनीं नकारेण 
तथैव च सर्वेषां स्वहृन्निशाकरे सितं स्वस्वबीजं विचिन्तयेत् |

प्द्f ७५, प्. १२२)

ततो नायकहृद्बीजविनिर्गतांश्वाकृष्टज्ञानसत्त्वेन [ग्: ताश्चा] 
सहैकतां च चक्रं च शीघ्रं भ्रमत् चन्द्रस्थदेवताचतुष्टययुक्तं चात्मानं 
स्थितं [क्, ढ्, ग्: स्थिरं] अशेषवाङ्मयं स्फुरणसंहरणं च 
ध्यायात् | ध्यानात् खिन्नो जपेन्मन्त्रम् | तत्रायं मन्त्रराजः अरपचन धीः इति |

सद्योऽनुभवमञ्जुश्रीसाधनं पुण्यमाचितम् |
यत् कृत्वा तेन लोकोऽस्तु मञ्जुघोषसमः सदा ||

|| सद्योऽनुभवारपचनसाधनम् ||

५९.

बीजेभ्यः स्फारयेद् रश्मीनुच्छ्वासेनाथ रश्मिभिः |
निःश्वासौघैर्ज्ञान्सत्त्वं [क्, ग्: साद्यै] बीजेष्ठाकृष्य संहरेत् ||

विश्रम्य ज्ञानसत्त्वाद्यबीजकस्फारसंहृती [ढ्: त्त्वाढ्यं] |
श्वासस्य स्थिरधीः कुर्यात् निर्गमागमयोः क्रमात् ||

असिविधुवरबीजं [क्, ग्: विचर] चन्द्रबिम्बोपरिस्थं 
क्रमगतिपरिणद्धं विद्रुतापत्तिशुद्धम् |
तदनु च मतिपुञ्जं मञ्जुघोषादिरूपं भवति सुकुमतिचक्रं 
कोटिमोक्षप्रदं च ||

प्द्f ७५, प्. १२३)

विधौ बीजासितन्सुष्टिचन्द्रबीजानि रोचिषाम् |
रश्मीकृत्य गतायाते चिन्तयेत् पञ्च देवताः ||

पूर्वोक्तविधानेन शून्यताभावनानन्तरं विश्वपद्मसूर्ये 
पीतवंकारबीजपरिणतं [क्, ग्: चंक्रा] झटिति 
वज्रानङ्गमञ्जुश्रीभट्टारकमात्मानमभिनिष्पादयेत् पीतवर्णमेकमुखं 
त्रिनेत्रं षड्भुजं जटाधरं [क्: चन्द्रज] द्विरष्टवर्षं सशृङ्गारं 
प्रत्यालीढपदं खड्गबाणदर्पणधरं दक्षिणकरत्रयं 
कार्मुककुवलयकंकेल्लिधारिवामकरत्रयं 
दिव्याभरणवसनभूषितमक्षोभ्यमुकुटिनं ध्यात्वा मदनप्रयोगेन भावयेत् | 
तथाहि - 

इषुणा तु कुचं विद्धा अशोकैस्ताडयेद् हृदि |
खड्गेन भीषयेत् साध्यां दर्पणं दर्शयेत् ततः |
उत्पलेन पदं बद्ध्वा आकर्षयेत् स विह्वलाम् ||

मुक्तकेशामिति | ओं अमुकीमाकर्षय मञ्जुघोष ह्रीः जः |

|| इति वज्रानङ्गभट्टारकसाधनं [ढ्: ओमित्स् भट्टारक] समाप्तम् ||

प्द्f ७६, प्. १२४)

६०.

पूर्ववत् पापदेशनादिकं कृत्वा शून्यताभावनानन्तरं हंकारजं [क्: 
ओमित्स्] हंकाराक्रान्तवरटकमध्ये शरेण युक्तं चापं ध्यात्वा तत्परिणतं 
वज्रानङ्गनामार्यमञ्जुघोषं पीतवर्णं षड्भुजं मूलभुजाभ्यां 
आकर्णापूरितरक्तोत्पलकर्णिकाशरयुक्तकुसुमधनुर्द्धरं दक्षिणद्वयेन 
खड्गदर्पणभृतं वामयुगलेनेन्दीवररक्ताशोकपुष्पपल्लवधरं [क्, 
ब्: पर्ण] अक्षोभ्याधिष्ठितजटामकुटिनं प्रत्यालीढपदं षोडशवर्षाकारं 
महाशृङ्गारमूर्तिं पश्येत् | अथवा चतुर्भुजं दर्पणाशोकपल्लवधरं 
द्विभुजरहितं ध्यायात् | ततो ज्ञानसत्त्वेनैकीकृत्य ओं मञ्जुघोष ह्रीः जः इति 
मन्त्रं जपेत् | त्रिभुवनमपि लक्षेण किङ्करीकरोति | अथवा कश्चित् [क्, ढ्, 
ग्: काञ्चित्] आकृष्टकामः तदा अनन्तरोक्तभावनां कृत्वा 
तदहङ्कारगर्वितमनाः स्वहृदि रक्तषोडशदलकमलमानाभिलम्बितनालसहितं 
सकन्दमवलम्ब्य [क्, दन्द्र, क्, ब्: कन्ध] तन्नालमूले च 
रक्तहुंकारं [क्, ग्: रक्तानन] दृष्ट्वा तद्दलेषु [क्: 
तद्रव्यषु] प्रदक्षिणतो रक्तषोडशस्वरान् [क्, ब्: रान्वितं] विभाव्य 
तत्किञ्जल्कोपरि निशिदिवा यथाक्रमभवं [क्, ढ्, ग्: सम्भवं] 
सूर्यचन्द्रमसोर्मण्डलं रक्तवर्णं तन्मध्ये च रक्तह्रीःकारद्वयविदर्भितं 
वक्ष्यमाणस्वमन्त्रं पश्येत् | ततस्तान् स्वरान् रक्तभ्रमरानतिहृष्टपुष्टान् 
[क्: ष्टाननं] विभाव्य स्वमन्त्रारुणकिरणसञ्चयैर्दशदिशमापूर्य 
[क्, ढ्, ग्: मन्त्रशर] यावदभीष्टायाः स्त्रियः स्थानं गत्वा 

प्द्f ७६, प्. १२५)

तां वायुमण्डलमध्ये आरोप्य रश्मिमयेनैव पाशेन सुबद्धकण्ठामङ्कुशेन 
[क्, ग्, क्, ब्: सुवु०] दृढविद्धधर्मोदयां पुरतः समानीय 
कृताञ्जलिपुटामालातचक्रमध्यवर्तिरक्तहुंकारपूरितनेत्रहृदयसर्वावयवां 
विभावयेत् | ततस्तस्या अपि हृदये रक्तषोडशस्वरसहितं सहुंकारनालं 
[क्, ब्: नादं] षोडशदलकमलमालोक्य किन्तु म्लानवर्णं [ग्: 
स्तान, क्, ब्: मलान] तन्मध्ये ह्रीःकारविदर्भितं नामाक्षरं ध्यायात् | 
ततः स्वमन्त्राक्षरकिरणप्रभवः सुरक्तनिशितसूक्ष्माङ्कुशः 
पद्मनालस्थहुंकाररश्मिभिः ऊर्ध्वगतैः प्रेरितमधुकरनिकरैरनुगम्यमानः 
स्वनासिकादक्षिणेतरविवराद् विनिर्गत्य साध्यासव्यनासिकाद्वारेण [क्, ख्, 
ढ्, ग्: विवरेण] तद्धृदयं प्रविश्य सोऽङ्कुशः 
तन्नामाक्षरमाकर्षणस्थितः [क्, ढ्, ग्: र्वयन्] | ते च 
मधुपास्तत्पद्मं सरभसमालूनविशीर्णं कृत्वा स्वमन्त्रतया [क्: 
सुतत, ढ्, ग्: स्वतन्त्रत] स्वरानाचूषयन्तीति [क्, ग्: दूध, ख्: 
भूष] सुचिरं निश्चलं पश्येत् | ततस्तथैव तच्छ्वासप्रेरिताङ्कुशस्तन्नाम 
हठादादाय ते च मधुकराः स्वकीयं [क्: स्ववीर्य] स्वरं आहृत्य 
[क्, ढ्, ग्: ओमित्] तन्नासिकावामविवरपथेन [क्, ब्: यान्नि] 
निःसृतान् वीक्षेत | पुनरानीय श्वासवायुना समाकृष्टानङ्कुशभ्रमरान् 
स्वनासिकादक्षिणद्वरेण [ख्: दक्षिणं प्र] प्रवेश्य तन्नामाक्षरं 
स्वहृदि मन्त्रेण गाढमाक्रम्य तांश्च स्वरान् प्रतिदलभ्रमरबलवशीकृतान् 
विचिन्तयेदित्यनेन क्रमेण स्वविज्ञानं तद्विज्ञानेनैकीकृत्य [ख्, क्, ब्: 
कृतं] पश्येत् | ततस्तत्पयोधरं निशितरक्तोत्पलकलिकाशरेण

प्द्f ७७, प्. १२६)

विद्धा महारागमूर्च्छापतितां च तां विलोक्य शृङ्खलयेव कार्मुकेन 
तच्चरणयुगलं गाढमाबद्ध्य स्वपृहीतोत्पलनालमयेन [क्: ओमित्स्; क्, ब्: 
नाली] पाशेन गले बद्ध्वा समाकृष्य स्वपादयोर्निपात्याशोकेन [क्, 
ढ्, ग्: र्निर्या] हृदयं सन्ताड्य निरभिमानिनीं कृत्वा खड्गेन भीषयित्वा 
अनन्तशरणां कृत्वा पुनर्द्दर्पणेनात्मीयसंस्थां [क्, ढ्, ग्: 
यावस्थां] मुक्तकेशां विवस्त्रां अतिरागविह्वलां विरहकातरतरामतिभक्तां 
दर्शयित्वा स्वसंवेद्यमात्मानुरागं कारयेत् | ओं अमुकीमाकर्षय मञ्जुघोष ह्रीः 
जः इति स्वमन्त्रं नामसहितमेकाग्रमना [क्, ब्: मानसं] जपेत् | 
एवमनन्तरोक्तक्रमेण शुक्लप्रतिपदमारभ्य यावच्चतुर्द्दशीमयुतमात्रं जपेत् | 
पुनः पौर्णमास्यां महतीं पूजां विधाय सकलां रात्रिं जपेत् | ततः प्रभाते सा 
नियतमागच्छति | आगतां च तां महामुद्रादिसिद्ध्यर्थी [क्, ख्, ढ्, 
ग्: द्धर्थं] स्वदेवतापूजाशयेन यथासुखमुपभुञ्जीत |

|| वज्रानङ्गमञ्जुश्रीसाधनं [ख्, क्, ब्: ओमित्स् मञ्जुश्री] 
समाप्तम् ||

प्द्f ७७, प्. १२७)

६१.

तथैव शून्यतादिभावनानन्तरं विश्वपद्मोपरि चन्द्रे सित-आःकारजं 
श्रीधर्मधातुवागीश्वरं सर्वाङ्गशुक्लं चतुर्मुखमष्टभुजं 
पञ्चबुद्धमुकुटिनं [ढ्: रत्न] 
दिव्याभरणवस्त्रशृङ्गारादिरसान्वितं [क्, ढ्: णञ्च शृ] 
धर्मचक्रमुद्राङ्कहस्तद्वयं कृपाणबाणकुलिशदक्षिणहस्तत्रिकं 
प्रज्ञापारमितापुस्तकचापवज्रघण्टावामकरत्रिकं [क्, राप, ढ्: 
चाष] वज्र पर्यङ्किनमात्मानं निष्पाद्य स्वहृच्चन्द्रे [क्, ढ्, ग्: 
हृच्च] नीलहुंजातसबीजवज्रं [क्, हुंकारत बीजं वज्रं, ढ्; 
हुंकारजातसबीजवज्रं] महामुद्रास्वभावं ऊर्णायां पीतत्रांकारेण 
सबीजरत्नं धर्ममुद्रास्वभावं [क्: धर्मचक्र] कण्ठे 
रक्तहीःकारजसबीजपद्मं समयमुद्रास्वभावं मूर्ध्नि हरित##-
चतुर्मुद्रान्वितमात्मानं विभाव्य ओं हुं ह्रीः भगवन् ज्ञानमूर्ति वागीश्वर 
महावाच सर्वधर्म गगनामलसुपरिशुद्ध धर्मधातुज्ञानगर्भ आः इति 
मन्त्रेणाधितिष्ठेत् | ततो वज्रबन्धमध्यमाद्वयं [क्, ढ्; वज्रबन्धे, 
ग्: मध्यमध्य]  तृतीयपर्वभग्नं खड्गाकारेण धारयित्वा 
तर्जनीद्वयमुत्थिताङ्गुष्ठोपरि [क्: मुचिता, ग्: मुञ्चिता] कुञ्चयित्वा 
धारयेदिति समयमुद्रा | ततः स्वज्जिह्वाचन्द्रस्थरक्तह्रीःकारबीजाधिष्ठितां ध्यात्वा 
क्रोधवाचा मन्त्रं जपेत् | तत्रायं जपमन्त्रः ओं 
वज्रतीक्ष्णदुःखच्छेदप्रज्ञाज्ञानमूर्तये ज्ञानकाय वागीश्वर अरपचनाय ते 
नमः | अष्टशतनामधेयां च नामसङ्गीतिं यथाकालं पठेदिति |

|| धर्मधातुवागीश्वरसाधनम् ||

प्द्f ७८, प्. १२८)

६२.

पूर्वोक्तविधानेन शून्यताभावनानन्तरं 
पद्मचन्द्रस्थरक्तहोःकारपरिणतमष्टभुजं चतुर्मुखं मूलमुखं 
[मूअमुखं इन् fओउन्द् ओन्ल्य इन् ग्] रक्तगौरं दक्षिणं कुङ्कुमारुणं 
पश्चिमं पद्मरक्तं उत्तरं पीतरक्तं द्वाभ्यां हस्ताभ्यां धनुर्बाणधरं 
अपराभ्यां पाशाङ्कुशधरं पुनरपराभ्यां 
प्रज्ञापारमितापुस्तकखड्गधरं तथापराभ्यां घण्टावज्रधरं 
महारागशृङ्गाररसोज्ज्वलं ललितासनस्थं विश्वपद्मचन्द्रे 
दिव्यवस्त्राभरणममिताभजटामुकुटिनं हृद्बीजरश्मिनाङीतसत्त्वान् 
स्ववशेऽवस्थाप्य मन्त्रं जपेत् ओं महारागवज्र रागय सर्वसत्त्वान् होः | 

|| इति धर्मधातुवागीश्वरसाधनवश्यविधिः ||

६३. 

नमो मञ्जुनाथाय |

शून्यताभावनापूर्वकं [ढ्: नन्तपू] चन्द्रमण्डलोपरि होःकारेण 
निष्पन्नमात्मानं महारागरूपं रक्तगौरं शृङ्गाररसोज्ज्वलं 
ललितासनस्थं चतुर्मुखमष्टभुजं प्रथममुखं रक्तगौरं दक्षिणं 
कुङ्कुमरक्तं पश्चिमं पद्मरक्तं उत्तरं पीतरक्तं द्वाभ्यां भुजाभ्यां 
धनुर्बाणधरं अपराभ्यां पाशाङ्कुशधरं तथा अपराभ्यां 
प्रज्ञापारमितापुस्तकखड्गधरं तथा अपराभ्यां घण्टावज्रधरं तथा 
विभाव्य मकुटकिरीटविनिर्गतरश्मिभिरूर्ध्वगतनवभास्य 

प्द्f ७८, प्. १२९)

महारक्तान् प्रणतविग्रहान् पश्येत् | यथा 
पूर्वदक्षिणपश्चिमोत्तरकेऽधोदिक्ष्ववस्थितान् [क्: दिगव्यव] 
प्रथमद्वितीयतृतीयचतुर्थपादरश्मिभिरापूर्यानुरज्ज्यानीय [ग्: ओमित्स् 
ब्भिरापूर्य त्रिरुच्चारयेत् इन् थे साधन fओर् अरपचन wहिछ् fओल्लोwस्] स्ववशे 
स्थापितान् मनसा चिन्तयनन्तरान्तरं मन्त्रं जपेत् ओं महारागवज्र रागय 
सर्वसत्वान् होः | ततो नियतं सर्वसत्त्वा वशीभवन्ति [ढ्: वशाभवन्ति] | 

|| इति निशितमतिभावनीया महारागरूपरूपोत्तमा 
मञ्जुवज्रसर्वसत्त्ववशीकरणसमाधिः ||

६४.

तथैव शून्यताभावनानन्तरं वारुणमण्डले सिताष्टदलपद्मवरटके 
मरणापगताः सर्वधर्मा इत्यधिमोक्षतः चन्द्रस्थसित-अंकारपरिणामेन 
द्विभुजैकमुखं सितं वज्रपर्यङ्कोपरि 
समाधिमुद्राहस्तमशेषकुमाराभरणभूषितं पञ्चचीरकं 
मञ्जुश्रीभट्टारकरूपमात्मानं झटिति निष्पाद्य स्वहृच्चन्द्रपद्मोपरि 
खंकारजं गं खं तन्मध्ये वज्रजिह्व रं इति वज्रजिह्वां [क्: जिह्वोपरि] 
जिह्वोपरि रक्तपद्मं तदुपरि बुद्धममिताभं विचिन्त्य स्वतालुदेशे अधोमुखं 
स्रवत्सुधं सितवंकारं ध्यायात् | ओं वाक्येदं नमः इति जपमन्त्रः |

|| महानुशंसमिदं धर्मशङ्खसमाधिसूचकधर्मधातुवागीश्वरसाधनम् ||

प्द्f ७९, प्. १३०)

६५.

प्रथमतः क्वचिद् विजने मनोहारिणि शुचौ भूप्रदेशे मृदुमसूरकाद्युपविष्टः 
त्रिदुःखदुःखितमनन्तं सत्त्वधातुमवलोक्य मयैते सत्त्वा 
मञ्जुघोषपदवीमासाद्य [क्: पददेवी] तत्पद एव निर्विशेषाः 
प्रतिष्ठापनीया इति करुणया समुपस्थापिता 
अनुत्तरचित्तैरविशेषचतुष्किकाचतुष्कोपशोभितचन्द्ररत्नघटितगन्धकुटीतले 
विततविचित्रवितानविलम्बमानगन्धपुटपरिमलभावितान्तराले [क्: कुट] 
भ्रमद्गन्धलुब्धमधुकरश्रेणीपक्षविक्षिप्तपुष्पप्रकररत्ननिर्मितविविध##-
पञ्चोपचारया नृत्यगीतवाद्यादिस्वरूपया च पूजया सम्पूज्य मम दारिद्र्यस्य न 
किञ्चिदन्यदस्तीति च शरीरं निर्यात्य बुद्धं शरणं गच्छामि इत्यादि वचसा 
रत्नत्रितयशरणं उपेत्य पापं देशयित्वा पुनरकरणसंवरं विधाय पुण्यं 
चानुमोद्य झटिति सकलं शून्यमालोकयेत् | ततो नियतमेवैतदर्थं पश्यन् शनैः 
स्वभावशुद्धमन्त्रं त्रिरुच्चारयेत् | तदनन्तरं च तथैव 
शून्यतावाचकमन्त्रमपि [क्, ग्: मन्त्रपरिवार] वारत्रयं आवर्तयेत् | ततो 
झटिति त्रिलोकीमालोकमयीमालोकयेत् [क्: कीकमपि आलो, ढ्, ग्: कीकमपि 
मालो०] | तदनु स्वहृदि परमाक्षरपरिणते [क्: परिणमते] 
पीयूषगभस्तिबिम्बे शुचिरोचिषा धीःकारेण निर्वर्तितं निशितधारं 
कृपाणमवधारयेत् | तन्मुष्टिस्थिते च प्राचीनवर्णनिष्पादिते श्वेतभानौ 
खड्गबीजं पश्येत् | 

प्द्f ७९, प्. १३१)

आत्मना सह पञ्चवर्णपरिणत्या च वामकरकलितपुस्तकं 
तदितरहस्तविन्यस्तप्रज्ञाखड्गं पञ्चरत्नालङ्कृतमकुटं [ढ्: 
रत्नकृत] आकुञ्चितपञ्चचीरं बन्धूककान्तिवसनयुगलं 
यथायथमुचितस्थाननिवेशितरुचिरशृङ्गाराभरणं स्मितस्फुरत्कपोलस्थलं 
शरदभ्रवृन्दमिवैकत्र कृतावस्थानमन्धकारचकितमिव पुञ्जीकृतमालोकयेत् 
| ततः स्वहृदि सर्ववर्णग्रामणीपरिणतमष्टारचक्रं भ्रमदङ्गुरीमात्रेण 
[क्: दशुची] स्पृशन् तदुद्भूतमिन्दुबिम्बं तत्र च तर्जनितमणिलतां 
तन्मुष्टौ [क्: ततो अष्टौ] च तथाभूतमेव सञ्चयं स्वदेहे रोचिःप्रवाहेन 
प्लावयन्तमिव निरन्तरं दिगन्तराणि निर्यद्द्विषज्जोतिषि [क्: दक्षोभि] 
विश्वदलकमलोपरि [क्: दलोपरि] स्थितकमलङ्कशशाङ्कमण्डले 
रचितनिविडवज्रपर्यङ्कस्थितं मञ्जुश्रियमात्मानमवलोकयेत् [क्, ग्: रेपेअत् 
ततः स्वहृदि तथाभूतमेव अfतेर् थिस्] | तत्र च तदेव महाप्राणमक्षरमीक्षेत | 
खड्गादिपरिणामेन च प्रागुक्तवर्णचिह्नादिसमन्वितं मञ्जुघोषं भावयेत् | 
तदग्रपृष्ठयोश्च स्वस्वबीजजनितनिस्त्रिंशनुमोदोत्पादितेन्दुबिम्बात्मनीननिदानैः 
[क्: शानुत्पादि, ग्: शानुत्पादोत्] सूर्यप्रभचन्द्रप्रभौ नायकाकृती 
चिन्तयेत् | अनेनैव विधिना विचित्रपरिधानोत्तरीये त्रिरत्नमुकुटिन्यौ 
स्वानुरूपाभरणभूषिते केशिन्युपकेशिन्यौ सव्यावसव्यवर्त्तिन्यौ ध्यायात् | 
पञ्चानामष्टारचक्रदेवतानां तथाविधस्वहृदयकुमुदिनीप्राणनाथे 
स्वस्वबीजं नीहारकरगौरजटिलं पश्येत् | ततो नायकमनोऽन्तःस्थबीजकिरणनालिकां 
[क्, ढ्: स्व]

प्द्f ८०, प्. १३२)

कुटिलकोटिं शिरसा निर्गत्य सकलत्रैधातुकमवभासयन्तीमासनकमलदले 
धारयित्वा समयसत्त्वाभिन्नस्वरूपं ज्ञानसत्त्वमानयन्तीं विभावयेत् | तेन 
चाग्रतोऽवस्थितेन मनसा विहितविविधपूजनेन हुं वं जः 
होरित्युच्चारयन्नैक्यमालम्बेत [क्: मैक्ष] | तदनन्तरं झटिति 
स्थिरदक्षिणावर्तत्वरितमष्टारचक्रं भ्रमत् चन्द्रमण्डलस्थिताश्च 
पञ्चार्यदेवताश्चला निरीक्षेत | अथ रोमकूपविवरैः निःसृत्य सकललोकमवभास्य 
आसनमृगलाञ्छनानन्तरं प्रविशन्तं मयूखसमूहं पुनः पुनः 
यावत्खेदं चिन्तयेत् | ध्यानविरसश्च क्रमेण परिणतशरत्काण्डपाण्डुराणि 
[परिणत द्रोप्पेद् इन् क्, ढ् ; क्, ढ्: राशि] वदनतो [क्, ढ्: 
वदनो] निर्गच्छन्त्यक्षराणि विचिन्तयन् षडक्षरं मन्त्रराजं जपेत् | अत्रापि 
विमुख उत्थाय यथासुखं देवताहं कृतिर्विहरेदिति | 

कृपाणपाणेर्वरवाचि चञ्चलं [क्, ढ्: चञ्चुर्गि] गिरां [क्, 
गिरं, ढ्: गिराट्] गुरोर्मञ्जुवरस्य साधनम् |
विलिख्य सम्प्रापि मयेह [क्: मयद्धितं] यद्धितं प्रयातु तेनाशु जनो 
जिनास्पदम् ||

|| अरपचनसाधनम् [क्, ग्: पञ्चन] ||

प्द्f ८०, प्. १३३)

६६.

श्रीवज्रधर्मं धूतदोषजालं वाङ्मण्डलस्फारितरश्मिजालम् |
समस्तसम्बुद्धवचःस्वभावं वाक्साधनं संप्रणिपत्य वच्मि ||

मन्त्रं [क्: मन्त्र, ढ्: मन्त्री] स्वभावेन विशुद्धरूपं [क्: 
विशुद्धिरूपं, क्, ब्, ढ्, ढ्, ब्, ग्: विशुद्धरूपः] 
प्रोच्चार्य बीजानिललालितः [क्: वीर्यानील, ढ्, ढ्, ब्च्: वीर्यानिल] 
सन् |
मायामरीच्युदकचन्द्रकल्पं विभावयेल्लोकमिमं समग्रम् ||

पंकारबीजप्रभवं विभाव्य विश्वाम्बुजं सर्वविशुद्धरूपम् |
अकारजन्मानमनन्तभासं संशुद्धचन्द्रं च कलासमग्रम् [क्, ब्: 
अङ्कार ; क्, ब्: भास्वरं] ||

पुनश्च गुह्यं परमं पवित्रं बीजाक्षरं प्रक्षरदंशुजालम् |
बन्धूकपुष्पद्युतिसन्निकाशं वाचां प्रपञ्चप्रसरैकहेतुम् ||

तद्बीजसम्भूतमभूतदोषं समाधिमुद्रार्पितपाणिपद्मम् |
वज्रासनस्थं करुणाभिरामं श्रीवज्ररागं परिशुद्धरागम् ||

प्द्f ८१, प्. १३४)

रोमोदरोद्भूतविशुद्धबुद्धं [क्, ब्: बुद्धः] जीमूतजालैर्जगतो 
हितानि |
कुर्वन्तमत्यन्तविशुद्धबुद्धिं विभावयेत् सर्वजगत्स्वभावम् ||

हृच्चन्द्रबिम्बे कुलिशं निरीक्ष्य ज्वालाभिरुद्भासितसर्वलोकम् |
हुंकारनादादुपपन्नरूपं [ढ्: फुंका] पञ्चात्मकं 
निर्गतबुद्धमेघम् [क्, ब्: मेकं] ||

तन्मध्यसूचीस्फुटकोटिपीठनिविष्टदेहं [क्, ग्, ढ्, क्, 
ब्, ढ्, ब्: तन्मध्ये] त्रिभवावभासम् |
महाक्षरं विक्षतभूरिभूतं [क्, ग्, क्, ब्, ढ्, ढ्, ब्: 
विक्षित ; क्: भूभृतं] सन्तानदुःखप्रसरान्धकारम् ||

तस्योच्चरच्चारुमरीचितानैर्बालार्कबिम्बामलरम्यरागैः [क्: चचारु ; क्, 
ग्, ढ्, ढ्, ब्: राशैः] |
प्रज्ञाग्रदूती [क्, ढ्: दूतिं, ग्: हेतिं, क्, ब्: हुतिं] 
शुभवाक्प्रसूतिं जिह्वां विनिष्पाद्य च वज्रभूताम् ||

तदग्रभागे ललितोग्ररागे विचिन्तयेत् तत्त्वमुदाररोचिः |
आत्मप्रभावैरनिवार्यवीर्यैर्न्निर्न्नाशयेद् [क्, ब्: बीजैः] 
वादिवरप्रभावम् ||

प्द्f ८१, प्. १३५)

प्रतिक्षणाभ्यासबलोपपत्तेर्वाक्साधने [क्: र्वाक्यधने] 
सिद्धिमुपागतेऽस्मिन् |
गद्येन पद्येन [ठे ंष् ख्, अ: प्रोपेर् बेगिन्स् हेरे अन्द् fओल्लोwस् क्, ढ् अन्द् 
ग्: मतेरिअल्ल्य इन् अर्रन्गेमेन्त्] वदत्यजस्रं शास्त्राणि चित्राणि च वेत्ति योगी ||

शास्त्राणि चित्राणि करोत्यवश्यं स्वयं महार्थानि जगन्निमित्तम् |
जानाति चासौ परचित्तवृत्ती [ढ्, ग्, ख्, ख्, अ: वृत्तिं] 
रागाद्यवद्योपहताश्च [क्, ब्: हिताश्च] तास्ताः ||

तस्मिन् समाधौ दृढतां प्रयाते सुसूक्ष्मतीव्रस्फुटनिश्चयेन [क्: 
सुगुह्य, ढ्: स्वसूक्ष्म] |
समस्तबुद्धास्पदमूर्त्तिधारी भवत्यसौ [क्: भगवत्तमौ] नात्र 
विचारणीयम् ||

अभ्यासयोगेन [अभ्यासङ्गे] भवन्ति पुंसां भूतान्यभूतानि 
पुरःस्थितानि |
कामाकुलानामिव रम्यरामाश्चित्तानुयाताननुयोगयुक्तिः [क्: रर्घ्य, 
ख्, अ: रध्य ; ग्: मुक्तिः] ||

इति कुशलमुपार्जितं मया यद्विदधतु [क्, ढ्, ग्, ख्, ख्, 
अ: विधत्त] तेन जना जिनाग्रलक्ष्मीम् |

प्द्f ८२, प्. १३६)

विगतभयविषादशोकशल्यां शशधररश्मिमनोरमां [क्, ब्: 
रमाञ्च] समीहे ||

अविरतकुशलानुरक्तचित्ता गुरुवरलब्धसुखिपदेशशीलाः [क्, ब्: 
लौला] |
इति सकलकुलोपनीतवृत्तिश्रियमनुयान्तु [क्, ढ्, ग्: यतिकमल] 
समाधिवश्यहर्षाः [क्, ख्, अ: वर्षाः] ||

अहमपि सुजनो भवेयमुच्चैर्ज्ज्वलदनलावलीमध्यवर्तिमूर्तिः [क्, 
ख्, अ: लावर्ति, ख्: लावलिमध्य] |
गुरुतरकरुणः कपालमाली [क्, ब्: माला] 
जलधरपूर्णघनाभिनीललक्ष्मीः ||

कृतं सुजनभद्रेण वाचां साधनमुत्तमम् |
एतेन साधयेद् वाचं वाचामीऽस्वरतां व्रजेत् ||

ओं [ठिस् मन्त्र इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् ख्] आः ह्रीः हुं ||

|| वाक्साधनम् [ठे चोलोफोन् इस् रेअद् दिffएरेन्त्ल्य अस् वाग्वज्रसाधनं 
समाप्तमिति इन् क्, ब्] ||

प्द्f ८२, प्. १३७)

६७.

सिद्धैकवीरमञ्जुघोषसाधनार्थं चतुरस्रमण्डलकं कृत्वा तन्मध्ये ओं 
वज्रसत्त्वसिद्ध [ढ्: सत्त्वो] हुं स्वाहेति पुष्पं दद्यात् | पूर्वादिदिक्षु ओं 
वीरसत्त्व अधिष्ठान हुं स्वाहेति [ईन्स्तेअद् ओf स्वाहेति पुष्पं दद्यात् ख्, अ: रेअद्स् 
स्वाहा ओन्ल्य इन् अल्ल् प्लचेस् इन् थिस् साधन] पुष्पं दद्यात् | ओं समयसत्त्ववीर हुं 
स्वाहेति पुष्पं दद्यात् | ओं अक्षयसत्त्वज्ञान हुं स्वाहेति पुष्पं दद्यात् | ओं 
ज्ञानसत्त्ववज्र हुं स्वाहेति पुष्पं दद्यात् | एवं धूपादिकं दद्यात् | पूर्वादिदिक्षु 
ओं यमान्तकाय हुं स्वाहेति पुष्पं दद्यात् | ओं प्रज्ञान्तकाय हुं स्वाहेति पुष्पं 
दद्यात् | ओं पद्मान्तकाय [क्, ढ्, ग्: यमान्तकाय] हुं स्वाहेति 
पुष्पं दद्यात् | ओं विघ्नान्तकाय हुं स्वाहेति पुष्पं दद्यात् | आग्नेयादिविदिक्षु 
[ढ्, ख्, अ: अग्न्यादि] ओं टक्किराजाय हुं स्वाहेति पुष्पं दद्यात् | ओं 
नीलदण्डाय हुं स्वाहेति पुष्पं दद्यात् | एवं ओं महाबलाय हुं स्वाहा | ओं 
अचलाय हुं स्वाहेति पुष्पं दद्यादिति मण्डलपूजा यथाविभवतः [क्, 
ख्, अ: विभवतः] कार्या | अध्यात्मपूजायै [ढ्: पूजापि] 
शुचिसमुदाचारो भूत्वा मनोऽनुकूले प्रदेशे सुखासनोपविष्टः स्वहृदये 
सितपंकारपरिणतसितपद्मवरटके अकारपरिणतचन्द्रमण्डलस्योपरि सितओंकारं 
पञ्चवर्णरश्मिकं [क्, ग्: द्रोप्स् पञ्चवर्णरश्मिकं वभासेन] 
भावयेत् | ततो निःसृतरश्मिभिरापादतलाद् वालाग्रपर्यन्तप्राप्तं भाव्यते | 
तद्रश्म्यवभासेन पञ्च स्कन्धा विशोध्यन्ते 
अनादिकालीनरागद्वेषमोहादयश्चापनीयन्ते | तेषामपगमात् ततः पञ्च 

प्द्f ८३, प्. १३८)

स्कन्धाः पञ्चतथागतस्वरूपा भाव्यन्ते ततस्ते रश्मयो बीजाक्षरे 
प्रविशन्तश्चिन्तनीयाः | ततो निर्मलीभूतचित्तसन्ताने करुणामैत्रीमुदितोपेक्षा भावयेत् 
| तत्र दुःखाद् [दुःखात् fओउन्द् ओन्ल्य इन् ख्, अ] दुःखहेतोः 
समुद्धरणलक्षणा करुणा जगदेकपुत्रप्रेमलक्षणा मैत्री 
व्यवसायसंसिद्ध्युपायदर्शनात् प्रहर्षणं [क्, ढ्, ख्, अ: 
हर्षणं] मुदिता बीजाक्षरमेव मञ्जुघोषरूपेणात्मानं 
निष्पादयितुमवधाय अष्टलोकधर्मेषु उपेक्षणं उपेक्षा | इत्थं चतुर्ब्रह्मविहारं 
भावयित्वा पुनर्बीजाक्षरान्निःसृतरश्मिभिः षड्गतिकसत्त्वानां 
रागद्वेषमोहमानादिसमस्तदोषा अपनीयन्ते | सत्त्वान् निष्क्लेशीकृत्य प्रतिनिवर्त्तन्ते 
रश्मयो बीजाक्षरे प्रविशन्ति | पुनर्बीजाक्षरान्निःसृत्य रश्मयः 
परिशुद्धसत्त्वधातुं स्वकीयेनावभासेनावभास्य सिद्धैकवीरमञ्जुघोषरूपेण 
गगनतलमापूर्य प्रतिनिवर्तन्ते रश्मयो बीजाक्षरे प्रविशन्ति | 
पुनर्बीजाक्षरान्निःसृत्य रश्मिभ्यो निर्गतपूजादेवीभिः 
सिद्धैकवीरम~जुघोषभट्टारकः पुष्पधूपादिभिः पूज्यते [क्, ख्, अ: 
पूज्यन्ते] | पूजितः सन् प्रसन्नो भवति | ततस्तेषामग्रतः पापदेशना 
अकरणसंवरपुण्यानुमोदना पुन्यपरिणामना आत्मभावनिर्यातनामार्गाश्रयण 
त्रिशरणगमन बोधिचित्तोत्पादाः क्रियन्ते | पश्चात् पूजादेवयो बीजाक्षरे प्रविशन्ति | 
पश्चात् - 

कृतो वः सर्वसत्त्वार्थः सिद्धिर्द्दत्ता यथानुगा |
गच्छध्वं बुद्धविषयं [ख्, अ: विषये] पुनरागमनाय मुः ||

इति विसर्जयेत् | एतेन पुण्यसम्भारार्थं [क्, ख्, अ: 
सम्भारज्ञानसम्भारा] योगी जगदाकलयति | यदेतत् 
घटपटशकटलयनदेवकुलपर्वतादिचराचरं

प्द्f ८३, प्. १३९)

तत् सर्वं प्रतिभासमात्रं विचारेण प्रतिभासोपमं मायास्वप्नसदृशम् अहमपि 
निःस्वभावः स्वप्नोपम इत्थं [क्, ख्, अ: इति] शून्यतां भावयन् 
शून्यतादृढीकरणाय मन्त्रं जपेत् | ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः 
स्वभावशुद्धोऽहमिति चिन्तयन् प्राकृतशरीराहङ्कारं त्यक्त्वा 
योगचित्तमात्रेणावतिष्ठति [ग्: तिष्ठेत्] | पश्चात् चिन्तयति किमर्थं अहं 
शून्यतायां गतस्तिष्ठामि | जगदर्थो मया कर्तव्य एवं चिन्तयन् तच्चित्तं 
सितपंकाररूपेण दृश्यते | तत्परिणतं च सितपञ्चपत्रं च पद्मं [ढ्: 
पञ्चपद्मं] तद्वरटके अकारपरिणतचन्द्रमण्डले अकारादिषोडशस्वरान् 
द्विगुणीकृत्य द्वात्रिंशल्लक्षणविशुद्ध्या तत्परिणतचन्द्रमण्डलं भावयेत् | 
तस्योपरि सितओंकारं भावयेत् | आदर्शज्ञानस्वभावात्मकोऽहं [ढ्: 
अदर्श, ग्: आदर्शन] इति पठति | ततः ककारादिचतुस्त्रिंशदक्षराणि 
षडक्षरप्रवेशात् चत्वरिंशदक्षरं द्विगुणीकृत्य अशीत्यनुव्यञ्जनविशुद्ध्या 
तस्योपरि द्वितीयं चन्द्रमण्डलं तयोरेकीभावात् [क्: भावः] समता | ततः 
समताज्ञानवान् समताज्ञानस्वभावात्मकोऽहमिति पठति | चन्द्रस्योपरि ओंकारं 
भावयेत् | तत्परिणतं च हेतुफलभूतं [ख्, अ: स्फुरणभूतं] 
नीलोत्पलं भावयेत् | तस्य वरटके चन्द्रस्थओंकारं भावयेत् | ततः 
प्रत्यवेक्षणाज्ञानवान् प्रत्यवेक्षणाज्ञानस्वभावात्मकोऽहमिति पठति | ततो 
बीजाक्षरान्निःसृत्यरश्मिभिः षड्गतिकसत्त्वानामन्त्रयेत् | 
यत्सिद्धैकवीररूपनिष्पन्ने [क्, ढ्, ग्: वीरनिष्प] मयि [क्: अपि 
दीपश] मदीयशरीरे प्रविश्य मञ्जुश्रीसुखं 

प्द्f ८४, प्. १४०)

भोक्ष्यथ इति आमन्त्र्य ते रश्मयो बीजाक्षरे प्रविशन्ति | ततः 
कृत्यानुष्ठानज्ञानवान् कृत्यानुष्ठानज्ञानसवभावात्मकोऽहं इति पठति | 
ततो बीजाक्षरान्निःसृत्य रश्मिभिरामन्त्रितषड्गतिकसत्त्वान् बीजाक्षरे प्रवेश्य 
समरसीभूय बीजचिह्नपरावृत्त्या सिद्धैकवीरो भगवान् चन्द्रमण्डलस्थः 
चन्द्रोपाश्रयो जगदुद्योतकारी द्विभुज एकमुखः शुक्लो वज्रपर्यङ्की 
दिव्यालङ्कारभूषितः पञ्चचीरकशेखरो नानारश्मिगहन उत्तिष्ठति वामे 
नीलोत्पलधरो दक्षिणे वरदः | हृदयेऽस्य सितपद्मस्थचन्द्रमण्डले ओंकारं 
तत्परिणतमुत्पलं तद्वरटके चन्द्रस्थबीजाक्षरं ततो निःसृतरश्मिभ्यः 
पूजादेवत्यः [क्: दैव] स्फुरन्ति द्विभुजाः सितवर्णाः 
दिव्यवारिपरिपूर्णकलशहस्ता [क्: द्विभुजानि] जयतु जयतु श्रीसिद्धैकवीर इति 
वदन्त्यो [क्: बहुभ्यः, ख्, अ: बहुत्वः] भगवन्तं स्नापयन्ति | 
ततश्च भगवतो मौलौ अक्षोभ्यं देवत्यः [क्: देवेभ्यः] पूजां कुर्वन्ति | 
ततः सुविशुद्धधर्मधातुज्ञानवान् ओं 
सुविशुद्धधर्मधातुज्ञानस्वभावात्मकोऽहमिति पठति | ईदृशं भगवन्तं 
यावदिच्छं भावयेत् | भावनानन्तरं जापः ओं 
वज्रतीक्ष्णदुःखच्छेदप्रज्ञाज्ञानमूर्तये ज्ञानकाय वागीश्वर अरपचनाय ते 
नमः | कदाचित् [कदाचित् नमः नोत् fओउन्द् इन् ख्, अ] ओं वाक्येदं [क्: 
बाह्ये] नमः इति जापानन्तरं स्तुतिपूजाप्रणिधानं कृत्वा उत्तिष्ठेत् [ढ्: 
त्तिष्ठते] | देवताहंकारेण सर्वलौकिककार्यं कुर्यात् |

|| सिद्धैकवीरसाधनं समापतम् ||

प्द्f ८४, प्. १४१)

६८.

नमो वाग्वज्राय |

पूर्ववत् शून्यतां विभाव्य पंकारजविश्वपद्मे अकारजचन्द्रमण्डलं 
[क्, ढ्, ग्: अकार] तदुपरि 
रक्तह्रीःकारपरिणतमात्मानममिताभरूपं ध्यायात् 
समाधिमुद्राधरमरुणवर्णं वज्रपर्यङ्कनिषणम् | ततो हृच्चन्द्रे [क्: 
ओमित्स्] हुंकारजपञ्चसूचिकं [ख्, अ: शुचिक] नीलवज्रमूर्धं 
तन्मध्ये सूचिकाग्रे रक्त-आःकारं ध्यायात् जिह्वाग्रे रक्तह्रीःकारमिति |

|| वाक्साधनम् ||

६९. 

पूर्ववत् पापदेशनाद्यनन्तरं शून्यतामवलम्ब्य 
चन्द्रस्थमंकारबीजनिष्पन्नमार्यमञ्जुघोषं पीतमेकमुखं द्विभुजं 
पञ्चवीरकुमारं [ख्, अ: पञ्चचीरं] सर्वालङ्कारभूषितं 
उत्पलधारिवामकरं लीलावस्थितदक्षिणकरं [ख्, अ: नीला] 
सिंहासनस्थपद्मचन्द्रासीनमात्मानं [क्, ब्: सनस्थ, ख्: सनासीन] 
झटिति ध्यायात् | ततोऽञ्जलिं बद्ध्वा तर्जन्यावनामिकानखाश्रिते [ख्: नामिके ; क्: 
मुखोश्रिते] कृत्वा विकचोत्पलमुद्रा देया | ओं वागीश्वर मुः इति जप्यमन्त्रः |

|| महाराजलीलमञ्जुश्रीसाधनम् [ख्, अ: नील, क्, ब्: लीला] ||

प्द्f ८५, प्. १४२)

७०.

नमो मञ्जुश्रिये |

षष्ठस्य [ख्, अ: षष्ठमं; अल्ल् ओथेर् ंष्ष्. हवे षष्ठपञ्चमं] 
पञ्चमं बीजं पञ्चमस्वरेणोपशोभितं [क्: सत्त्वरेणो] 
शून्येनाक्रान्तं [क्: शून्यता] तेनैव निष्पन्नं श्रीमञ्जुघोषं 
पञ्चवीरकुमारं [ख्, अ: चीरकुमारं] सर्वालङ्कारभूषितं 
सिंहासने आत्मानं कुमाररूपेण चिन्तयेत् | अस्य मुद्रा [ग्: मूल] हस्तद्वयेन 
सम्पुटाञ्जलिं कृत्वा तर्जनीभ्यामनामिकानखं [क्: मुखं] पिधाय 
उत्पलवद् विकचसंस्थितौ हृदि ऊर्णायां कण्ठे मूर्ध्नि न्यसेत् | ओं वागीश्वर मुः |

|| मञ्जुश्रीसाधनं समाप्तम् ||

७१. 

मञ्जुवज्रं प्रणम्यादौ [ग्: प्रणम्येन्दु] शरत्सोमाभभास्वरम् |
वक्ष्येऽहं साधनं तस्य संक्षेपात् स्फुटमुत्तमम् ||

प्रथमं तावन्मन्त्री मनोऽनुकूले शुचिभूमिप्रदेशे सुखासनमध्यासीनः 
स्वहृद्यकारोद्भवचन्द्रमसि [क्, ढ्, ग्, ख्: हृदि अ] 
मंतत्त्वं शुभ्रं विन्यस्य [क्: न्यस्यन्न] तद्रश्मिभिर्व्योमापूर्य 
भगवन्तं गुरुभट्टारकं च गगने दृष्ट्वा ततो भगवतः पुरतः [क्, 
ढ्, ग्: पुरतो, ख्: पुरः] स्थितो मनोमयया [ख्, अ: मया] 
पूजया मञ्जुश्रियं गुरुभट्टारकं च पूजयेत् वन्देत च 

प्द्f ८५, प्. १४३)

शुभवृद्ध्यर्थम् | ततः सर्वपापं प्रतिदेशयामि सर्वपुण्यमनुमोदयामि 
तच्चानुत्तरबोधौ [क्, ब्; बुद्धबोधौ] परिणामयामि आबोधेर्बुद्धंन् 
धर्मं सङ्घं शरणंन् गच्छामि उत्पादयामि सम्बोधिचित्तम् [ख्, अ: 
सम्बोधे] | ततो भगवन्तं निजबीजेन [क्: बीज, ख्, ग्: बीजेन, क्, 
ब्, ख्, : बीजे] सहैकीभूतं दृष्ट्वा सर्वं त्रैधातुकं स्थावरं 
जङ्गमं प्रतीत्यसमुत्पन्नं स्वप्नमायाप्रतिबिम्बोपममविचारासहं विचिन्त्य 
प्रकृतिप्रभास्वरमेव केवलं परिशुद्धमात्मानं भावयेत् | ओं 
स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहमित्यनेन दृढीकुर्यात् | पुनः 
प्रणिधानबलोत्पन्नचन्द्रमसि मं वीक्ष्य तद्रश्मिस्फुरणैर्मञ्जुवज्रमात्मनि 
प्रवेश्यात्मानं मंकारोद्भवं ध्यायात् शरदिन्दुकराकारं पञ्चचीरकं 
सर्वाभरणभूषितं वामकरे नीलोत्पलधरं दक्षिणकरे वरदं 
विश्वकमलचन्द्रासने पर्यङ्कस्थितम् | ततः स्वहृदीन्दौ 
मंचन्द्रकान्तिमणिप्रभारश्मिभिर्गगनोदरवर्त्तिभिर्जगदर्थं [वर्तिज इन् 
क्, ग्] कुर्वन्तं देदीप्यमानं [क्, ढ्: दीप्य] तावद् भावयेत् यावत् 
खेदो न भवति | भावनाखिन्नो मन्त्रं जपेत् ओं वाक्येदं नमः | उअपहृदयं वा 
जपेत् ओं ह्रीः हुं | ततः शताक्षरं पठित्वा मञ्जुवज्राहङ्कारेणोत्थाय तथैव 
विहरेदिति | षण्मासेन वागीश्वरतामासादयति | सतताभ्यासयोगेन [क्, ख्, 
अ: सतत्राभ्या, क्: सदाभ्या] इहैव जन्मनि बुद्धत्वमपि साधयति | एवं 
ध्यानस्थितः पूर्वसेवासप्तलक्षाणि जप्त्वा खड्गादिसिद्धयः साधनीयाः | ततः 
सोमग्रहे सूर्यग्रहे वा जातिलोहघटितं खड्गं स्वहस्तेन गृहीत्वा चन्द्रमपश्यन् 

प्द्f ८६, प्. १४४)

तावज्जपेद् [ख्, अ: ज्जपेन्मुक्तो] यावन्मुक्तो भवति खड्गविद्याधरो भवति 
| एवं वज्रचक्रत्रिशूलशरमुद्गरपाशाङ्कुशादीनि [श्र fओउन्द् इन् ख्, क्, 
ब् ; आfतेर् थिस् अ अब्रुप्त्ल्य ब्रिन्ग्स् श्रुतिधरो मासादयति fरोम् बेलोw] 
अञ्जनपादलेपतिलकवशीकरणद्रव्यानि मेलयित्वा साधनीयानि | विद्याधरसाधनानि 
[ढ्, क्, ब्: विद्यारसायनानि, ख्, अ: विद्याधरसायनानि] 
संस्कृत्य साधनीयानि | क्षीरभक्तेन दधिभक्तेन वा सघृतेन सशर्करेण 
पात्रं पूरयित्वा हस्तेन चावष्टभ्य [ख्, अ: चावस्तभ्य] जप्त्वा 
भक्षणीयं पञ्चशतायुर्भवति | माषान् मुखे प्रक्षिप्य जपेदङ्कुरिता भवन्ति 
तानभ्यवहृत्य [क्, ख्, अ: कृत्व] कविर्भवति श्रुतिधरो वाग्मी 
मेधावी च भवति | बिल्वानां लक्षहोमेन त्रैलोक्यराज्यमासादयति | 
यथालब्धसितकुसुमानां चतुर्लक्षं हुत्वा वाक्सिद्धिर्लभ्यते [क्, ढ्, ग्: 
र्लभते] वागीश्वरसमत्वं च [क्: समम्, ख्, अ: समत्वं, क्, 
ब्: समत्वं वा] | घृताक्तपञ्चव्रीहिहोमेन [ख्, अ: घृतोक्त] वा 
चतुर्लक्षमात्रेण यक्षिणीमाकर्षयति पातालकन्यां वा | ब्राह्मीचूर्णं 
बिडालपदमात्रमष्टशताभिमन्त्रितं प्रभाते मण्डलकं कृत्वा यथाविभवं 
भगवन्तं सम्पूज्य घृतेनारनालेन वा पिबेत् | वचामर्द्धतोलकप्रमाणं [क्: 
वाचामर्द्ध, क्, ब्: वचोर्द्ध्व] तथैवाभिमन्त्र्य घृतेन क्षीरेण तैलेन 
वा मासमेकं पिबेत् जडतागद्गदमूकत्वं विनश्यति | षण्मासेनाश्रुतान्यपि 
[ढ्: सेनैव अश्रु] शास्त्राणि प्रत्यक्षीभवन्ति न जातु विनश्यन्ति | श्रुतिधरो 
मत्तकोकिलमधुरस्वरः स्पष्टवाक्यो भवति | 

प्द्f ८६, प्. १४५)

तत्रायं [ठिस् शताक्षर मन्त्र इस् द्रोप्पेद् इन् ग् अन्द् ख्, अ] शताक्षरमन्त्रः 
- ओं वज्रसत्त्व समयमनुपालय वज्रसत्त्वत्वेनोपतिष्ठ दृढो मे भव सुतोष्यो 
मे भव सुपोष्यो मे भव अनुरक्तो मे भव सर्वसिद्धिं मे प्रयच्छ सर्वकर्मसु च 
मे चित्तं श्रेयः कुरु हुं हहहह होः भगवन् सर्वतथागतवज्र मा मे मुञ्च 
वज्रीभव महासमयसत्त्व आः |

|| आर्यसिद्धैकवीरसाधनम् ||

७२.

पूर्वोक्तविधानेन शून्यताभावनानन्तरं सितपद्मोपरि शुक्ल-अकारजचन्द्रे 
सितधीःकारपरिणतमात्मानं मञ्जुश्रीभट्टारकं सिद्धैकवीरनामानं 
सर्वाङ्गधवलं पर्यङ्कनिषणमेकमुखं द्विभुजं दक्षिणे वरदं वामे 
नीलोत्पलधरं दिव्याभरणसुन्दरं विचित्रपरिधानं झटिति निष्पाद्य 
शिरःकण्ठहृदये चन्द्रस्थ ओं [क्, ख्, अ: ओमित्] आः हुंकारान् 
पश्येत् | आःकारहुंकारयोर्मध्ये च धीःकाररश्मिभिर्जगदर्थं कारयन् मन्त्रं 
जपेत् ओं वज्रतीक्ष्णदुःखच्छेदप्रज्ञाज्ञानमूर्तये ज्ञानकाय वागीश्वर 
अरपचनाय [क्: पञ्च] ते नमः |

|| सिद्धैकवीरसाधनम् ||

प्द्f ८७, प्. १४६)

७३.

नमोऽलिमन्मथाय [क्, ब्: मथनाय] |

सुन्दरानन्दनिःस्यन्दं शास्तुः सम्भोगविग्रहम् |
नत्वा संक्षेपतो वक्ष्ये भृङ्गानङ्गस्य साधनम् ||

आदौ तावद् रक्ताब्जपुञ्जप्रतिमं श्रीहेरुकरूपमात्मानं [क्: मञ्जश्री] 
निष्पाद्य विज्ञप्तिमात्रं च त्रैधातुकमाकलयय [क्: कल्प्यय] स्वहृदये च 
सुरक्तषोडशार्द्धदलमहोत्पलकर्णिकायामालिकालिसंक्षेपरूपौ 
सकलबुद्धगुणानुरक्तावकारहुंकारौ [क्: रक्तौ च हुंका, ढ्, ग्: 
रक्तौ अंकार] मनसाऽभिलिख्य ततस्ताभ्यामकारहुंकाराभ्यां 
सुरक्तमधुरमरीचिनिचयं निश्चार्य तेनैव चार्द्रकश्मीरजप्रतिममरीचिनिचयेन 
सत्त्वभाजनलोकान् विशोध्य तेषां च कायवाक्चित्तैः सह एकीकृत्यानीय तयोरेव 
अकारहुंकारयोर्बिन्दौ प्रवेशयेत् | ततोऽकारहुंकारपरिणतं [क्: तथा अका, 
ग्: आका] भ्रमरमिथुनं मसृणकुरुविन्दरत्नोपमं 
परमकारुण्यंमकरन्दपानमत्तं 
अनवरतमुक्तातिदीर्घनादहुंकारमधुरविग्रहं [नाद द्रोप्पेद् इन् क्] 
नैरात्माहेरुकस्वभावं विचिन्तयेत् | ततोऽस्यैव हृदि 
कौसुम्भरागरञ्जितजलबिन्दुसदृशौ सविषयसूक्ष्माकारहुंकारौ पश्येत् | तदनु 
तन्मिथुनं प्रश्वासवायुरथारूढं नासिकाविवरेण निःसृत्य 
त्रैधातुकसंस्थितानां सत्त्वानां [सत्त्वानां द्रोप्पेद् इन् क्, ब्] 
कायवाक्चित्तानि विशोध्य गृहीत्वा च पुनराश्वासवायुमारुह्य तनैव पथा 
स्वहृत्कमलकर्णिकायां प्रविशेत् | प्रविश्य चानीतकायवाक्चित्तानां 
स्वकायवाक्चित्तैः समतामधिमुञ्चेत् | एवं 
 
प्द्f ८७, प्. १४७)

पुनः पुनर्भावयेत् यावज्झगिति [क्: यावन्यशीति] व्यक्ततरा [क्: 
वक्तव्यतरा] प्रतीतिरुपजायते | पश्चात् साध्यस्य साध्याया वा हृदये झगिति 
रक्ताष्टदलकमलं विभाव्य आत्मनो हृत्कमलकर्णिकायास्तद्भ्रमरमिथुनंन् 
[क्: मनोहृत्वा] प्रश्वासवायवारूढं [क्: वायवारूढं] 
नासिकाविवरेण निःसृत्य साध्यनासिकाविवरेण 
स्वकायवाक्चित्तस्वरूपहृत्कमलकर्णिकायां प्रविशेत् | प्रविश्य तस्य 
हृदयारविन्दस्य कायस्वरूपेण परागेनात्मानं [क्, ढ्: रागे] 
धूसरयति [क्: धूषयति] | वाक्स्वरूपं [क्: स्वरूपेण] च मकरन्दं 
पिबति चित्तस्वरूपं च पुष्करं [ख्: पुस्तकं] खादति | तदनु [क्: 
ततः] साधकः स्वकीयाश्वाससमीरणाकृष्टं साध्यस्य नासिकाविवरेण 
निःसृत्य आत्मनो नासिकारन्ध्रेण हृदयमहोत्पलकर्णिकायां प्रविश्य [क्: 
कायोपविश्य] पतन्तं कम्पयित्वा कायस्वरूपं परागं त्यजन्तं वाक्स्वरूपं 
मकरन्दं चित्तस्वरूपं पुष्करं चोद्वमन्तं [क्: चोद्धमं, ढ्: 
चोद्वमन्त्री] चिन्तयेत् | पुनस्तथैव गत्वा तथैव प्रविश्य तथैव गृहीत्वा [क्: 
गत्वा] तथैव चागत्य तथैव त्यजन्तमुद्वमन्तं च चिन्तयेत् | एवं पुनः 
पुनर्यावदनुरागं दर्शयति | अनुरागदर्शनाद् विधेयताऽवगम्यते | अवगम्य च 
यथाभिमतसिद्ध्यर्थं यतेत | अत्र चानया भावनया ललनां नर्मलालसमानसां 
मदनविह्वलदेहां साधकनामाङ्कवचनप्रबन्धां [क्: ढ्: साधन] 
रत्युत्सुकां कारयित्वा यदि दोषदर्शनान्नानुरमते तदा महदेव दूषणमापद्यते | 
तस्मादादावेव सद्विपर्यासविषयोऽवधारणीयः | अवधार्य च भावना विधेयेति |

प्द्f ८८, प्. १४८)

विधायासादितं पुण्यमलिमन्मथसाधनम् |
यदत्युच्चैर्जनस्तेन भूयात् श्रीकरुणाचलः ||

लडहविल-आण हि-अ-अं म-अणालसधुस्सिरं [छाया - 
लटभवनितानां हृदय मदनालसघूर्णितं कृतं येन |
रत्नाकरेण रचितमलिमन्मथसधनं तेन ||; क्: मव्यनो, ढ्: मव्यानी] क##-
अलिमन्महझाणमन्तेण] तेण ||

|| अलिमन्मथसाधनम् ||

७.

नमो मञ्जुनाथाय [ठिस् साधन इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् क्, ब् सेए fओल् ३९] |

प्रथमं तावत् निराभासीकृत्य सचराचरं तदुद्भूतमात्मानं अष्टवर्षाकृतिं 
श्वेतवर्णं सर्वालङ्कारभूषितं भावयन् मञ्जुघोषं नाभिदेशे हुंकारेण 
सूर्यमण्डलं तदुपरि होकारेण विचित्रोत्पलं तस्योपरि चन्द्रमण्डलं भावयेत् | 
तदुपरि वज्रतीक्ष्णं कनकवर्णं सर्वालङ्कारभूषितं दक्षिणे करे खड्गं वामे 
करे प्रज्ञापारमितापुस्तकं द्वीन्द्रियसमापत्त्या भावयेत् | ओं वज्रतीक्ष्ण सुरतस्त्वं 
त्वं मनसा जपेत् | स्वदेवतामण्डलचक्रं प्रति भाषयेत् | मञ्जुघोषसमयं इहैव 
जन्मनि भवति - ओं शूउन्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहं ओं वज्राभिषेकं 
सर्वबुद्धा ददन्तु माम् |

|| वज्रतीक्ष्णभट्टारकस्य साधनं समाप्तम् ||

प्द्f ८८, प्. १४९)

७५.

नमो मञ्जश्रिये |

श्रीमञ्जुवज्रस्य विधाय रूपं संरक्तवर्णोज्ज्वलरश्मियुक्तम् [क्, ग्: 
रक्तरश्मिं, ढ्: रक्त, क्, ब्: हर्षरश्मिं, ख्, अ: 
रश्मिपुञ्जं] |
निर्वर्त्य [ख्, अ: निर्वृत्य, क्, ग्: निवृत्त] सम्यक् 
स्वरषोडशानि सञ्चिन्त्य वज्रं हृदि पद्ममध्ये ||

बन्धूकपुष्पाकृतितुल्यरूपा आलम्बनीयाः खलु षट्पदाख्याः |
निःश्वासवातेन शनैरशेषा निश्चारणीया निजनासयाऽमी [क्: 
नाशमामि, क्, ब्: नामयानि, ख्: नाशयायी] ||

सञ्चिन्त्य साध्यं पुरतः स्थितं च कृताञ्जलिं घूर्णितनेत्रयुग्मम् 
[क्, ढ्, ग्, ख्, अ: पूर्णित] |
नासापुटेनैव शिलीमुखास्ते साध्यस्य भाव्या हृदये विशन्तः ||

आचूषयन्तो [Fरोम् आचूषयन्तो तो थे एन्द् ओf थिस् साधन इस् नोत् तो बे fओउन्द् इन् 
क्, ब् अन्द् ख्] हृदि पद्मलीनं [क्: पद्मनीलं] तस्यैव चेतो 
मकरन्दमार्यैः |
निष्क्रम्य तस्माच्च पुनर्विशन्तः तत्रैव चिन्त्याः [क्: चित्राः] खलु 
लीयमानाः ||

विधानमेवं स्थिरयुक्तचित्ताः कुर्वन्ति ये सन्ध्यचतुष्टयं [ढ्: चतुर्षु 
यन्त्र] तु |

प्द्f ८९, प्. १५०)

आखण्डलं चापि चतुर्दशोर्द्ध्वैर्दिनैरलं [ख्, अ: र्द्दशाद्वै, ढ्: 
र्द्दशार्द्धै] ते [क्: नैरनन्ते, ढ्, ग्: नैवनन्ते] 
वशमानयन्ति ||

लब्धं मया सद्गुरुसन्निकाशात् श्रीमञ्जुघोषैकविधानमेतत् |
इत्यत्र किञ्चिन्न विकल्पनीयं भवेदिदं किं न च सम्भवेद् वा ||

आकृष्टिमेतां खलु चित्तमंज्ञां शुभाकराख्येन यथोपदिष्टाम् |
कुर्वन्तु सन्तः परिमुच्य सर्वं कृता मयाऽस्य गुरुणापि [क्, ग्: मया 
सद्गु, ढ्: मयास्मद्गु] चैषा ||

यन्मेऽत्र किञ्चित् कुशलं सुनिर्मलं प्राप्तं लिखित्वा वरषट्पदाष्टम् |
तेनैव सत्त्वा निखिला भवन्तु [ख्, अ: भवन्तं] श्रीमञ्जुनाथेन 
सहैव [ख्, अ: सहैक] युक्ताः ||

|| कृतिरियमाचार्यशुभाकरपादानाम् [ग्: कृतिराचार्य] ||

एतानि साधनवराणि मया लिखित्वा सर्वेण यत् कुशलमाप्तमतीव [क्, ढ्: 
मवाप्त] शुद्धम् |
तेनैष लोक इह सौख्यकरं जिनत्वं प्राप्नोतु हीनभवभीतिरतिप्रकृष्टः 
[क्: भीतिप्रकृत्यः] ||

|| वश्याधिकारमञ्जुश्रीसाधनम् [क्: वश्याधिको] ||

प्द्f ८९, प्. १५१)

७६.

मञ्जुश्रीसाधनं शुद्धमधुना साधु कथ्यते [क्: शुद्धमधु 
कथ्यते] |
संक्षिप्तमतिविस्पष्टमज्ञानतिमिरापहम् ||

पूर्वोक्तविधानेन स्वहृच्चन्द्रे [ख्: द्रोप्स् स्वहृचन्द्रे] 
पीतमुःकारपरिणतं मञ्जुकुमारं त्रिमुखं षड्भुजं 
कुङ्कुमारुणनीलसितदक्षिणेतरवदनं सत्त्वपर्यङ्किनं खड्गबाणवरदं 
दक्षिणकरत्रयं प्रज्ञापारमितापुस्तकनीलोत्पलचापवद् [ख्, अ: 
चापवाम] वामकरत्रयं सशृङ्गारकुमाराभरणनिवसनादिकं 
नानापुष्पमहाशोभाचीरत्रयविराजितं तथागतपरमाणुपरिघटितमात्मानं 
ध्यात्वा ओं मुः इति मन्त्रं जपेत् |

|| मञ्जुश्रीसाधनम् ||

७७.

पूर्वोक्तविधानेन शून्यताभावनानन्तरं पद्मे चन्द्रमण्डलोपरि सितबिन्दुं 
विभाव्य स्फुरणादिपूर्वकं तत्परिणामेन सितधीःकारजं केवलमेव सितं 
अरपचनमञ्जुश्रियं स्वबीजहृदये विचिन्त्य ओं धीः स्वाहेति मन्त्रं जपेत् |

|| इति विद्याधरपिटकीयसंक्षिप्तमञ्जुश्रीसाधनम् ||

प्द्f ९०, प्. १५२)

७८.

विदध्यादादितो मन्त्री बुद्धादीनां प्रपूजनम् [क्, ढ्, ख्, अ: 
दोनाञ्च पूज] |
पुण्यानां परिणामाद्यं ततो मैत्र्यादिभावनाम् ||

हृच्चन्द्रबिम्बमध्यस्थं मन्त्री बिन्दुं विचिन्तयेत् |
दिवाकरकरोत्सृष्टहिमबिन्दुसमप्रभम् ||

तद्ब्बिन्दुकिरणैर्ध्यायात् प्रतिरोमविनिर्गतैः |
जगत् सर्वं वितस्त्यादिक्रमेण [क्, ख्, अ: वितम्भ्यादि] 
विषदीकृतम् ||

सितधीःकाररूपं च बिन्दुमन्तर्गतत्विषम् |
दृष्टारपचनं पश्येत् तत्सर्वपरिणामतः ||

अन्तर्निहितधीःकारं हृदि दृष्टेन्दुमण्डलम् |
नासया निःसरेत् [क्, ढ्, ग्: निःसरत्पश्यत्] पश्चात् 
तन्मरीचिकदम्बकम् ||

मञ्जुघोषाकृतीन् सत्त्वान् ध्यायादुच्छ्वासवायुना |
निःश्वासवायुना पश्चाद् धीःकारे संहरेदमून् ||

स्वाहान्तं प्रणवाद्यं तु मन्त्रबीजाक्षरं जपेत् |
शरच्चन्द्रकराकारं हृच्चन्द्रमण्डलस्थितम् ||

|| विद्याधरपिटकप्रतिबद्धमञ्जुघोषसाधनम् ||

प्द्f ९०, प्. १५३)

७९.

प्रदीपकलिकाकारःनिर्माणाब्जेन्दुमध्यगः [ख्, अ: कलिकालो] |
हंकारद्रावको वीरो रविगुप्तेन [क्: आव] देशितः ||

हुं आः प्रज्ञावृद्ध्यधिकारः [ख्, अ: वृद्धिकार] | झटिति 
मञ्जुश्रीयोगमालम्ब्य नाभौ चन्द्रमण्डलोपरि सितबिन्दुं प्रदीपकलिकाकारं 
सरश्मिकं विचिन्त्य शिरसि सितहंकारमनाहतं [ढ्: हुंकार] 
लम्बमानमस्तकं सरश्मिकं ध्यायात् | तदनु बिन्दुरश्मिना सञ्चोद्य द्रवीभूतेन 
[क्: भूतेनाहं, ख्: भूते हं] हंकारेण तं बिन्दुमाप्लावयन् 
स्थिरचित्तो मन्त्री न चिरेण प्रज्ञामभिवर्द्धयतीति |

नाभिदेशोपरि व्यक्तरक्तधर्मोदयान्तरे |
पञ्चारनीलदम्भोलिकरोरटोद्भासिततेजसः ||

सितहंकारतो जातं शिरः सन्धिविनिर्गतम् |
पश्येन्नादं [क्: पश्येन्नाहं] नभोव्यापिधूम्रहंकारसम्भवम् ||

नादो रश्मिरेखा |

|| इति प्रज्ञावृद्धिविधिः ||

प्द्f ९१, प्. १५४)

८०.

गुरुपादं सदा नत्वा वज्राचार्यं तथैव च |
प्रणम्यादौ लिखिष्यामि मञ्जुश्रीर्येन सिध्यति ||

सत्त्वपर्यङ्कमासीनो हृदीन्दावःकारभूषितम् [क्, ब्: वं ; क्: 
भूतो, ढ्: भूषिते, क्, ब्: भूषिताः] |
शङ्खकुन्दोज्ज्वलं [ख्, अ: कुण्डो] बीजं विश्वरश्मिसमाकुलम् ||

तैर्न्निष्पन्नाः सम्बुद्धगुरुबोधिसत्त्वा [क्, ब्: सम्बद्धं गुरुबद्धं 
बोधिसत्त्वमहर्द्धिकाः] महर्द्धिकाः तान् दृष्ट्वा पूजयेदनेन मन्त्रेण ओं 
वज्रपुष्पे हुं ओं वज्रधूपे हुं ओं वज्रदीपे हुं ओं वज्रगन्धे हुं ओं 
वज्रनैवेद्ये हुं | ततः - 

रत्नत्रयं मे शरणं सर्वं प्रतिदिशाम्यघम् |
अनुमोदे जगत्पुण्यं बुद्धबोधौ दधे मनः ||

आबोधेः [ख्, अ: आबोधौ] शरणं यामि बुद्धं धर्मं 
गणोत्तमम् |
बोधौ चित्तं करोम्येष स्वपरार्थप्रसिद्धये ||

उत्पादयामि [क्, ख्, अ: अद्द्स् परमं अfतेर् उत्पादयामि] 
वरबोधिचित्तं निमन्त्रयाम्यहं [ख्: मि अहं, ढ्: मि अत्र, ग्: मि 
बहु, क्, ब्, ख्, अ: मि अहु] सर्वसत्त्वान् |
इष्टां चरिष्ये वरबोधिचारिकां बुद्धो भवेयं जगतो हिताय ||

इति | प्रणिधिपूर्वकं सर्वधर्मनैरात्म्यं भावयेदनेन मन्त्रेण ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् |

प्द्f ९१, प्. १५५)

बीजं मायोपमाकारं [क्: अद्द्स् विचिन्त्य अfतेर् यमाकारं] 
त्रैधातुकमशेषतः |
दृश्यते स्पृश्यते चैव यथा माया हि सर्वतः [आfतेर् थे सेचोन्द् लिने क् हस् 
- 

न चोपलभ्यते चैव यथामाया हि सर्वतः |] |
न चोपलभ्यते चैवं सर्वस्य जगतः स्थितिः ||

इति अधिमोक्षं कुर्यात् | ततोऽनादिकालीनमसत्कल्पनाबीजमपनीय 
स्वभावशुद्धिमधिमुञ्चेत् [क्, ढ्, ग्: शुद्धमित्यधि] ओं 
स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहमिति | ततः पूर्वोक्तबीजनिष्पन्नं 
खड्गं तत्त्सरुमध्ये [क्, ब्: सत्सरुक, क्: सत्सनु] चन्द्रमण्डलं 
तस्योपरि पूर्वोक्तबीजं तत्सर्वपरावृत्त्या मञ्जुश्रीरूपमात्मानं विचिन्तयेत् 
अहमेव सर्वजगत्पतिरिति पद्मचन्द्रासनस्थं सत्त्वपर्यङ्कसमासीनं 
शशिप्रभमनेककिरणस्फुरणैर्व्याप्तनभःस्थलं विचित्रपरिधानं [क्, 
ढ्, ग्; विचित्रवस्त्र] जगदानन्दस्वरूपं शुक्लवर्णं मनोरमं पञ्चचीरं 
महावीरं सर्वालङ्कारभूषितं दक्षिणे उद्यतखड्गकरं वामहस्तेन हृदि 
गृहीतपुस्तकम् | ततो मुद्रां बध्नीयात् | हस्तद्वयेन सम्पुटाञ्जलिं कृत्वा 
तर्जनीभ्यामनामिकानखौ [ख्: तर्जन्यौ विधाय, क्, ब्: तर्जन्यौ अना] 
पिधाय उत्पलवद् विकचसंस्थिते हृदूर्णाकण्ठमूर्ध्वसु विन्यस्य [क्, 
ढ्, ग्, ख्, अ: न्यस्य] मन्त्रेण पश्चान्नाभेरधो भ्रुंकारेण 
[क्, ढ्: ब्रुंका] शुक्लवर्णमश्वत्थपत्रसदृशं चिन्तयेत् 
चन्द्रमण्डलम् | तस्योपरि अष्टमस्य चतुर्थं प्रथमषोडशेन भूषितं 
[भूषितं इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् क्, ब्] सप्तमस्य 

प्द्f ९२, प्. १५६)

द्वितीयेन प्रथमं चतुर्थेन च भूषितं तन्निष्पन्नां पङ्कजकलिकां नाभेरुपरि 
हंकारेण विकसितां चिन्तयेत् | तस्योपरि चन्द्रमण्डलं तस्योपर्यङ्गुलान्तरं 
त्यक्त्वा षडरचक्रं [क्, ढ्, ग्: षडार] सतेजः तस्यारेषु 
द्वादशमत्राणां युग्मयुग्माक्षरं [ग्: युगयुगा] न्यसेत् | 
प्रत्येकारस्योपरि [क्, ब्: काक्षर] मूलमन्त्रस्यैकैकाक्षरं विन्यस्य 
चक्राभ्यन्तरवरटके धीःकारं सकिरणं निश्चलं भावयेत् | बाह्यवरटके 
कालियोगं समुज्ज्वलं [ग्: मुज्वलद्गनलमा] ङञणनमाक्षररहितं 
चिन्तयेत् | पुनरूर्ध्वतोऽङ्गुलमन्तरं [क्: सम] त्यक्त्वा चन्द्रमण्डलं 
तस्योपरि अरपचन इति दृष्ट्वा शीघ्रतरं चक्रं भ्रमद् भावयेत् | षण्मासान् यावत् 
जपेदनेन मन्त्रेण ओं वज्रतीक्ष्ण मुः [क्, ढ्, ग्: हुं, ख्: 
ध्वं, क्, ब्: अं] | प्रतिदिनमयुतमेकं जपेत् | ततो जडोऽपि वाक्पतिर्भवति 
मेधावी [क्: ओमित्स् मेधावी धराधिपतिर्भवति] ग्रन्थसहस्रं गृह्णाति 
अविच्छिन्नसंस्कृतवक्ता महाकविः सर्वशास्त्रपारगः | सिद्धे सति 
खड्गविधाधराधिपतिर्भवति [क्, ब्: धरो भवति] विद्याधरीभिः सह 
क्रीडति | इदं [इदं बोद्धव्यं द्रोप्पेद् इन् क्, ब्, ख्, अ] चक्रवरं 
गूढमाचार्योपदेशेन् बोद्धव्यम् |

प्रज्ञाचक्रमिदं श्रेष्ठं लिखित्वा यः फलोदयः |
तेन लोकः समस्तोऽयं मञ्जुश्रीपदमाप्नुयात् ||

|| प्रज्ञाचक्रमिदं मञ्जुश्रीभट्टारकस्य साधनं समाप्तम् [ठे 
चोलोफोन् इस् रेअद् इस् रेअद् अस् नामसङ्गीत्यास्नायेन सिद्धप्रज्ञाचक्रवरलब्धं 
समाप्तं इन् क्, ढ्, ग्, ख्, अ अन्द् अस् मञ्जश्रियप्रज्ञाचक्रं 
समाप्तं इन् ख्] ||

प्द्f ९२, प्. १५७)

८१.

नमो [ग्: रेपेअत्स् fरोम् थे बेगिन्निन्ग् तो मञ्जुश्रीरूपमात्मानं भावयेत्] 
मञ्जुश्रिये |

तत्रेयं धर्मशङ्खसमाधिः | सितवर्त्तुलवारुणमण्डलोपरि 
मकेशराष्टदलपद्मवरटके मरणापगताः [क्: मपनाय तीः, ढ्: 
मरणाय गताः] सर्वधर्मा इति द्योतकमंबीजनिष्पन्नं द्विभुजं 
शुक्लवज्रपर्यङ्कोपरि समाधिहस्तं कुमाराभरणं पञ्चचीरं 
स्वच्छनिर्मलज्ञानस्वभावं मञ्जुश्रीरूपमात्मानं भावयेत् | 
स्वहृच्चन्द्रोपरि पद्मे खंकारेण [ख्, अ: वं] शङ्खं तन्मध्ये 
ओं वज्रजिह्व रं इति वज्रजिह्वां जिह्वोपरि रक्तपद्मे 
समाधिसमापन्नममिताभबुद्धं तदुपरि तालुनि [क्, ख्: तालुनं] 
वंकारमधोमुखं अमृतबिन्दुं स्रवन्तं एवमनुक्रमेण 
पक्षमासषण्मासपर्यन्तं भावयेत् | सिद्धौ लब्धनिमित्तो मण्डलमालिखेत् | 
बाह्यतश्चतुरस्रं चतुर्द्वारं द्वारपालसमन्वितं लास्या-माल्या-गीता##-
तदभ्यन्तरे वर्तुलं शुक्लैकरेखावृतं अरं [क्, ख्, अ: 
अर्द्धारं] तन्मध्ये शुक्लपद्मं एवं लिखित्वा 
कार्तिकफाल्गुनवैशाखादिपौर्णमास्यां पूजानैवेद्यादिपूर्वकं बलिं दत्त्वा 
समाहितो मण्डलमध्ये वज्रपर्यङ्केनोपविष्टो 
मञ्जुश्रीरूपपरावृत्तममिताभबुद्धरूपमात्मानं धर्मधातुसमं 
प्रभास्वरं भावयेत् | ततः सर्वतथागतानां कायवाक्चित्तमुद्राः सर्वदिगायाताः 
स्वकायवाक्चित्तेषु प्रविष्टा दृढीभूता इति स्थिरचित्तः स्वहृच्चन्द्रपद्मस्थितं 

प्द्f ९३, प्. १५८)

शङ्खं स्पष्टं पश्येत् | तं 
परिनिवार्यावस्थितसर्वाक्षरस्वभावकेशरबिन्दुभ्यो वाक्परमाणवः कण्ठदेशं 
प्राप्य स्वररूपा भवन्ति | स्वरान्नादो नादादक्षररूपा जिह्वामासाद्य 
वज्राकृतिपरम्परया निःशेषाकाशद्योतनकराः 
सर्वाकाशस्फुरन्नादावरणषोडशघोषाकारास्ताः [क्, ढ्, ग्: 
स्फुरन्नाना का] पश्यन् घोषेण पूरयन् गगनं ओं वाक्येदं [क्: 
बाह्येद] नम इति मन्त्रं जपेत् | पर्यङ्कमभिनन्दन् सकलां रात्रिं जपतश्च 
सिद्धिनिमित्तानि भवन्ति | जिह्वया रश्मयः स्फुरन्ति | सिद्धौऽसीति [ख्, अ: सिद्धे 
सति] शब्दश्च श्रूयते | ओष्ठाद् दन्तेभ्यश्च विचित्रा रश्मयो निश्चरन्ति | ततः 
प्रभृति यथाचिन्तितपदवाक्यवृत्तगाथामन्त्रविद्याहृदयादीनि शङ्खादयत्नत 
एवं निश्चरन्ति | अनधिगतानि च शास्त्राण्यधिगच्छति करोति च | सर्वज्ञत्वं 
चाचिरादेव भवति | 

|| इति धर्मशङ्खसमाधिमञ्जुश्रीसाधनं समाप्तम् ||

प्द्f ९३, प्. १५९)

८२.

नमो मञ्जुश्रिये |

प्रथमं तावत् साधकः प्रातरुत्थाय मुखशौचादिकं कृत्वा ध्यानगृहं 
प्रविश्य सुखासने पर्यङ्केनोपविश्य स्वहृत्पद्मचन्द्रे रक्तगौरमुःकारं 
भावयेत् | ततस्तन्मरीचिसञ्चयैरङ्कुशाकारैराकृष्य भगवन्तं 
वक्ष्यमाणवर्णमुखभुजचिह्नासनोपेतं पुरतो विभाव्य 
मनोमयपुष्पधूपादिभिः सम्पूज्य तदग्रतः पापदेशनादिकं सर्वं विधाय 
मैत्र्यादिब्रह्मविहारचतुष्टयं विभाव्य [Fरोम् थे बेगिन्निन्ग् तो चतुष्टयं 
विभाव्य इस् wरित्तेन् दिffएरेन्त्ल्य इन् ख्, अ: अस् fओल्लोwस् :- पूर्वोक्तविधानेन स्वहृदि 
पद्मचन्द्रे रक्तगौरं मुकारं भावयेत् | तद्रश्मिनाकृष्य भगवन्तं पुरतो 
विभाव्य ततो पुष्पादिभिः सम्पूज्य तदग्रे पापदेशनादिकं सर्वं विधाय 
चतुर्ब्रह्मविहारीं विभाव्य] सर्वधर्मशून्यतामामुखीकृत्य ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति मन्त्रेणाधितिष्ठेत् | तत आकाशे हुंकारेण 
पञ्चसूचिकं वज्रं सबीजं विभाव्य तद्रश्मिभिः यथायोगं वज्रप्राकारं 
वज्रपञ्जरं वज्रारं वज्रमयीं भूमिमारसातलमवलम्ब्यं 
वज्रमयरश्मीभूय वज्रप्राकाराद् बहिर्गन्धादिरूपेणावस्थितं पश्येत् | 
तदनन्तरं वज्रप्राकाराभ्यन्तरे ह्रीःकारेण पद्मं पद्मोपरि अकारेण 
चन्द्रमण्डलं तदुपरि रक्तगौरवर्णं 
मुःकारमनेकबुद्धस्फुरणसंहरणाकारं विभाव्य तत्परिणतं 
मञ्जुश्रीभट्टारकं रक्तगौरं पद्मचन्द्रोपरि वज्रपर्यङ्कनिषणम् 
प्रथममुखं रक्तं दक्षिणं नीलं वामे शुक्लं इति त्रिमुखं हस्तचतुष्टयेन 
यथायोगं प्रज्ञाखड्गधनुर्बाणयोगिनं रत्नकिरीटिनं 
द्वात्रिंशल्लक्षणाशीत्यनुव्यञ्जनविराजितं 

प्द्f ९४, प्. १६०)

कुमारं कुमाराभरणभूषितमात्मानं विभाव्य हृदयपद्मचन्द्रोपरि 
[Fरोम् हृदयपद्म० मक्षोभ्यमौलिनमात्मानं विचिन्त्य इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् क् अन्द् 
ग्] सत्त्वपर्यङ्कनिषणां सत्यवतीं शुक्लां वामे स्पर्द्धया घण्टाधरां 
दक्षिणे [क्: दक्षिणेभ्य] हृत्द्युत्कर्षणयोगेन वज्रधारिणीं ऊर्णायां 
तथैवावस्थितां रत्नवज्रीं पीतां करद्वयेन शिरसि पुष्पमालां बध्नयन्तीं 
कण्ठे पद्मवज्रीं रक्तगौरां वामेन सगर्वगृहीतपद्मनालां दक्षिणे 
तत्पत्रविकासिनीं पूर्ववदेवावस्थितां मूर्द्धनि कर्मवज्रीं हरितवर्णां 
त्रिसूचिकवज्रान्वितहस्तद्वयेनात्मीयमूर्द्धानं धारयन्तीं तथावस्थितां विभाव्य 
ओं वज्राङ्कुश जः ओं वज्रपाश हुं ओं वज्रस्फोट वं ओं वज्रावेश होः 
इत्येभिर्मन्त्रैः पद्मचन्द्रोपरि यथाक्रमं ज्ञानमण्डलमाकृष्य प्रवेश्य 
बद्ध्वा वशीकृत्य वज्रमुष्टिद्वयं [क्: च मुष्टि] बद्ध्वा 
तर्जनीकनिष्ठाभिः शृङ्खलां कृत्वा रचितवज्रचक्रमुद्रया उत्तानतः 
स्वमुखव्यवस्थापितया अर्घ्यपाद्यपुष्पधूपादिभिः [क्: पुष्पादिभिः] 
सम्पूज्य झटिति स्वशरीरे प्रवेशयेत् | तदनु 
सर्वतथागताभिषेकपूर्वकमक्षोभ्यमौलिनमात्मानं विचिन्तयेत् [क्, ग्: 
विचिन्त्य] | मन्त्रः ओं सर्वधर्माभावस्वभाव विशुद्धवज्र अ आ अं अः 
प्रकृतिपरिशुद्धाः सर्वधर्मा यदुत 
सर्वतथागतज्ञानकायमञ्जुश्रीपरिशुद्धितामुपादायेति अ आः 
सर्वतथागतहृदय हर हर ओं हुं ह्रीः भगवन् ज्ञानमूर्तिवागीश्वर महावाच 
सर्वगगनामलसुपरिशुद्धधर्मधातु ज्ञानगर्भ आः इति 
मन्त्रेणादिमध्यावसानाधिष्ठानपूर्वकं 

प्द्f ९४, प्. १६१)

नामसङ्गीतिं [क्: रेअद्स् भट्टारिकां अfतेर् सङ्गीतिं] प्रत्यहं प्रतिसन्ध्यं 
त्रीन् वारान् एकवारं वा पर्यङ्कमभिनन्दन् समाहितः सन् पठेत् | एवं तावत् पठेद् 
यावत् सिद्धिनिमित्तानि [क्: सिद्ध] न पश्यति | तदनन्तरं यथातन्त्रं 
सिद्धेरुपायमनुतिष्ठेदिति |

|| आर्यनामसङ्गीतिसाधनं समाप्तम् ||

८३.

नमः श्रीमञ्जुवज्राय |

भूत्वा श्रीमञ्जुवज्रोऽहं कुर्यां सर्वार्थसम्पदम् |
सत्त्वानां भ्रमदृष्टीनामित्यादौ परिभावयेत् ||

हृच्चन्द्रे न्यस्य [क्: न्यस्तमन्त्रेभ्यः] मंतत्त्वं 
पूजयित्वाऽभिवन्द्य च |
गुरुं सम्बुद्धसन्मूर्तिं गच्छेत् त्रिशरणादिकम् ||

रत्नत्रयं मे शरणं सर्वं प्रतिदिशाम्यघम् |
अनुमोदे जगत्पुण्यं बुद्धबोधौ दधे मनः ||

स्वभावाभावतः शून्यं निर्निमित्तमहेतुकम् [क्: अनि०] |
प्रणिधिरहितं सर्वं वस्तूहापगमान्मतम् ||

ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् |

प्द्f ९५, प्. १६२)

त्र्यस्रं [क्: न्यभ्रं, ढ्: न्यग्रं] शुक्लोच्चसंस्थानं 
विश्वाब्जवज्रमध्यगे |
चैत्यं विभाव्य सम्बुद्धं वज्रसत्त्वं सविद्यकम् ||

प्रवेश्यास्येन तस्यैव [क्: न तस्य] स्वचित्तं वज्रनिर्गतम् |
त्र्यक्षरीभूतमब्जे [क्: मब्जन्तु] तु होःकारद्वयरञ्जितम् ||

तत्प्रभाभिस्तु तत्कायं विलीनं चिन्तयेत् ततः |
चन्द्रारुणरसावेशमललादिषु [ढ्: कलला] संभृतम् ||

स्थगितसर्वदिग्देव्यश्चोदनागीतितत्पराः |
उत्थानाय विचिन्त्यात्मजगत्सौख्यप्रसिद्धये ||

त्वं वज्रचित्त भुवनेश्वर सत्त्वधातो त्रायाहि मां 
रतिमनोज्ञमहार्थकामैः |
कामाहि मां जनकसत्त्व महाग्रबन्धो यदीच्छसे जीवितं मञ्जुनाथ ||

त्वं वज्रकाय बहुसत्त्वप्रियाङ्कचक्रबुद्धार्थबोधिपरमार्थहितानुदर्शी 
[क्: परार्थ] |
रागेन रागसमयं मम कामयस्व यदीच्छसे जीवितं मञ्जुनाथ ||

त्वं [ठिस् श्लोकैस् द्रोप्पेद् इन् क्] वज्रवाच सकलस्य हितानुकम्पी 
लोकार्थकार्यकरणे सदा सम्प्रवृत्तः |
कामाहि मां सुरतचर्य समन्तभद्र यदीच्छसे जीवितं मञ्जुनाथ ||

प्द्f ९५, प्. १६३)

त्वं वज्रकाय समयाग्र महाहितार्थ सम्बोधिवंशतिन्नकः समतानुकम्पी |
कामाहि मां गुणनिधिं बहुरत्नभूतं यदीच्छमे जीवितं मञ्जुनाथ ||

ततोऽपि भगवन्तं तद्देवीगीत्यनुरोधतः | 
मायाबद्धस्तु संचिन्त्य मन्तार्थं च विभावयेत् ||

स्फुरद्बुद्धौघनिर्माणप्रसाधितजगत्त्रयः |
स्वतत्त्वोद्भवचिह्नोत्थमञ्जुवज्रः [क्: चिह्नार्थं] स्वयं भवेत् ||

कुङ्कुमारुणसंमूर्तिर्नीलसितत्रयाननः |
भुजद्वयसमाश्लिष्टस्वभविद्याधरास्यधृक् ||

खड्गबाणभुजश्चापनीलोत्पलपरिग्रहः |
विश्वदलाब्जचन्द्रस्थो वज्रासनशशिप्रभः ||

भवसङ्गाद् हि संसारः सममङ्गोविरागकृत् [ग्: सङ्गे] |
श्रीमञ्जुवज्रसर्वात्मा सर्वां मायां विचिन्तयेत् ||

ओं धर्मधातुस्वभावात्मकोऽहम् |

ततः प्रवेशयेद् बीजैश्चक्षुरादिषु सत्प्रभैः |
क्षिं [क्, ढ्: हुं] यं खं स्कंमित्येभिः सञ्जीवार्थोपसाधनम् ||

क्षितीशकुलिशाकाशलोकेशस्कम्भिभद्रकान् |
यद्वज्रायतनान्येव सौरिणां मण्डलं स्थितम् ||

स्वशिरःकण्ठहृच्चन्द्रे [क्: कण्ठचन्द्र] ओं आः हुं 
मन्त्रसत्प्रभैः |
कायवाक्चित्तवज्रैस्तु मन्त्राधिपतिभावनम् [क्, ढ्: साधनं] ||

प्द्f ९६, प्. १६४)

ओं सर्वतथागतकायवज्रस्वभावात्मकोऽहम् ओं 
सर्वतथागतवाग्वज्रस्वभावात्मकोऽहम् ओं सर्वतथागतचित्तवज्रस्वभावात्मकोऽहम् 
|

त्रिवज्रलक्षणं वीक्ष्य हृज्ज्ञानसत्त्वबीजतः |
सर्वाशावर्त्तिसम्बुद्धविद्यार्र्चिःकुलसेकभृत् [ढ्: सैक] ||

चक्षुःकायाद्यधिष्ठानस्वमन्त्रोद्भवभासिनीम् |
शिरोहृन्नाभिगुह्ये चरणे कायादिवज्रिभिः ||

पश्येद् ओंहुमिति स्वा-आहाख्यैः [क्: स्वमाख्यैः] 
पञ्चाङ्गसत्प्रभाम् |
कायेशाक्षोभ्यरत्नेशामिताभामोघसिद्धिभिः [क्: कायेना] ||

वज्राब्जयोगसम्भूतान् [वज्राब्ज भावात्मकोऽहं इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् ग्] 
सर्वदिग्भ्यः सुसंस्थितान् |
संबुद्धान् संजपेद् योगी रूपवज्रादिभिस्तथा ||

ओं सर्वतथागतपूजावज्रस्वभावात्मकोऽहम् ओं सर्वतथागतानुरागेण 
वज्रस्वभावात्मकोऽहम् ||

सर्वधर्मैस्तु [क्: ओमित्स् सर्वधर्मैस्तु बुद्धकाय नमो नमः] यं 
देवं प्रतिशब्दसुशब्दकैः |
स्वाहङ्कारपरावेशे स्वमनोऽधिपदैवतम् ||

नमस्ते वरदवज्राग्र भूतकोटि नमोऽस्तु ते |
नमस्ते शून्यतागर्भ बुद्धबोधि नमोऽस्तु ते ||

बुद्धराग नमस्तेऽस्तु बुद्धकाय नमो नमः |
बुद्धप्रीति नमस्तुभ्यं बुद्धमोद नमो नमः ||

प्द्f ९६, प्. १६५)

बुद्धस्मित नमस्तुभ्यं बुद्धहास नमो नमः |
बुद्धवाच नमस्तेऽस्तु बुद्धभाव नमो नमः ||

अभवोद्भव नमस्तेऽस्तु नमस्ते बुद्धसम्भव |
गगनोद्भव नमस्तुभ्यं नमस्ते ज्ञानसम्भव ||

मायाजाल नमस्तुभ्यं नमस्ते बुद्धनाटक |
नमस्ते सर्वसार्वेभ्यो ज्ञानकाय नमोऽस्तु ते ||

विश्वमारविदन्यच्च दहनं सोक्तपञ्चकम् |
त्र्यक्षरैरमृतं भुक्तं कायवाक्चित्तशुद्धिकृत् ||

हेतुशक्तिरचिन्त्या हि रागादिविगतभ्रमः [क्: रागादिवशतं, ग्: 
रोगादिवेशतः] |
एष्वेव च परैर्बोधिं प्राप्नोति हि जगौ मुनिः ||

त्र्यक्षरान्तर्गतं [क्: अक्षरा] मन्त्रं स्फुरत्कायादिवज्रिभिः |
आकाशं व्याप्य मन्त्रान्ते संहरंस्तं जपेत् सुधीः ||

एवं जपन् खेदे तु मूर्ध्नीन्दौ प्रणवार्द्रतः |
आप्यायने प्रयात्याथ बोधिचित्तं जपेत् पुनः ||

स्वप्नमायादिवत् सर्वं सर्वं कार्यं जगद्धितम् |
मञ्जुवज्रत्वनिष्पत्तौ भावयेदनिशं प्रभुम् ||

कृतपूजादिको मन्त्री सज्जने जातसस्पृहः |
त्र्यक्षराहितसम्बुद्धं ध्यायात् कायादिकल्पितम् ||

प्रज्ञोपायात्मकं तत्त्वं जगदेतेन वञ्चितम् |
जगतस्तत्त्वनिष्पत्तौ प्रणिधानं तु बृंहयेत् ||

श्रीमतो मञ्जुवज्रस्य भावनाप्तशुभादतः |
मञ्जुश्रीज्ञानकायः स्यां जगत्सर्वभूतप्रदः ||

प्द्f ९७, प्. १६६)

यदा च द्रष्टुकामः स्यां प्रष्टुकामश्च [क्: कायस्य] किञ्चन |
दशदिग्व्योमपर्यन्तं [क्: पर्यन्त] सर्वसत्त्वार्थसाधने |
यथा चरति मञ्जुश्रीः सैव चर्या भवेन्मम ||

यावती प्रथमा कोटिः संसारस्यान्तवर्जिता |
भावयन् सत्त्वहितायैव चरिष्याम्यमृताक्षरीम् [क्: 
चरियस्यमृताक्षरी, ढ्: चरिष्यामि मृताक्षरीं] ||

यावन्तः सर्वबुद्धा वै निर्वृता लोकबान्धवाः |
तेषां च शासनार्थं तु चरिष्यामि युगे युगे ||

बालदारकरूपेण विचरिष्यामि सर्वतः |
मन्त्ररूपेण सत्त्वानां विनश्यामि तदा तदा ||

व्युत्थाय मञ्जुनाथस्य वहन् गर्वं समाहितः |
सर्वदैवतरूपांस्तु विषयानुपान्तं जपेत् ||

शुद्धेन्द्रियप्रयोगेन त्रिमुखान् षड्भुजांस्तथा |
चक्रवज्रमहारत्नपद्मखड्गधरायुधान् ||

रूपशब्दमहागन्धरसस्प्रष्टव्यधार्मिकान् |
कायकुलिशरत्नेशामिताभामोघभावजान् ||

पञ्चविषयरूपांस्तु सर्वबुद्धावबोधतः |
स्वाधिदैवतयोगेन स्वपरांश्चैव पूजयेत् ||

भोजनं शयनं स्नानमासनं स्थानमेव च |
स्वाधिदैवतयोगेन सर्वमेवं प्रकल्पयेत् ||

प्द्f ९७, प्. १६७)

संक्षेपाच्चतुरङ्गस्य लिखितार्थसुभाषितः |
मञ्जुवज्रोऽस्तु लोकोऽयं स स्यात् सौख्यफलप्रदः ||

भावनाखिन्नो [ठिस् प्रोसे पोर्तिओन् इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् ढ्, अ] मन्त्रं जपेत् ओं 
वाक्येदं नमः | उपहृदयं वा जपेत् ओं ह्रीं हुं |

|| इति मञ्जुवज्रसाधनम् ||

८४.

नमो मञ्जुनाथाय |

प्लीं [ढ्, अ: थ्रीं] नाम सर्वकार्यसमर्थः परमगुह्यतमः 
सार्वकर्मिक एकाक्षरो नाम विद्याराजोऽनतिक्रमणीयः सर्वसत्त्वानां अधृष्यः 
सर्वसत्त्वानां मङ्गलः सर्वसत्त्वानां साधकः सर्वमन्त्राणां [क्: 
कर्माणां] प्रभुः सर्वलोकानां ईश्वरः सर्ववित्तेश्वराणां मैत्र्यात्मकः 
सर्वविद्विष्टानां [क्, ढ्, अ: सिद्धिष्टानां] कारुणिकः सर्वजन्तूनां 
नाशकः सर्वविघ्नानाम् [क्: विद्यानां] | संक्षेपतो यथा यथा प्रयुज्यते 
तथा तथा करोति | असाधितोऽपि सर्वकर्माणि करोति | मन्त्रं जपन् यं स्पृशति स वशो 
भवति | वस्त्रमभिमन्त्र्य प्रावरेत् सुभगो भवति | दन्तकाष्ठमभिमन्त्र्य भक्षयेद् 
दन्तशूलमपनयति | श्वेतकरवीरकाष्ठं सप्त वारानभिमन्त्र्य भक्षयेत् 
अप्रार्थितमनुलभ्यते [क्, ढ्: मन्नं लभेत्] | अक्षिशूले 

प्द्f ९८, प्. १६८)

सैन्धवं चूर्णयित्वा सप्त वारानभिमन्त्र्य अक्षि पूरयेत् अक्षिशूलमपनयति | 
गजविष्टोत्थितगर्जनसम्भवां छत्रिकायां किंशुकपत्रं बद्ध्वा मृद्वग्निना 
पक्वां शुष्कलापितां सुखोष्णां सैन्धवचूर्णतां कृत्वा सप्त वारानभिमन्त्र्य 
कर्णौ पूरयेत् तत्क्षणादुपशमयति | प्रसवनकाले स्त्रिया गूढगर्भायाः 
शूलादिभूताया आटरुषमूलं [क्: आढवज्र] निष्प्राणकोदकेन पिष्ट्वा 
नाभिदेशे लेपयेत् सुखेन प्रसवति | कष्टशल्यं वा पुरुषं 
पुराणघृतमष्टशतवारानभिमन्त्र्य पाययेत् लेपयेच्च तत्प्रदेशं तत्क्षणादेव 
निःशल्यं [क्, ग्: शल्यं] करोति | अजीर्णविसूचिकातिसारे शूले च सौवर्चलं 
वा लवणं सप्त वारानभिमन्त्र्य भक्षयेत् तस्माद् व्याधितोधीन् मुच्यते तदहनि 
स्वस्थो भवति | प्रसवधर्मिण्याः प्रसवकाङ्क्षिण्या अश्वगन्धामूलं 
गव्यक्षीरेण पिष्ट्वा आलोड्य पञ्चविंशतिजप्तेन ऋतुकाले पाययेत् परदारवर्जितेन 
स्वपत्नीमभिगम्येत जनयति सुतम् | एकाहिकद्व्यहिकत्र्यहिकचातुर्थकसततनित्यज्वरेषु 
पायसं घृतसंयुक्तं अष्टशतमन्त्रितं भक्षयेत् स्वस्थो भवति | 
डाकिनीग्रहगृहीतेषु आत्ममुखं अष्टशताभिमन्त्रितं कृत्वा निरीक्षयेत् स्वस्थो 
भवति | बालमातरं [ढ्, अ: मातल] पूजनवेतालकुमारग्रहादिषु [क्: 
युतेन, ढ्, अ: पुतनि] सर्वमानुषदुष्टवारुणगृहीतेषु [क्, ग्: 
दारुण] आत्मनो हस्तमष्टशताभिमन्त्रितं [क्: हस्तशत] कृत्वा 
गृहीतमस्तकं स्पृशेत् स्वस्थो भवति | एकजप्तेनात्मरक्षा द्विजप्तेन महारक्षा 
त्रिजप्तेन गृहरक्षा चतुर्जप्तेन ग्रामरक्षा पञ्चजप्तेन नगररक्षा एवं यावत् 

प्द्f ९८, प्. १६९)

षड्जप्तेन कटकचक्ररक्षा कृता भवति | एतानि चापराणि क्षुद्रकर्माण्यनुक्तान्यपि 
करोति | अनेनैव मन्त्रेण स्त्रीः प्रदरादिरोगेषु [क्: पुरदादि] अलम्बुषमूलं 
क्षीरेण पिष्ट्वा अष्टशताभि मन्त्रितं कृत्वा क्षीरेणालोड्य पिबेत् स्वस्था भवतीति |

हान्तरान्तसमायुक्तसान्तामीस्वरशोभिताम् |
इन्द्वर्द्धबिन्दुनाऽऽक्रान्तलिपिं दृष्ट्वा जपेद् गुरौ ||

|| एकाक्षरकल्पकतिपयप्रयोगः समाप्तः ||

८५.

नमो बुद्धाय |

अवनिनिहितजानुः सव्यहस्तैकखड्गः तदितरकरमुष्टौ तर्जनीसक्तपाशः |
निविडघनशरीरश्चण्डरुक् चण्डचक्षुः शमयतु भवविघ्नं 
विघ्नहन्ताचलोऽयम् ||

दशदिक्षु स्थिता बुद्धा बोधिसत्त्वाश्च नायकाः |
तेभ्यो नानाविधां पूजां कृत्वा पुष्पादिभिर्धिया ||

सन्त्रस्तान् दुःखितान् दृष्ट्वा प्रयच्छेदात्मविग्रहम् |
मन्त्री शुभाभिवृद्ध्यर्थं कुर्यात् पापस्य [क्, ख्, अ: 
पुण्यदेशनां] देशनाम् ||

ततोऽनुमोद्य सम्बुद्धबोधिसत्त्वगणस्य च |
शैक्षाशैक्षादिसत्त्वानां कृत्स्नं पुण्यं स्वभावतः ||

प्द्f ९९, प्. १७०)

त्रिरत्नशरणापन्नः सम्बोधौ दृढनिश्चयः |
भावयेच्चतुरो [क्, ख्, अ: अभाव] ब्रह्मविहारांस्तु यथाक्रमम् 
||

शून्यांस्तल्लक्षणायोगादनिमित्तानहेतुतः [क्: शुक्लल, ख्, अ: 
शुष्कल] |
प्रणिधानविनिर्मुक्तान् भावान् भावाद् विभावयेत् ||

विश्वाब्जसूर्यमध्यस्थं ध्यायात् हुंकारसम्भवम् |
रक्तचक्षुर्द्वयं वीरं द्विभुजं रत्नमौलिनम् ||

सद्यः पापहरं नाथं यथेच्छापरिपूरकम् |
अतसीपुष्पसङ्काशं स्फुरद्बुद्धांशुनिर्मलम् [क्: स्फुरद्बुद्धं 
सुनिर्मलं] ||

निष्पीड्यमानदंष्ट्रोष्ठं सर्वाभरणभूषितम् |
वामे तर्जनिकापाशं [क्: योगं] भूमावारूढजानुकम् ||

खड्गव्यग्रोग्रहस्तं च श्रीमहाचण्डरोषणम् [ख्: श्रीचण्डमहा] |
केकराक्षं महाघोरं भयस्यापि भयङ्करम् ||

समयसत्त्ववद् ध्यायात् ज्ञानसत्त्वं महोज्ज्वलम् |
तस्यैव हृदये मन्त्री बीजं चिह्नसमन्वितम् ||

ध्यानात् खिन्नो जपेन्मन्त्रं देवताकारयोगतः |
ततो विवक्षितां सिद्धिं प्राप्नोत्येव न संशयः ||

तत्रायं मन्त्रराजः ओं चण्डमहारोषण हुं फट् | अयं मन्त्रराजः 
सकृदुच्चारितः सर्वपापानि निर्द्दहति सर्वत्र रक्षामावहति | माषादिभिस्ताडयन् 
भूतादिभयमपहरति | [क्: भयं हरति] शरावे [क्: आगमशरावे, 
ढ्: आमशरावे] खट्टिकयाऽभिलिख्य [ख्, ग्, ख्, अ: 
खटिकया] द्वारे लम्बावयेत् [ख्, अ: बन्धयेत्] |

प्द्f ९९, प्. १७१)

अभिनवप्रसूतानां बालानां रक्षां करोति | मदनेन पुत्तलिकां कृत्वा 
चतुरङ्गुलप्रमाणतः तस्या हृदये साध्यनामसहितं भूर्जमन्त्रमभिलिख्य 
प्रक्षिपेत् | कण्टकेन [क्, ख्, अ: कञ्जकेन] तु तस्या मुखं कीलयेत् 
प्रतिवादिमुखं कीलितं [ख्, अ: कालितं] भवति | पादौ कीलयेत् गतिं 
स्तम्भयेत् | हृदयं कीलयेत् रोषं स्तम्भयति | मानुषजङ्घास्थिकीलकेन 
लोहकीलकेन वा नाम गृहीत्वा यान्यङ्गानि कीलयेत् तानि तस्य [ख्, अ: स्तोप्स् 
अब्रुप्त्ल्य हेरे] नश्यन्ति | अरिद्वारे निखनेदुच्छादयेत् 
अभिमन्त्रितश्मशानभस्मना द्वारपटे [क्, ढ्, ग्: पटले] 
निक्षिप्तेनोच्चाटयति | खड्गमभिमन्त्र्य संग्रामे प्रविशन् जयमासादयति | यस्मिन् 
कार्ये समुत्पन्ने बलिमुपसंहरेत् तत् तस्य सिध्यति | यद् यदिच्छति मन्त्री तत् सर्वं 
शुभमशुभं वा कर्म करोति जपमात्रेण |

लिखनाद् यन्मयाऽवाप्तं शुभं सत्त्वार्थसाधकम् [क्: सत्त्वास्तु] |
तेनायं निखिलो लोको भूयात् सम्बोधिभाजनम् ||

|| चण्डमहारोषणसाधनं सकल्पं [क्: सङ्कल्पं] समाप्तम् ||

|| कृतिरियं प्रभाकरकीर्तेः || 

प्द्f १००, प्. १७२)

८६.

पूर्वोक्तविधानेन शून्यताभावनानन्तरं सितपद्मोपरि सूर्ये 
कृष्णहुंकारपरिणतं श्रीचण्डमहारोषणं 
भगवन्तमतसीपुष्पसङ्काशमचलापरनामानं [क्: बलापर] एकमुखं 
द्विभुजं केकराक्षं दंष्ट्राविकरालमहाघोरवदनं रत्नमौलिनं 
दंष्ट्रानिपीडिताधरं मुण्डमालाशिरस्कमारक्तचक्षुर्द्वयं दक्षिणं 
खड्गधरं तर्जनीपाशहृदयस्थवामकरं सितसर्पयज्ञोपवीतं 
व्याघ्रचर्मनिवसनं नानारत्नविरचिताभरणं 
भूमिलग्नवामचरणमीषदुन्नतदक्षिणचरणं सूर्यप्रभामालिनमात्मानं 
विचिन्त्य समयसत्त्वं ज्ञानसत्त्वभावनापूर्वकमक्षोभ्यमुकुटिनं ध्यायात् | 
तदनु जापमन्त्रः [ख्: जापः] ओं चण्डमहारोषण हुं फट् |

|| चण्डमहारोषणसाधनम् ||

८७.

योगी क्वचिन्मनोऽनुकूले स्थाने सुखासनोपविष्टः स्वहृदये सूर्यमण्डलोपरि 
कृष्णहुंकारं पश्येत् | तद्रश्म्याकृष्टगुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् आकाशे 
व्यवलोकयेत् | ततस्तान् हुंकाररश्मिविनिर्गतपुष्पादिपञ्चोपचारेण सम्पूज्य तदग्रे 
पापदेशनापुण्यानुमोदनापुण्यपरिणामनादिकं कुर्यात् | ततो मैत्रीं 
सर्वसत्वेष्वेकपुत्रप्रेमतालक्षणां [क्: प्रेमपुत्रसतालक्षणां] करुणां 
दुःखाद् दुःखहेतोः समुद्धरणकामतां मुदितां प्रमोदरूपां

प्द्f १००, प्. १७३)

उपेक्षां असद्व्यासङ्गपरिहानिस्वभावां भावयेत् | ततः शून्यं 
त्रैधातुकमवलोक्य अनेन मन्त्रेणाधितिष्ठेत् ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | ततोऽन्तरीक्षे पद्मोपरि सूर्यमण्डलस्थं 
हुंकारसम्भवं खड्गं हुंकाराधिष्ठितमुष्टितमुष्टिकं परिणाम्यात्मानं 
चण्डाचलरूपनिष्पन्नं पश्येत् | स्फुरद्वर्तुलरक्तप्रचण्डचक्षुषं 
प्रविकटभृकुटीललाटतटं निष्पीडितदन्तौष्ठं क्षोणीविन्यस्तवामजानुं 
दक्षिणचरणाक्रान्तदुर्वारमारं खड्गव्यग्रोग्रदक्षिणपाणिं 
त्रिभवभयहरतर्जनीमुष्टिपाशं इन्द्रनीलसमद्युतिं ज्वलदनलमहाचण्डरोषं 
हृद्बीजरश्मिसमाकृष्टज्ञानसत्त्वं समयसत्त्वे प्रवेश्य अभिषेकं गृह्णीयात् 
| अभिषेकानन्तरं शिरसि अक्षोभ्यं पश्येत् | ततो भावनया खिन्नो मन्त्रं जपेत् | 
तत्रायं मन्त्रः ओं चण्डमहारोषण हुं फट् |

|| चण्डमहारोषणसाधनम् ||

८८.

क्वचिन्मनोऽनुकूले स्थाने सुखासनासीनः स्वहृदये अष्टदलकमलोपरि सूर्यमण्डले 
[क्: मण्डलं हुंकारं] कृष्णहुंकारं विचिन्त्य  तद्रश्मिनाऽऽकाशदेशे 
गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् वक्ष्यमाणचण्डमहारोषणमानीय सम्पूज्य 
पापदेशनाऽकरणसंवरत्रिशरणगमनपुण्यानुमोदनाऽऽत्मनिर्यातनाबोधि##-

प्द्f १०१, प्. १७४)

भावयित्वा जगदिदं [क्: लगदिःखभाव] निःस्वभावस्वभावं 
ग्राह्यग्राहकविनिर्मुक्तं स्वप्नमायोपमं बुद्ध्वा [ग्: संबुद्धा] 
शून्यतां विभावयेत् ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | तदनु 
अमलगगनाङ्गने अष्टदलकमलोपरि सूर्यमण्डले कृष्णहुंकारजखड्गमुष्टौ 
[क्: हुंकारख] हुंकारं तद्रश्मिभिः सकलबुद्धसन्दोहमानीय हुंकारे 
प्रवेश्य ततो हुंकारसम्भवमनल्पकल्पानलज्वालामालाकुलं 
दुर्वारमारविध्वंसिनं महानीलजीमूतसङ्काशदेहं 
विविधाभरणरत्नविभूषितं रत्नसम्बद्धमौलिस्फुरत्पञ्चवीरकुमारं 
करालसमुल्लसत्कुन्दसङ्काशदन्तौष्ठपीडनाद् [क्: समुण्डस ; क्: दंष्ट्रो] 
दुष्टसन्त्रासबीभत्सरूपश्रियं भृकुटीदन्तौरनिरीक्षणं युगपत् 
पातालसन्दर्शितनेत्रद्वयं मेदिनीमण्डलारूढसव्यैककानुं 
अरविन्दस्थसूर्यासनासीनवामाङ्घ्रिणोत्थातुकामं दक्षिणपाणौ 
हुंकारगर्भज्वलन्नीलखड्गं वाममुष्टौ 
तर्जनीतर्जितव्याकुलानेकहरिहरहिरण्यगर्भादिक्लेशवृन्दारिबन्धनाय [क्: 
व्याकुलीनैक ; क्, ग्: वन्दनाय] वज्राङ्कितसुवर्णपाशं 
जगद्वाञ्छितानन्तसम्पतिदानैकरक्तं श्रीचन्डमहारोषणं भावयेत् | 
महाक्रोधराजाचलस्य भगवतो हृदि 
पद्मसूर्यस्थहुंकारसम्भवाङ्कितगर्भखड्गं [क्: गर्त] परिणम्य 
हुंकारजद्वितीयं चण्डमहारोषणं हृदयान्तर्गतभगवन्तं चिन्तयेत् | तस्यापि 
हृदये पद्मसूर्यस्थं हुंकारजातऋजुकृष्णतदङ्कितगर्भखड्गं 
[क्, ग्: हुंजात] तद्रश्मिसमाकृष्टं ज्ञानसत्त्वं समयसत्त्ववद् 
दृष्ट्वा जःकारेणानयेत् आचमनप्रोक्षणादिकं 

प्द्f १०१, प्. १७५)

दत्त्वा हुंकारेण तत्रैव प्रवेशयेत् वंकारेण बन्धयेत् होःकारेण तोषयेत् | पयसि 
पय इव एकीभूतं नायकं भावयेत् | भगवतः 
चक्षुःश्रोत्रयोर्नासापुटयोर्मुखशिरसि चित्ते यथायोगं 
वैरोचनाक्षोभ्यरत्नसम्भवामिताभामोघसिद्धिं नैरात्म्यां षडङ्गेषु न्यसेत् | 
हृदयस्थितहुंकारान्निर्गतपञ्चतथागतदेवीगणं रश्मिभिरानीय 
पञ्चामृतपूर्णकुम्भैः स्नापयित्वा मौलौ अक्षोभ्यं 
देवीभिर्नानाविधनृत्यवाद्यादिविविधपूजादिभिरानन्दयेत् | ततो भगवान् 
परार्थोद्यतः सर्वसत्त्वान् रागद्वेषमोहादिभिः 
हरिहरहिरण्यगर्भकन्दर्पादिभिर्महामोहजालैर्महाद्वेषजालैर्महा##-
| ततो हृन्सन्त्रस्फुरितैर्महाक्रोधराजैरनेकस्थान् [क्रोध द्रोप्पेद् इन् क्] 
मारवृन्दान् ससैन्यान् दिगम्बरान् मुक्तकेशान् क्रन्दमानान अचाणान् वज्रपाशेन 
बद्ध्वाङीय विध्वंस्य विचूर्ण्य तीक्ष्णेन खड्गेन च्छित्त्वा मैत्रीचित्तेन [क्: 
विचित्रेण] पुनर्निर्माय धर्मे विनेतुं स्वपदान्तिके स्थापयेत् | ध्यानात् खिन्नो 
मन्त्रं जपेत् | चित्तं भ्रुवोरन्तराले [क्: भुव्] समारोप्य 
विश्वैकतत्त्वमूर्त्तिर्महाचण्डमहारोषणनाथस्य [क्: चण्डरोषण] 
मन्त्रजपमात्रेण दुर्द्दान्तदान्तिं [क्, ढ्: दन्तिं] जगदवश्यशान्तिं 
रक्षणं वर्द्धनं तुष्टिं पुष्टिं तथोच्चाटनाकर्षणमारणत्रासनं सर्वकर्म 
कुर्वीत | ओं चण्डमहारोषण हुं फट् |

|| इति चण्डमहारोषणसाधनं समाप्तम् ||

प्द्f १०२, प्. १७६)

८९.

नमस्तारायै |

पूर्ववच्छून्यतापर्यन्तं विभाव्य पद्मचन्द्रे तांबीजपरिणतेन्दीवरं 
तांबीजगर्भं तत्परिनिष्पन्नां हरिताममोघसिद्धिमकुटीं [ख्: मकुटां] 
वरदोत्पलधारिदक्षिणवामकरां [वाम द्रोप्पेद् इन् क्] 
अशोककान्तामारीच्येकजटाव्यग्रदक्षिणवामदिग्भागां [क्: स्वग्रह] 
दिव्यकुमारीमलङ्कारवतीं [क्: रीं साल] ध्यात्वा ज्ञानसत्तेन सहैकीकृत्य 
ओं तारे तुत्तारे [क्: तुतारे] तुरे स्वाहा इति मन्त्रं जप्त्वा तन्मनसैव यथेष्टं 
विहरेत् |

|| इत्यार्यखदिरवणीतारासाधनम् [क्, ब्: खदिरतारा, क्: खदिरवनां] 
||

९०.

नमस्तारायै |

प्रथमं स्वहृदीन्दुमध्यस्थतांबीजविनिर्गतरश्मिभिर्निष्पन्नान् 
गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् ध्यायात् | तांश्च बाह्याध्यात्म्यपूजाभिः सम्पूज्य तदग्रे 
सप्तविधानुत्तरपूजां कुर्यात् | ततः शून्यतां विभाव्य ओं स्वभावशुद्धाः 
सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहमित्युच्चारयेत् | ततश्चन्द्रे तांसम्भूतां 
सितोत्पलस्थतांकारोद्भूतां तारां श्यामां द्विभुजां दक्षिणे वरदां वामे 
सनालेन्दीवरधरां सर्वाभरणभूषितां पद्म-चन्द्रासने 

प्द्f १०२, प्. १७७)

पर्यङ्कनिषणां चिन्तयेत् | समयमुद्रां बन्धयेत् | हस्तद्वयेन [हस्तद्वयेन 
fओउन्द् ओन्ल्य इन् क्, ब्] सम्पुटाञ्जलिं कृत्वा तर्जनीद्वयेन मध्यमे 
पिधायाङ्गुष्ठाग्रलग्ने [क्, ढ्, ग्: कुष्ठावलग्नौ] 
विकचोत्पलमुद्रा | ततः ओं तारे तुत्तारे तुरे स्वाहा इति मन्त्रं जपेत् |

|| महत्तरीतारासाधनं समाप्तम् ||

९१.

नमस्तारायै |

पूर्ववत् शून्यतापर्यन्तं विभाव्य पंकारजविश्वकमलमध्ये अकारजचन्द्रे 
श्यामतांकारजां तारां श्यामवर्णां सर्वालङ्कारधरां वामे नीलोत्पलवतीं 
दक्षिणे वरदां अर्द्धपर्यङ्कनिषणां दक्षिणपार्श्वे अशोककान्तां पीतां 
नानारत्नमकुटां वामदक्षिणहस्तयोरशोकपल्लवकुलिशधरां तथा 
महामायूरीं पीतां वामेतरकरयोर्मयूरपिच्छिकाचामरधारिणीं वामपार्श्वे 
एकजटां [क्, ग्: एकजटीं] खर्वाम् कृष्णां व्याघ्राजिनधरां 
त्रिनेत्रां दंष्ट्राकरालवदनां ज्वलत्पिङ्गलोर्द्ध्वकेशां [क्, ब्, 
ख्, अ: पिङ्गो] कर्त्रिकपालधारिणीं तथा आर्यजाङ्गुलीं श्यामां 
वामदक्षिणहस्तयोः कृष्णोरगचामरधारिणीं विभावयेत् | एवं च ध्यानात् 
[ढ्: व्याख्यानात्] खिन्नो मन्त्रं जपेत् | ओं तारे तुत्तारे तुरे स्वाहा |

|| इति वरदतारासाधनं [क्, ब्: तारा] समाप्तम् ||

प्द्f १०३, प्. १७८)

९२.

तांकारजं तांकाराक्रान्तमध्यमिन्दीवरं [क्: तारा] ध्यात्वा 
तत्परिणतामार्यतारां श्यामवर्णां वामेनोत्पलधरां दक्षिणे वरदां 
भद्रासनस्थिताममोघसिद्धिमकुटीं [क्, ब्: स्याम] ध्यात्वा ज्ञान 
सत्त्वेनैकीकृत्य ओं तारे तुत्तारे तुरे अमुकं [ग्, क्, ब्: ओमित्स्] अमुकीं 
वा वशमानय स्वाहा इति साध्यनामसहितमनन्तरोक्तेन संख्यानियमेन जपेत् | 
शरादिचिह्नाभावेऽपि साध्यगलमुत्पलेन बद्ध्वा 
स्वशरीरारुणकिरणसञ्चयैस्तच्छरीरमापूर्य [क्: गता] स्ववशे स्थापयेदिति 
|

|| वश्याधिकारतारासाधनं [क्, ढ्, ग्: वश्यतारा, क्, ब्: 
आर्यतारा, ख्: तारा] समाप्तम् ||

९३.

नमो वज्रतारायै |

अथातः सम्प्रवक्ष्यामि वज्रताराप्रसाधनम् |
होमकर्मविधानेन सर्वकामार्थसाधकम् ||

तत्रेमानि मन्त्रपदानि भवन्ति - नम आर्यावलोकितेश्वराय बोधिसत्त्वाय 
महासत्त्वाय महाकारुणिकाय तद्यथा ओं तारे तुत्तारे तुरे सर्वदुष्टप्रदुष्टान् मम 
कृते जम्भय स्तम्भय मोहय बन्धय हुं हुं हुं फट् [क्, ग्: फट् 
ओन्ल्य] फट् फट् सर्वदुष्टस्तम्भनि [क्: स्तम्भता] तारे स्वाहा |

प्द्f १०३, प्. १७९)

मातृमण्डलमध्यस्थां तारादेवीं विभावयेत् |
अष्टबाहुं चतुर्वक्त्रां सर्वालङ्कारभूषिताम् ||

कनकवर्णनिभां भव्यां कुमारीलक्षणोज्ज्वलाम् |
पञ्चबुद्धमहामकुटीं वज्रसूर्याभिषेकजाम् ||

नवयौवनलावण्यां चलत्कनककुण्डलाम् |
विश्वपद्मसमासीनां रक्तप्रभाविभूषिताम् ||

वज्रपाशतथाशङ्खासच्छरोद्यतदक्षिणाम् [क्: वज्रयोग] |
वज्राङ्कुशोत्पलधनुस्तर्जनीवामधारिणीम् |
वज्रपर्यङ्कयोगेन साधयेद् भुवनत्रयम् ||

पूर्वेण पुष्पतारां तु सितवर्णां मनोरमाम् [क्, ग्: ओमित्स्] |
ओंकाराक्षरनिष्पन्नां पुष्पदामकराकुलाम् ||

द्विभुजामेकवक्त्रां च सर्वालङ्कारभूषिताम् |
दक्षिणे धूपतारां तु कृष्णवर्णां सुरूपिणीम् [क्, ग्: ओमित्स्] ||

धूपशाखाकरव्यग्रां सर्वालङ्कारभूषिताम् |
पश्चिमे दीपतारां [क्: ओमित्स्] च दीपयष्टिकराकुलाम् [ख्: यष्टिकुलां 
करां, क्: कराकुली] ||

पीतवर्णां महाभूषां चलत्कनककुण्डलाम् |
उत्तरे गन्धतारां तु गन्धशङ्खकराकुलाम् ||

रक्तवर्णनिभां देवीं भावयेद् गर्भमण्डले |
द्वारपालीस्ततो ध्यायादङ्कुश्यादिप्रभेदतः ||

पूर्वद्वारे वज्राङ्कुशीमेकवक्त्रां द्विभुजां वज्राङ्कुशोत्पलहस्तां 
विकृतवदनां कृष्णवर्णां दक्षिणद्वारे वज्रपाशीं 

प्द्f १०४, प्. १८०)

पीतवर्णां विकृताननां एकवक्त्रां द्विभुजां वज्रपाशहस्तां पश्चिमद्वारे 
वज्रस्फोटीं रक्तवर्णां एकवक्त्रां द्विभुजां विकृतवदनां वज्रस्फोटहस्तां 
उत्तरद्वारे वज्रघण्टां श्वेतवर्णां एकवक्त्रां द्विभुजां विकृतवदनां 
वज्रघण्टाहस्तां एता आलीढपदस्थाः सूर्यासनाः सूर्यप्रभा ज्वालामालाकुलाः 
सर्पाभरणा [ख्: सर्वा] द्रष्टव्याः |

ऊर्ध्वे ऊष्णीषविजयामधः सुम्भां विभावयेत् |
चक्रं च नागपाशं च ध्यात्वा मन्त्रं स्फुरन् जपेत् ||

ओं तारे तुत्तारे तुरे स्वाहा |

दशाक्षरैर्दश देवयो दशपारमिताश्रयाः |
भावनीयाः प्रयोगेन सर्वकार्यप्रसिद्धये ||

एतन्मन्त्रवरं श्रेष्ठं सर्वबुद्धैर्नमस्कृतम् |
पठितसिद्धिकरं तीव्रं वज्रपञ्जरभाषितम् [क्, ग्: पञ्जल] ||

अनेन मन्त्रेण पटाञ्चलं सप्ताभिमन्त्रितं कृत्वा ग्रन्थिं बद्ध्वा 
विन्ध्यायामपि गच्छन् न केनाप्यवलीयते [क्: लोयेत्] | 
व्याघ्रचौरनक्रसिंहसर्पदन्तिमहिषभल्लुकगवयादयो नामस्मरणमात्रेण 
नश्यन्ति विलीयन्ते | अनेन मन्त्रेणोत्पलानामष्टोत्तरशतं यावद् जुहूयात् | ओं तारे 
तुत्तारे तुरे अमुकीं मे वशमानय स्वाहा | यां यां इच्छति तां तां वशमानयति | 
अनेनैव मन्त्रेण काकपक्षं द्वात्रिंशद् वारान् परिजप्यारिगृहे गोपयेत् 
सप्ताहेनोच्चाटयति | ओं तारे तुत्तारे तुरे चल प्रचल शीघ्रगामिनि देवदत्तमुच्चाटय 
हुं हुं फट् |

प्द्f १०४, प्. १८१)

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | ओं तारे तुत्तारे तुरे अमुकाभिधानां कुमारीं मह्यं 
विवाहेन तस्याः पिता प्रयच्छतु स्वाहा |

मदनं चण्डबीजं च तथोन्मत्तकमेव च |
अशोकपत्रं पुष्पं च जुहूयात् सहस्रपञ्चकम् ||

घृतमधुगुडहोमं कन्यासिद्धौ [क्: सिद्धौ] प्रशस्यते |
सप्ताहेन तदा योगी लभेत् कन्यां स्ववाञ्छिताम् ||

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | ओं तारे तुत्तारे तुरे अमुकाभिधानां स्वस्थानत [क्: 
स्वस्था] आकर्षय ममान्तिके जः अनेन मन्त्रेण बदरीकण्टकानां 
पञ्चसहस्राणि स्वयम्भूकुसुमाक्तानि [क्: कुसुमानि] जुहूयात् | अनेन कृतेन 
नृपाणामपि कन्यामाकर्षयेदिति |

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | रजस्वलाकर्पटे भगवतीं 
द्विभुजामेकाननामङ्कुशोत्पलपाशहस्तां विलिख्य तस्याः पुरतः पूजां कृत्वा 
इमे पुष्पाः शुभा दिव्या इत्यादिना पश्चात् मन्त्रं जपेत् भावान्वितः - ओं तारे 
तुत्तारे तुरे अमुकीं मम ईप्सितस्वप्नं कथय हुं फट् | पञ्चसहस्रेणागच्छति | 
पाशेन गलके बद्ध्वा अङ्कुशेन विदार्य च साध्यं पादतले ध्यात्वा दासीरूपेण 
भुञ्जयेत् |

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | ताराधारणीं सप्ताभिमन्त्रितां कृत्वाऽट्मनोऽक्षिद्वयं 
मार्जयेत् | राजकुलस्यान्तिके प्रविशेत् | अथ स राजा शिष्यवद् गौरवं करोति विरुद्धं 

प्द्f १०५, प्. १८२)

न वक्ति प्रसादं च प्रयच्छति प्रियालापं कुरुते दासतामुपैति क्रुद्धोऽपि वशो 
भवेदिति दृष्टप्रत्ययः सद्भूतः |

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | ताराधारणीं शतधाऽऽवर्त्त्य द्विवदनाशीविषं भस्म 
कृत्वा रक्तवर्णगोगावीघृतेन अर्कतूलेन वर्त्तिं कृत्वा प्रज्वाल्याञ्जनं पातयेत् | 
तमञ्जनं वज्रसूर्यवज्रधर्माभ्यां सम्मर्द्य [क्: समर्च्य] परमान्नेन 
[क्: परमाश्वेन] धूपयेत् | भस्मना सार्द्धमक्षिमञ्जयेत् | यां पश्यति 
चक्षुर्वज्रेण सा यदि [क्: सापदि] पद्मनर्तेश्वरं न रक्षति [क्, 
ढ्, ग्: क्षरति] तदाऽहं तारा न भवेयम् घातिताश्च बुद्धा भगवन्तो मया 
भवेयुरिति |

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | अदशनशिशुलोलां गृहीत्वा ताराधारण्या 
सप्ताभिमन्त्रितां कृत्वा भृङ्गराजमूलेन गोरोचनया सार्द्धमेकीकृत्य ललाटे 
तिलकं परिधाय यां [क्, ढ्, ग्: यां यां] पश्यति तां वश्यां 
कुरुते नान्यं रमते नान्यस्मिन् गच्छति स्वपतिं त्यजति |

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | उदरकीटं ताराधारण्या सप्ताभिमन्त्रितं कृत्वा 
वज्रधर्मेण सार्द्धं कन्यायै ताम्बूलेन दद्यात् | अभ्यवहृते योगवरेण मुञ्चति 
[क्: मूर्च्छति] नान्यंन् रमते नान्यस्मिन् गच्छति स्वपतिं त्यजति |

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | महातैलेनात्मानमभ्यङ्ग्य ताराधारणीं 
जपेदयुतमेकं भावनान्वितं | जपान्ते शालिपिष्टकुड्मल्याशष्कुलिका [क्: 
कुन्दमल्पा, ढ्: कुट्टमल्ला] यस्यै दीयते सा पञ्चतायामपि न मुञ्चेदिति |

प्द्f १०५, प्. १८३)

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | चन्द्रोपरागसमये तारादारणीं जपन् सेवां कृत्वा 
तद्भूतलोकेश्वरं गृह्य शङ्खचूर्णं भावयेत् | प्रमदायै दातव्यम् | 
पञ्चतायामपि तमनुवर्तते |

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | ताराधारणीमन्त्रेण [क्: नाना] 
मदनफलमष्टोत्तरशतवारान् परिजप्य तेन फलेन हयग्रीवेन सार्द्धं यां 
म्रक्षति [क्, ढ्: रक्षति] सा वश्या भवति | 

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | ओं तारे तुत्तारे तुरे अमुकस्य बन्धनमुक्तिं कुरु मुः 
स्वाहा अनेन मन्त्रेणार्कदलं साध्यनामविदर्भितं संलिख्य कुलीरगर्त्ते स्थापयेत् 
बन्धनमुक्तिर्भवति |

|| वज्रतारासाधनं समाप्तम् ||

९४.

नमस्तारायै |

अथातः सम्प्रवक्ष्यामि वज्रताराप्रसाधनम् |
होमकर्मविधानेन सर्वकामार्थसाधनम् ||

तत्रेमानि मन्त्रपदानि भवन्ति | तद्यथा नम आर्यावलोकितेश्वराय बोधिसत्त्वाय 
महासत्त्वाय महाकारुणिकाय तद्यथा ओं तारे तुत्तारे तुरे सर्वदुष्टप्रदुष्टान् मम 
कृते जम्भय स्तम्भय मोहय बन्धय हुं हुं हुं फट् फट् फट् [क्: फट् 
फट् ओन्ल्य] सर्वदुष्टस्तम्भनि तारे स्वाहा | तत्रादौ तावत् स्वहृदि 

प्द्f १०६, प्. १८४)

चन्द्रमण्डले तांकारबीजं ध्यात्वा तद्रश्मिसमाकृष्टगुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् 
नानाविधपूजादिभिः सम्पूज्य पापदेशनादिकं कृत्वा त्रिशरणगाथां पठेत् | 
ततश्चतुर्ब्रह्मविहारान् भावयित्वा ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति 
मन्त्रमुच्चारयेत् | ततः पंकारजपद्मे चन्द्रमण्डलोपरि तांकारबीजं पुनरपि 
ध्यात्वा तत्परिणामेन - 

मातृमण्डलमध्यस्थां तारादेवीं विभावयेत् |
अष्टबाहुं चतुर्वक्त्रां सर्वालङ्कारभूषिताम् ||

कनकवर्णनिभां भव्यां कुमारीलक्षणोज्ज्वलाम् |
विश्वपद्मसमासीनचन्द्रासनसुसंस्थिताम् ||

पीतकृष्णसितरक्तसव्यावर्तचतुर्मुखाम् |
प्रतिमुखं त्रिनेत्रां च वज्रपर्यङ्कसंस्थिताम् ||

रक्तप्रभां चतुर्बुद्धमकुटीं वज्रशरशङ्खवरदसद्दक्षिणलसत्करां 
उत्पलचापवज्राङ्कुशवज्रपाशसतर्जनीवामसत्कराम् - 

वज्रपर्यङ्कयोगेन साधयेद् भुवनत्रयम् |
तदग्रतः पुष्पतारां सितवर्णां मनोरमाम् ||

ओंकाराक्षरनिष्पन्नां पुष्पदामकराकुलाम् |
द्विभुजां चैकवक्त्रां तु सर्वालङ्कारभूषिताम् ||

दक्षिणे धूपतारां च कृष्णवर्णां सुरूपिणीम् |
धूपघटीकरव्यग्रां सर्वालङ्कारशोभिताम् ||

पश्चिमे दीपतारा च पीतवर्णां मनोहराम् |
दीपयष्टिधरां दिव्यां चलत्कनककुण्डलाम् ||

उत्तरे गन्धतारां वै गन्धशङ्खकराकुलाम् |
रक्तवर्णनिभां देवीं भावयेद् गर्भमण्डले ||

प्द्f १०६, प्. १८५)

एता एकवक्त्रा द्विभुजाः सर्वालङ्कारभूषिता वज्रपर्यङ्किन्यश्चेति | एताः षड् देव्य 
ईषत्करालवदना ललिताक्षेपसंस्थिताः | एताः सर्वा मण्डलचक्रे ध्यात्वा 
हृद्बीजरश्मिसमानीतज्ञानचक्रं जः-हुं-वं##-

पूर्वद्वारे ततो ध्यायाद् वज्राङ्कुशीं सितद्युतिम् |
वज्राङ्कुशसचिह्नककरात्मकमनोहराम् [ख्: करामेक] ||

दक्षिणद्वारे वज्रपाशीं कृष्णामतिरतिप्रियाम् |
दिव्यालङ्कारभूषाङ्गीं वज्रपाशधरां वराम् ||

वज्रस्फोटां पीतवर्णां [क्, ढ्, ग्: रेअद् सुरूपिणी अfतेर् 
पीतवर्णां] वज्रस्फोटाङ्कसत्कराम् |
चिन्तयेत् [ग्: ओमित्स् चिन्तयेत् चक्रधरां ततः] पश्चिमे द्वारे 
नानालङ्कारभूषिताम् ||

वज्रघण्टामुत्तरद्वारे [क्, ढ्, ग्: मुत्तरे] 
वज्रघण्टायुधामथ |
रक्तवर्णां शुभां शश्वत् पश्येद् वै दिव्यरूपिणीम् ||

ऊर्ध्वे उष्णीषविजयां पीतवर्णां सुरूपिणीम् |
ध्यायात् सम्बाधिफलदां मन्त्री चक्रधरां ततः ||

तद्गर्भमण्डलस्याधः कृष्णवर्णां विभावयेत् |
सुम्भां भास्वरसद्रूपां [ख्: भास्वरत] नागपाशलसत्कराम् ||

द्विभुजा एकवदनाः सर्वा ज्ञेया मनोहराः |
अक्षरैर्दशभिश्चैता देवत्यो दश निर्मिताः |
दशपारमिताः शुद्धाः सर्वकर्मप्रसिद्धये ||

तत्र दशाक्षराणि - ओं तारे तुत्तारे तुरे स्वाहा |

प्द्f १०७, प्. १८६)

तथा चित्तवाङ्कायाधिष्ठानाभिषेकबिन्दुसूक्ष्मयोगजापादयोऽपि ध्यातव्या इति |

एतन्मन्त्रवरं श्रेष्ठं सर्वबुद्धैर्नमस्कृतम् |
पठितसिद्धिकरं दिव्यं वज्रपञ्जरभाषितम् ||

इति |

अत्रायं उपचारः | अनेन मन्त्रेण पटाञ्चलं गृहीत्वा सप्ताभिमन्त्रितं कृत्वा 
ग्रन्थिं बद्ध्वा विन्ध्याटवीमपि [क्, ढ्, ग्: विन्ध्याया] गच्छन्न 
केनाप्यवलीयते व्याघ्रचौरनक्रसिंहसर्पदन्तिमहिषभल्लुकगवयाश्वादयो 
नश्यन्ति विलीयन्त इति | तथा अनेन मन्त्रेणोत्पलानामष्टोत्तरशतं जुहूयात् ओं तारे 
तुत्तारे तुरे अमुकीं मे वशमानय स्वाहा | यामिच्छति तां वशमानयति | तथा अनेन 
मन्त्रेण काकपक्षं द्वात्रिंशद्वारान् परिजप्यारिगृहे गोपयेत् सप्ताहेनोच्चाटयति 
- ओं तारे तुत्तारे तुरे चल [ढ्: बल प्रबल] प्रचल शीघ्रगामिनि 
देवदत्तमुच्चाटय हुं फट् | इति उच्चाटनविधिः |

अथापरः प्रयोगः | ओं तारे तुत्तारे तुरे अमुकाभिधानां कुमारीं मह्यमुद्वाहेन 
तस्याः पिता प्रयच्छतु स्वाहा |

मदनं चण्डबीजं च उन्मत्तकफलं [क्, ढ्, ग्: तदुन्मत्तप] 
तथा |
अशोकपत्रं पुष्पं च जुहूयात् सहस्रपञ्चकम् ||

घृतमधुगुडहोमं वै कन्यासिद्धौ प्रशस्यते |
सप्ताहेन ततो योगो लभेत् कन्यांन् स्ववाञ्छिताम् [क्: सुवा] ||

इति |

प्द्f १०७, प्. १८७)

अथापरः प्रयोगः | ओं तारे तुत्तारे तुरे अमुकाभिधानां स्वस्वानत आकर्षय 
ममान्तिके जः इत्यनेन [क्, ढ्, ग्: अनेन] मन्त्रेण बदरकष्टकानि 
पञ्च सहस्राणि स्वयम्मूकुसुमाक्तानि [क्: सुमानि] होतव्यानि | एतेन 
नृपाणामपि कन्यामाकर्षयति |

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | रजःस्वलाकर्पटे भगवतीं 
द्विभुजामेकवक्त्रामङ्कुशपाशोत्पलहस्तां विलिख्य तस्याः पुरतः पूजांन् 
कृत्वा इमे पुष्पाः शुभा दिव्या इत्यादिना मन्त्रं जपेत् भावनान्वितः - ओं तारे 
तुत्तारे तुरे अमुकीं ममेप्सितं स्वप्नं कथय हुं फट् | पञ्चसहस्रेणागच्छति | 

पाशेन गलकं बद्ध्वा अङ्कुशेन विदार्य च |
चरणावुत्पलेनैव बद्धाऽऽकृष्य समन्ततः |
साध्यं पादतले ध्यात्वा दासीरूपेण भुञ्जयेत् ||

अथापरः प्रयोगः | ताराधारणीं सप्ताभिमन्त्रितां कृत्वा अक्षिद्वयमञ्जयेत् 
[क्: दुस्थि] | राजकुलस्यान्तिके प्रविशति स राज गौरवादिकं करोति एकान्ततो 
वश्यो भवतीति |

अथापरः प्रयोगः | ताराधारणीं शतधाऽऽवर्त्त्य द्विवदनमाशीविषं भस्म 
कृत्वा रक्तवर्णगोगावीघृतेनार्कतूलेन वर्त्तिकां च कृत्वा प्रज्वाल्याञ्जनं 
पातयेत् | तमञ्जनं सूर्यवज्राभ्यां [क्, ढ्: वज्रधर्माभ्यां, ख्: 
वज्रसूर्यवज्रधर्माभ्यां] सम्पाद्य परमान्नेन धूपयेत् | तद्भस्मना 
सार्द्धमक्षि अञ्जयेत् | यां पश्यति चक्षुर्वज्रेण सा यदि पद्मनर्त्तेश्वरं न रक्षति 
[क्, ढ्, ग्: क्षरति] तदाऽहं तारा न भवेयम् घातिताश्च मे बुद्धा 
भगवन्तो भवेयुरिति | 

प्द्f १०८, प्. १८८)

अथापरः प्रयोगः | उदरकौटकं [ख्: कीटं] धारण्या [धारण्या 
द्रोप्पेद् इन् क्] सप्ताभिमन्त्रितं कृत्वा वज्रधर्मेण सार्द्धमेकीकृत्य 
ताम्बूलेन दद्यात् | अभ्यवहरति अनेन प्रयोगवरेण मुञ्चति स्वपत्नीवाचरति |

अथापरः प्रयोगो भवति | अदशनशिशुलोलां गृहीत्वा ताराधारण्या 
सप्ताभिमन्त्रितां कृत्वा भृङ्गराजगोरोचनया सार्द्धमेकीकृत्य ललाटे तिलकं 
परिधाय यां पश्यति तां वशं कुरुते |

अथापरोऽपि प्रयोगः | महातैलेनात्मानमभ्यङ्ग्य ताराधारणीमयुतमपि जपेत् 
भावयन् जपान्ते शालिपिष्टकेन कुड्मल्या [क्: कुटुमल्या, ढ्: 
कुट्टमल्या] शष्कुलिकां [क्, ख्, ग्: शंकुलिकां] कृत्वा यस्मै 
दीयते स पञ्चतायामपि न मुञ्चति |

अथापरोऽपि प्रयोगः | चन्द्रोपरागममये ताराधारणीं जपन सेवां च कुर्वन् 
तदुद्भवलोकेश्वरेण शङ्खचूर्णं भावयेत् | तद् [क्, ग्: यत्] यस्या 
दीयते सा यावत् पञ्चत्वमनुवर्त्तते |

अपरः प्रयोगः | ताराधारण्या मदनफलमष्टोत्तरशतवारान् परिजप्य तेन फलेन 
हयग्रीवेण सार्द्धं यां म्रक्षति सा वश्या भवति |

अपरोऽपि प्रयोगो भवति | ओं तारे तुत्तारे तुरे अमुकस्य बन्धनमुक्तिं कुरु स्वाहा अनेन 
मन्त्रेणार्कदले साध्यनामविदर्भितं विलिख्य कुलीरगर्त्ते [क्, ग्: गर्भे] 
गोपयेत् बन्धनमुक्तिर्भवति |

|| इति वज्रतारासाधनं समप्तम् ||

प्द्f १०८, प्. १८९)

९५.

नमो [ठिस् साधन इस् ओन्ल्य तो बे fओउन्द् इन् ख्. षेए fओल्. ६७आ] वज्रतारायै |

वज्रतारां नमस्कृत्य गुरुपूर्वक्रमगताम् |
तस्याश्र माधनं स्पष्टं लिख्यते स्मृतये मया ||

मनोऽनुकूले स्थाने सुखासनोपविष्टो योगी ओं रक्ष रक्ष हुं हुं फट् स्वाहा इति 
स्थानात्मयोगरक्षां कृत्वा हृच्चन्द्रे तांकारं दृष्ट्वा तद्रश्मिभिः 
समाकृष्टां भगवतीं वज्रतारां समाण्डलेयां वक्ष्यमाणभुजायुधां 
समालम्ब्याकाशे पुष्पादिभिः सम्पूज्य - 

रत्नत्रयं मे शरणं सर्वं प्रतिदिशाम्यघम् |
अनुमोदे जगत्पुण्यं बुद्धबोधौ दधे मनः ||

इत्युच्चार्य मैत्र्यादिभावनां कुर्यात् | सर्वसत्त्वा मया संसारदुःखादुद्धृत्य 
महासुखे बुद्धत्वे प्रतिष्ठापयितव्या इति सर्वाकारवरोपेतशून्यतां भावयेत् | 
चित्तमेवेदं भ्रान्तं तेन तेनाकारेण प्रतिभासते | यथा स्वप्ने चित्तादन्यत्र ग्राह्यं 
न विद्यते ग्राह्याभावात् चित्तमपि ग्राहकं न भवति तस्माद् विश्वमिदं 
निःस्वभावं प्रकृतिपरिशुद्धं आद्यमनुत्पन्नं पश्येत् |

तदनु आकाशे पूर्वप्रणिधानबलादुत्पन्नं शुद्धलौकिकविज्ञानस्वभावं 
रेफोद्भवं सूर्यमण्डलं तदुपरि कृष्णहुंकारेण परिणतां 
शुक्लधर्मोदयां ऊर्ध्वस्थितां त्रिकोणां अन्तःशुषिरां 
विश्वपद्मविश्ववज्राधिष्ठितमध्यां ध्यात्वा विश्ववज्रवेदिकायां 

प्द्f १०९, प्. १९०)

चत्वारि महाभूतानि भावयेत् | खंकारजं पृथ्वीमण्डलं पीतं चतुरस्रं 
कोणेषु त्रिसूचिकवजाङ्कितम् तदूर्ध्वे वंकारजं वरुणमण्डलं शुक्लं 
वर्तुलघटाङ्कम् तदुपरि रेफपरिणतमन्निमण्डलं त्रिकोणं कोणेषु 
रेफाङ्कितम् तदुपरि यंकारपरिणतं वायुमण्डलमर्द्धचन्द्राकारमन्तद्वयेन 
चलत्पताकाङ्कितं धूम्रवर्णं चिन्तयित्वा तत्परिणतं कूटागारं 
पञ्चरत्नमयं चतुरस्रं चतुर्द्वारं चतुस्तोरणभूषितं 
हारार्द्धहारपट्टस्रग्दाममण्डितं अष्टस्तम्भोपशोभितं स्तम्भोपरि 
वृतवलयवज्रावलीवृतं मध्यपुटेषु पञ्चसु द्वारेषु अध ऊर्ध्वे च 
विश्वपद्मम् | तत्र मध्यासने अकारादिषोडशस्वरपरिणामेन 
चन्द्रमण्डलमादर्शज्ञानस्वभावं तदुपरि ककारादिचतुस्त्रिंशद्व्यञ्जनैः 
सूर्यमण्डलं तयोरेकतां समताज्ञानं तदुपरि तांकारजोत्पलकर्णिकायां 
चन्द्रस्थतांकारं प्रत्यवेक्षणाज्ञानं तद्बीजरश्मिभिराकृष्टानां 
सर्वतथागतानां प्रवेशे कृत्यानुष्ठानज्ञानं तदनु भगवत्या निष्पत्तिः 
सुविशुद्धधर्मधातुज्ञानम् | एवं पञ्चाकाराणि सम्बोधिक्रमेणैव 
तांकारनिर्गतस्वबीजचिह्नपरिणामनिष्पन्नदशदेवत्या सहैव निष्पन्नां तां 
भगवतीं चिन्तयेत् पीतवर्णां पीतकृष्णरक्तश्वेतमिति चतुर्वक्त्रामष्टभुजां 
वज्रपाशशङ्खशरवरददक्षिणकरां 
वज्राङ्कुशोत्पलकार्मुकतर्जनीवामकरां सर्वालङ्कारभूषितां 
रक्तप्रभाविभूषितां नवयौवनां वज्रपर्यङ्किनीं विश्वपद्मासनस्थितां 
पञ्चतथागतमुकुटिनीं ध्यायात् |

पूर्वदले पुष्पतारां श्वेतां ओंकारजां द्विभुजां पुष्पमालाधारिणीं 
सर्वालङ्कारभूषिताम् ताकारेण दक्षिणे 

प्द्f १०९, प्. १९१)

धूपतारां कृष्णां धूपशाखाकराम् रेकारेण पश्चिमे दीपतारां पीतां 
दीपयष्टिकराम् तुकारेण उत्तरे गन्धतारां रक्तां गन्धशङ्खकरां ध्यायात् 
गर्भमण्डले ताकारेण अङ्कुशतारां अङ्कुशहस्ताम् दक्षिणे रेकारेण 
पाशतारां कृष्णवज्रपाशहस्तां पश्चिमे तुकारेण स्फोटतारां पीतवर्णां 
निगडहस्ताम उत्तरे रेकारेणावेशतारां रक्तां घण्टाकराम् अधसि स्वाकारेण 
सुम्भतारां कृष्णां नागपाशकराम् ऊर्ध्वे हाकारेण उष्णीषविजयतारां पीतां 
चक्रधरां ध्यायात् |

तदनु हृच्चन्द्रस्थितचिह्नबीजपरिणतज्ञानसत्त्वहृच्चन्द्रे तांकारं दृष्ट्वा 
तद्रश्मिभिर्ज्ञानमण्डलमाकृष्य सम्पूज्य जः हुं वं होः इत्यनेन मन्त्रेण 
आकर्षणप्रवेशनबन्धनतोषणं कुर्यात् | तदनु चक्षुरादिषु मोहवज्रादयः षट् 
चिन्तनीयाः कायवाक्चित्तेषु ओं आः हुंकारपरिणताः 
खेचरीभूचरीनैरात्माश्चिन्तनीयाः | तदनु हृद्बीजरश्मिभिराकृष्टान् तथागतान् 
सम्पूज्य अभिषेकं प्रार्थयेत् | अभिषिञ्चन्तु मां सर्वतथागता इति | 
तैस्तथागतैर्ज्ञानामृतपूर्णकलशैरभिषिच्यते | अभिषिच्यमानानां अभिषेकजिनाः 
शिरसि जायन्ते | तत्र भगवत्या रत्नसम्भवः पुष्पतारादीनां यथाक्रमं 
वैरोचनाक्षोभ्यामिताभाऽमोघसिद्धयः अङ्कुशतारादीनामपि ते एव | 
अधोदेवत्यूर्ध्वदेवत्योरक्षोभ्यवैरोचनौ हृद्बीजनिर्गतपुष्पादिभिः सम्पूज्य 
वीणादिभिः संस्तुत्य रसवज्रादिभिः ढौकितं समासाद्य प्रत्येकं 
स्फुरणेनाखेदनपर्यन्तेन जगदर्थं कारयित्वा पुष्पादयः क्रमेण भगवत्या 
हृदये प्रतिष्ठाश्चिन्तनीयाः | भगवत्या 

प्द्f ११०, प्. १९२)

अपि स्फुरणयोगेन सर्वमेव विश्वं मायोपमस्वप्नोपमनिजचिन्ताधीनमाकलयय 
स्वहृद्बीजे प्रतिष्ठा ध्येया | तदनु तद्बीजं रश्मिपुञ्जाकारं क्रमावलीनं 
सूक्ष्मबिन्दुरूपं महासुखमयं ध्यात्वा तमपि निरुपलब्धिं कुर्यात् | पुनर्झटिति 
आविर्भूतं मण्डलं दृष्ट्वा बलिं दद्यात् ओं अकारो मुखं सर्वधर्माणां 
आद्यमनुत्पन्नत्वात् | ओं आः हुं फट् स्वाहा इत्यनेन मन्त्रेण दिक्पालेभ्यः | तदनु 
मन्त्रं जपेत् ओं तारे तुत्तारे तुरे स्वाहा | मालामन्त्रं वा ओं आर्यावलोकितेश्वराय 
बोधिसत्त्वाय महासत्त्वाय महाकारुणिकाय तद्यथा ओं तारे तुत्तारे तुरे 
सर्वदुष्टप्रदुष्टानां मम कृते जम्भय स्तम्भय मोहय बन्धय हुं हुं 
हुं फट् फट् फट् सर्वदुष्टस्तम्भनि तारे स्वाहा |

विधाय वज्रतारायाः साधनं यन्मयार्जितम् |
शुभं तेन जनाः सर्वे मन्त्रसम्बुद्धभास्कराः [ठेन् fओल्लोwस् थे समे 
प्रयोगस् अस् गिवेन् इन् थे त्wओ प्रेविओउस् साधनस् ओf वज्रातारा] ||

|| इति वज्रतारासाधनम् ||

प्द्f ११०, प्. १९३)

९६.

नमो वज्रतारायै |
 
वज्रतारां नमस्कृत्य सितवर्णां मनोरमाम् |
तत्साधनविधिं वक्ष्ये सर्वसत्त्वार्थहेतुना ||

इह भावनाधिकृतो योगी स्वहृदि चन्द्रमण्डले तांकारं विचिन्त्य 
मुखशौचादिकं कुर्यात् | अत्यन्तसुखासनोपविष्टः स्वहृद्बीजात् रश्मिं निश्चार्य 
तेन रश्मिनाऽऽकृष्य तारा भट्टारिकां पुरतोऽन्तरीक्षेऽवस्थाप्य 
गुरुबुद्धबोधिसत्त्वांश्च पुरतः पापदेशनादिकं कुर्यात् | पापदेशना 
अकरणसंवरं अनुमोदना परिणामना त्रिशरणगमनं बोधिचित्तोत्पादनं 
मार्गाश्रयणं चतुर्ब्रह्मविहारीभावना | ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति शून्यताभावनां च विभाव्य 
बिम्बनिष्पत्तिभावनां च भावयेत् | ततः पंकारपरिणतं सितम.ष्तदलकमलं 
[क्, ग्: मष्टदलं] तस्योपरि अकारपरिणतं चन्द्रं चन्द्रोपरि 
तांकारपरिणतं सितमुत्पलं उत्पलमध्ये चन्द्रं चन्द्रमध्ये तांकारं 
तांकाराद् गगनतलं विश्वं च तारारूपेण संस्फार्य तारारूपेण त्रिभुवनस्थितान् 
सत्त्वान व्यवस्थाप्य पुनस्तत्रैव तांकारे संस्फार्य [क्: सम्पूर्य, ढ्: 
संहार्य] उत्पलचन्द्रे तांकारपरिणतताराभट्टारिकारूपेणात्मानं पश्यति | 
सितवर्णां सितकमलोपरि चन्द्रासनस्थां वज्रपर्यङ्किनीं सितचन्द्राश्रितां 
षोडशाब्दवपुष्मतीं [क्: वयुः] नानाभरणभूषितां दक्षिणे हस्ते 
वरदां वामेनोत्पलधारिणीं अशेषमारविध्वंसन्तीं स्वकायरोमकूपतो

प्द्f १११, प्. १९४)

बुद्धबोधिसत्त्वान् स्फुरन्तीं भावयेत् | ईदृशीं भावनां स्थिरीकृत्य मन्त्रं 
जपेत् | स्वहृदि सितमष्टारचक्रं विचिन्त्य अरं [क्: अलिं] प्रति अष्टौ अक्षरान् 
विभाव्य मध्ये स्वाहाकारं दत्त्वा जपेत् मनसा वाचयेन्मन्त्रं ओं तारे तुत्तारे तुरे 
स्वाहा | अनेन चिन्तितमात्रेण सर्वमारैरवध्यो [क्, ढ्: माराः अ] भवेत् |

कविता वक्तृता चैव प्रज्ञा चात्यन्तनिर्मला |
कल्पान्तं अपि जीवनोपायमुक्तं वज्रभृता स्वयम् ||

राजानो वशगास्तस्य शान्ताः पुरजनैः सह |
अप्यखण्डितरोमात्मा सर्वशत्रुषु सर्वदा ||

आर्यवज्रतारा महातेजाः सर्वसिद्धिप्रदायिका |
दत्त्वा तु दक्षिणां वाऽपि सुवर्णरजतादिकम् ||

श्रोतव्यं परया [क्, ग्: शरमया] भक्त्या पण्डितेन महात्मना |
अभिषेकाग्रलब्धो यो गुरुभक्तिपरात्मकः ||

स श्रोता च भवेदत्र प्रोक्तो जिनगणैः सदा |
अन्यथा नैव सिद्ध्यति यदि साक्षात् स्वयं जिनः ||

|| वज्रतारासाधनं समापतम् ||

|| कृतिरियं आर्यनागार्जुनपादानाम् ||

प्द्f १११, प्. १९५)

९७.

नमस्तारायै |

प्रथमं तावन्मन्त्री स्वहृद्यकारपरिणतं चन्द्रमण्डलं तत्र स्थिततांकारं 
पीतवर्णं तत्परिणतं नवसूचिकवज्रं [क्, ग्: शूक] तद्वरटके 
तांकारं भावयेत् | तद्रश्मिभिरानीतज्ञानसत्त्वस्वभावां भगवतीं 
वक्ष्यमाणभुजचिह्नाद्यलङ्कृतां अष्टभुजां चतुर्वक्त्रां 
वज्रपर्यङ्कनिषणां दशदेवतीपरिवृतां नभसि दृष्ट्वा 
स्वहृद्वीजनिर्गतपुष्पादिपञ्चोपचारपूजाभिः सम्पूज्य पापदेशना - 
पुण्यानुमोदना - त्रिशरणगमन - बोधिचित्तोत्पादमैत्रीकरुणामुदितोपेक्ष 
भावयेत् | ततः सर्वधर्मानात्मानं च स्वप्नोपमं निःस्वभावं 
आद्यमनुत्पन्नमधिमुच्य मन्त्रमुच्चारयेत् ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | तदनन्तरं बोधिचित्तमनुस्मृत्य आकाशे 
रंकारपरिणतं सूर्यमण्डलं तत्र हुंकारपरिणतं त्रिसूचिकवज्रं [क्, 
ग्: शूक] तद्रश्मिसम्भूतं तावदिच्छाविस्तरं जाज्वल्यमानं वज्रप्राकारं 
तद्रश्मिनिर्मितवज्रपञ्जरं वज्रभूमिं बाह्यसीमाबन्धं च ध्यात्वा 
तद्रश्मिभिर्विघ्नानुत्सार्य पञ्जरमध्ये आकाशस्वभावां 
धर्मोदयामेकाराकारां अधः सूक्ष्माग्रामुपरि [क्: सूक्ष्मामु, ढ्: 
स्वोपरि] विशालां शुक्लां विभावयेत् | तन्मध्ये 
गगनस्वरूपविश्वदलकमलकर्णिकास्थितत्रिसूचिकवज्रं तद्वेदिकाव्यापीनि 
चतुर्महाभूतमण्डलानि | यंकारपरिणतं अर्द्धचन्द्राकारं नीलं 
वायुमण्डलं [ढ्: ओमित्स्] कटिद्वये ललत्पताकाङ्कितम् तदुपरि रंकार्जजं 
अग्निमण्डलं त्रिकोणं 

प्द्f ११२, प्. १९६)

रक्तं कोणेषु [क्: कोशेक्षु] रेफाङ्कं तस्योपरि वंकारजं 
वरुणमण्डलं वर्तुलं सितघण्टाङ्कं [क्; घण्टाकां] तदुपरि 
लंकारजं माहेन्द्रमण्डलं पीतं चतुरस्रं कोणेषु त्रिसूचिकवज्राङ्कितं 
तत्स्वभावं मायोपमं विज्ञानं विदित्वा चतुर्महाभूतपरिणामजं 
परिशुद्धबुद्धक्षेत्रसंक्षेपरूपं महामोक्षपुरं वैरोचनस्वभावं 
विश्ववज्रवेदिकामध्ये नानारत्नमयं कूटागारम् - 

चतुरस्रं चतुर्द्वारमष्टस्तम्भोपशोभितम् |
चतुर्वेदीपरिक्षिप्तं चतुस्तोरणमण्डितम् ||

हारार्द्धहारपट्टाघण्टादर्शचामरविचित्रपताकाघण्टाविभूषितम् | तस्य 
गर्भपुटे अष्टदलं [क्: लकमलपद्मं] पद्मं सकेशरं वरटकोपरि 
[क्: वरटकपरिणतं] अकारपरिणतं 
चन्द्रमण्डलमादर्शज्ञानस्वभावं तस्योपरि तांकारं पीतं 
समताज्ञानस्वभावं सूर्यमण्डलाक्रान्तम् [क्: कान्तं] | ततः 
तांकारपरिणतं कनकवर्णं नवसूचिकवज्रं बीजगर्भप्रत्यवेक्षणास्वभावं 
तन्निर्गतरश्मिभिः स्फुरित्वा दशसु दिक्षु भगवत्याकारैः [ढ्, ग्: 
त्यङ्कारैः] सत्त्वार्थं कृत्वा पुनस्तत्रैव 
बीजचिह्नसंहरणकृत्यानुष्ठानस्वभावम् | ततो बीजचिह्नचन्द्रसूर्यपरिणतां 
भगवतीं सुविशुद्धधर्मधातुस्वभावाम् - 

वज्रतारां चतुर्वक्त्रां सर्वालङ्कारभूषिताम् |
अष्टभुजां कनकवर्णां कुमारीलक्षणोज्ज्वलाम् ||

नवयौवनकान्तिमतीं चलत्कनककुण्डलाम् |
चतुर्बुद्धमहामुकुटीं पद्मरागप्रभान्विताम् ||

प्द्f ११२, प्. १९७)

वज्रपाशं शरं शङ्खं बिभ्रती दक्षिणैः करैः |
वामैः [क्, ढ्: ओमित् बुत् अद्द् पाश बेfओरे तर्जनीं इन् थे समे लिने] 
पीतोत्पलं चापमङ्कुशं तर्जनीं तथा ||

हेमाभं प्रथमं वक्त्रं शुक्लदक्षिणमुत्तरम् |
लोहितं पश्चिमं नीलं वज्रपर्यङ्कमासनम् ||

मन्त्रो हृद्बीजसम्भूतो मण्डलाधिपतेर्मुखात् |
निर्गतो दशदेवीनां विभक्तो बीजतां गतः ||

ओं तारे तुत्तारे तुरे स्वाहा | पूर्वदिग्दलेषु चन्द्रमण्डलस्थानि ओं तारेषु अक्षराणि 
पूर्वादिदिग्द्वारेषु [क्: पूर्वदिग्द्वा] सूर्यमण्डलस्थानि त्तारेतुरे अक्षराणि 
ऊर्ध्वे सूर्यमण्डलस्थं स्वाक्षरमधः सूर्यमण्डलस्थं हाक्षरं 
तद्बीजाक्षरपरिणतानि चिह्नानि बीजगर्भानि भावयित्वा तद्रश्मिभिः 
स्फुरणसंहरणं कृत्वा तद्बीजचिह्नपरिणता देव्यः - 

विज्ञेया दश देवयो दशभूमिस्वरूपतः |
वज्रपर्यङ्कयोगिन्य एकास्या द्विभुजाश्च ताः ||

चन्द्रस्थां पूर्वतस्तारां शुक्लवर्णां विभूषिताम् |
पुष्पदामान्वितकरां भावयेत् प्रणवोद्भवाम् ||

दक्षिणे धूपतारां तु कृष्णां चन्द्रे ताकारसम्भवाम् |
धूपशाखान्वितकरां सर्वालङ्कारभूषिताम् ||

पश्चिमे [ग्: द्रोप्स् थिस् लिने] दीपतारां च पीतवर्णां सुभूषिताम् |
दीपवृक्षान्वितकरां चन्द्रे रेकारसम्भवाम् ||

चन्द्रे तुकारसम्भूतां [क्: तुतार] गन्धतारां तथोत्तरे |
गन्धशङ्खोद्यतकरां रक्तवर्णां सुभूषिताम् ||

प्द्f ११३, प्. १९८)

विदिग्दले तथा चिह्नमक्षोभ्यादिप्रभेदतः |
वज्रचक्रं तथा पद्मं शङ्खं तद्वर्णभेदतः ||

द्वारपालीस्तथा ध्यायात् सूर्यस्थाः सर्पभूषणाः |
पूर्वद्वारेऽङ्कुशीं शुक्लां बीजत्ताकारसम्भवाम् [क्: बीजन्तु] ||

दक्षिणे अङ्कुशधरां वामतो दुष्टतर्जनीम् |
दक्षिणे पाशीं पीतां बीजरेकारसम्भवाम् ||

सपाशतर्जनीहस्तां रक्तमण्डलसंश्रिताम् |
स्फोटां च पश्चिमे रक्तां तुबीजाक्षरसम्भवाम् [ढ्: तद्बीजा] ||

वज्रालीं [ढ्: वज्रावलीं; बुत् थिस् दोएस् नोत् सुइत् थे मेत्रे] तर्जनीहस्तां 
वज्रमण्डलसुस्थिताम् |
श्यामामुत्तरतो घण्टां बीजरेकारसम्भवाम् |
वज्रघण्टान्वितकरां रश्मिस्थां वामतर्जनीम् ||

कोणभागेषु चिह्नानि मामक्यादिविशुद्धितः |
बोधिचित्तघटो [क्: गतो] मेरुर्वह्निकुण्डं [क्: कुण्डलं] 
महाध्वजः ||

ऊर्ध्वे चोष्णीषविजयां सूर्ये स्वाकारसम्भवाम् [क्: लाहार] |
शुक्लवज्रधरां शुक्लां वामे च रिपुतर्जनीम् ||

नागपाशधरां नीलां सूर्ये हाकारसम्भवाम् |
वामे च तर्जनीं घोरामधः सुम्भां विभावयेत् ||

सर्वासां चक्षुराद्यधिष्ठानं मोहवज्रां न्यस्येत् |
नेत्रद्वयेषु वज्रां च कर्णयोर्मात्सर्यिकां तथा |

घ्राणे वक्त्रे तु रागवज्रिकाम् |

प्द्f ११३, प्. १९९)

काये चेर्ष्यावज्रां तु मनो नैरात्म्ययोगिनी 

इति चक्षुराद्यधिष्ठानं कृत्वा कायवाक्चित्ताधिष्ठानं ओंकारेण 
कायाधिष्ठानं आःकारेण वागधिष्ठानं हुंकारेण चित्ताधिष्ठानम् | ततः 
सर्वासां देवतीनां हृदि चन्द्रमण्डलस्थं बीजाक्षरं पश्येत् |

ततो रश्मिभिरानीतं ज्ञानसत्त्वस्य मण्डलम् |

पुष्पतारादिदेवताभिः स्फुरित्वा सर्वपूजाभिः पूजयेत् | ततो ज्ञानसत्त्वमण्डलं 
द्वारपालीप्रयगेन समयमण्डले प्रवेशयेत् ओं वज्राङ्कुशि आकर्षय जः [जः 
द्रोप्पेद् इन् ढ्] ओं वज्रपाशि प्रवेशय हुं ओं वज्रस्फोट बन्धय वं ओं 
वज्रावेश वशीकुरु होः | तदनन्तरं स्वहृद्बीजनिर्गतरश्मिभिः त्रैधातुकस्थितान् 
[क्; धातुस्थि] बुद्धानानीय सम्पूज्य मातृभिरनुनाथ्यते [क्; 
नाध्यते, ग्: राथ्यते] अभिषिञ्चन्तु मां सर्वतथागता बुद्धज्ञानेनेति | 
ततस्तैर्बुद्धैः हेरुकरूपैः पञ्चामृतभृतपञ्चतथागतात्मकैः कलशैः 
पञ्चभिरभिषिच्यते [क्: षिञ्चते] | अभिषिच्यमाने 
पुष्पकुङ्कुमवृष्टिर्दुन्दुभिशब्दश्च भवति देवताभिः पूज्यते स्तूयते च | 
अभिषिक्ते मूर्ध्नि रत्नसम्भव [क्: वल०] उत्पद्यते मध्यपुटदेवतीनां 
यथाक्रमं वैरोचनाक्षोभ्यामिताभाऽमोघसिद्धिस्तथागता द्वारपालीनां 
मुकुटेषु भवन्ति | उष्णीषाया रत्नेशः सुम्भाया मुकुटे अक्षोभ्य उत्पद्यते | ततो 
भगवतीं निर्माणकायैः सर्वासु दिक्षु सत्त्वार्थं कुर्वन्तीं दृष्ट्वा मन्त्रं जपेत् 
ओं तारे तुत्तारे तुरे स्वाहा |

प्द्f ११४, प्. २००)

एतन्मन्त्रवरं श्रेष्ठं सर्वबुद्धैर्नमस्कृतम् |
पठितसिद्धिकरं दिव्यं वज्रपञ्जरभाषितम् ||

अथापरोऽपि धारणीमन्त्रः - नम आर्यावलोकितेश्वराय बोधिसत्त्वाय महासत्त्वाय 
महाकारुणिकाय तद्यथा ओं तारे तुत्तारे तुरे सर्वदुष्टप्रदुष्टान् मम कृते 
जम्भय स्तम्भय मोहय बन्धय हुं हुं हुं फट् फट् फट् सर्वदुष्टस्तम्भनि 
तारे स्वाहा |

|| वज्रतारासाधनं समाप्तम् ||

|| कृतिरियं महापण्डितस्थविरधर्माकरमतिपादानाम् [क्, ढ्: पण्डित ; क्: 
धर्माकरपा] ||

९८.

नमस्तारायै 

तारां प्रणम्य महतीं जननीं जिनानां [क्: जनजीनिनानां] 
निःशेषदोषरहितां गुणिनां हिताय [क्, ग्: महत्या] |
तत्साधनं सुविशदैः सुपदैश्च [ढ्: सुविसश्च] भक्त्या संलिख्यते 
वचनतः सुहृदामिहापि ||

नापूर्वं लिख्यते किञ्चित् किन्तु वाक्याद् [क्, ढ्: बाह्यात्] गुरोरपि |

श्रुतं यत् तदपि [क्: उदयि] स्मर्त्तुं संक्षेपतः प्रलिख्यते ||

प्द्f ११४, प्. २०१)

प्रथमं तावत् प्रातरुत्थाय मन्त्री मुखचरणादिकं प्रक्षाल्य पवित्रीभूय विजने 
मनोऽनुकूले सुगन्धोपलिप्ते सुरभिकुसुमावकीर्णे च भूप्रदेशे सुखासनोपविष्टः 
स्वहृदये प्रथमस्वरपरिणतं शीतांशुमण्डलं विचिन्त्य तन्मध्ये 
कमनीयनीलनीरजं तत्किञ्जल्के निष्कलङ्कशशाङ्कमण्डलं [शशाङ्क 
द्रोप्पेद् इन् क्] तदुपरि पीततांकारबीजं पश्येत् | ततोऽपि पीततांकारबीजात् निःसृत्य 
जगन्मोहान्धकारापहारिभिर्मयूखसमूहैर्दशसु दिक्षु ये चापर्यन्ता लोकधातवो 
विद्यन्ते तान् सर्वानवभास्य तत्रस्थानप्यसंख्येयानप्रमेयान् 
बुद्धबोधिसत्त्वांश्चाकाशदेशेऽप्यानीयावस्थाप्यन्ते | तदनु 
तेषांमाकाशदेशावस्थितानां महाकारुणिकानां बुद्धबोधिसत्त्वानां 
दिव्यपुष्पधूपगन्धमाल्यविलेपनचूर्णचीवरच्छत्रध्वजघण्टा##-
कुर्यात् | यत्किञ्चिदनादिसंसारे संसरता [क्: समावेशं सरसा] मया 
पापकं कर्म [क्: ओमित्स्] कायेन वा मनसाऽपि कृतं कारितं 
क्रियमाणमनुमोदितं वा तत् सर्वं प्रतिदेशयामि इत्यनेन विधिना [क्: विना] 
प्रतिदेश्य पुनरकरणसंवरं प्रतिगृह्य पुण्यानुमोदनां कुर्यात् | 
सुगतप्रत्येकश्रावकजिनानां तत्सुतानामपि बोधिसत्त्वानां 
सदेवकसब्रह्मकलोकानां [क्: सदैव] यत् कुशलं [क्: भूकुशलं] 
तत् सर्वमनुमोदयामीति | तदनु रत्नत्रयशरणगमनम् - 

बुद्धं शरणं गच्छामि यावदाबोधिमण्डतः [मण्डलः इन् क्] |

प्द्f ११५, प्. २०२)

धर्मं शरणं गच्छामि यावदाबोधिमण्डतः [मण्डलः इन् क्] |
सङ्घं शरणं गच्छामि यावदाबोधिमण्डतः [मण्डलः इन् क्] ||

इति [क्: ओमित्स्] | पश्चात् मार्गाश्रयणम् मार्गस्तथागतोक्तः स चाश्रयणीयो 
मया [क्: मा] नान्य इति | तदनु अध्येषणां कुर्यात् | जगदर्थमासंसारं 
कुर्वन्तो भगवन्तस्तथागतास्तत्सुता अपि तिष्ठन्तु मां परिनिर्वान्तु इति | तदन् याचना 
तादृशीं निरुत्तरां धर्मदेशनां भगवन्तस्तथागता देशयन्तु यया झटित्येव 
संसारिणः सत्त्वा भवबन्धनान्निर्मुक्ता भवन्तीति | तदनन्तरं 
पुण्यपरिणामनां कुर्यात् | सप्तविधानुत्तरपूजापापदेशनाकुशलमूलमुपजातं 
तत् सर्वं सम्यक्सम्बोधये [क्: म्बोधिं] परिणामयामीति | अथवा समासतः 
सप्तविधानुत्तरपूजासूचकं श्लोकमेनं पठेत् - 
सर्वं पापमहं दिशामि परमं प्रीत्यानुमोदे [क्: मोदान्] शुभान् 
आजन्मस्थितयेऽर्थये [या जन्म इन् क्] भगवतः सद्धर्मरत्नस्य च |
रत्नानां त्रयमभ्युपैमि शरणं बोधौ दधे मानसं तन्मार्गं च 
समाश्रये शुभविधीन् सम्बोधये नामये ||

इत्यनेन सप्तविधानुत्तरपूजां विधाय ओं मुः [क्, ढ्: ओं आः हुं] इति 
विसर्जयेत् | अथवा - 

शीलचन्दनलिप्ताङ्गा ध्यानप्रावरणावृताः |
बोध्यङ्गकुसुमाकीर्णा विहरध्वं यथासुखम् ||

इत्यनेन | तदनन्तरं चतुर्ब्रह्मविहारं मैत्रीकरुणामुदितोपेक्षासंज्ञकं 
वक्ष्यमाणक्रमेण भावयेत् | तत्र केयं मैत्री ?

प्द्f ११५, प्. २०३)

सर्वसत्त्वेष्वेकपुत्रप्रेमतालक्षणा अथवा हितसुखोपसंहाराकारेति | करुणा पुनः 
कीदृशी ? दुःखाद् दुःखहेतोः समुद्धरणकामता 
त्रिदुःखदुःखमहानलप्रज्वलितसंसारलोहभवनप्रविष्टान् जन्तून् ततोऽपि 
समुद्धरामीत्यध्याशयो वा करुणा अथवा त्रिदुःखदुःखितानां सत्त्वानां 
संसाराम्बुधेः समुद्धरणेच्छा | मुदिता तु ईदृशी | प्रमोदो मुदिता 
अथवाऽसदृशे बुद्धत्वे तदुपाये च सर्व एव संसारिणः सत्त्वा मया 
प्रतिष्ठापयितव्या इत्यध्याशयो मुदिता यद्वा विश्वेषां यानि कुशलानि तेषु 
तद्भोगैश्वर्यादिषु च आकृष्टचित्तता | कोपेक्षा ? 
प्रतिघानुनयनिबन्धनमपहाय [क्: प्रतिद्यानयन] हिताहितेषु जन्तुषु 
परमहिताचरणमुपेक्षा [ढ्: परममहिताचरण, क्: हितावरणः] यद्वा 
सर्वस्मिन् प्रेमानुशयरहितपरहितधर्मतायां [परहित द्रोप्पेद् इन् क्] 
स्वरसवाहिनी प्रवृत्तिरुपेक्षा अथवा 
लाभालाभयशोऽपयशोनिन्दास्तुतिसुखदुःखेत्याद्यष्टलोकधर्मप्रमुख##-
चतुर्ब्रह्मविहारभावनानन्तरं सर्वधर्मप्रकृतिपरिशुद्धतां भावयेत् | सर्व 
एव धर्माः प्रकृत्या स्वभावेन परिशुद्धा इत्यादिकमामुखीकुर्यात् | इमां च 
सर्वधर्मप्रकृतिपरिशुद्धतामनेन मन्त्रेणाधितिष्ठेत् ओं स्वभावशुद्धाः 
सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहमिति | यदि प्रकृतिपरिशुद्धाः सर्वधर्माः 
कुतस्तर्हि संसारमावहति ? ग्राह्यग्राहकादिमलावृतत्वात् | तद्विगमोपायः 
सन्मार्गभावना तया स निरुद्धः स्यात् | अतः प्रकृतिपरिशुद्धाः सर्व-

प्द्f ११६, प्. २०४)

पगे नोत् च्लेअर्

प्द्f ११६, प्. २०५)

पगे नोत् च्लेअर् 

प्द्f ११७, प्. २०६)

धर्मदेशनामृतेन तान् सन्तर्पयन्ति | पुनः पुनर्नानाप्रकारं जगदर्थं 
कृत्वा विश्वमपि तारारूपं निष्पाद्य तत्रापि पीततांकारबीजे 
ताश्चान्तर्भवन्तीत्येवमादिस्फुरणसंहरणक्रमेण यावत् खेदो न जायते तावद् 
भावयेत् | भावनातः खिन्नो मन्त्रं जपेत् | तत्रायं मन्त्रः ओं तारे तुत्तारे तुरे 
स्वाहा | महाप्रभाव एवायं मन्त्रराजः सर्वैरेव तथागतैर्वन्दितः पूजितः 
सत्कृतश्चेति ध्यानाद् व्युत्थितो [क्: व्यथितो] जगत् तारारूपं दृष्ट्वा 
भगवत्यहङ्कारेण यथेष्टं विहरेदिति | प्रायोऽमुना क्रमेण भगवतीं 
भावयतोऽष्टमहासिद्धयश्चरणयोर्निपतन्ति किं पुनरन्याः सिद्धयः ? अपि तु 
ताश्च सुतरामेव | यश्च विजनगिरिगुहासीनः सन् भगवतीं भावयेत् स खलु 
प्रत्यक्षत एव तां पश्यति | स्वयमेव भगवती तस्याः श्वासप्रश्वासादिकं ददाति | 
किं बहु वक्तव्यं परमदुर्लभं बुद्धत्वमपि [क्: बुद्धत्वं रिपुकर] 
करतलगतं तस्यावतिष्ठते |

|| इति किञ्चिद्विस्तरं तारासाधनं समाप्तम् ||

पुण्यं मया भगवतः खलु साधने यत् प्राप्तं प्रकृष्टममलं विपुलं 
च तेन |
तारे त्रिलोकविदिते वरसाधनं ते कृत्वा जनो जिनपुरं त्वरितं प्रयातु ||

तारायाः साधनं किञ्चिद्विस्तरं विरचयय यत् [क्: विलम्ब्य तत्] |
लब्धं तेन शुभं लोकः [क्: लोकैः] प्रयातु शमपत्तनम् ||

|| कृतिरियं पण्डितस्थविरानुपमरक्षितानाम् ||

प्द्f ११७, प्. २०७)

९९.

नम आर्याष्टमहाभयतारिण्यै |

यस्याः स्मरणमात्रेण नष्टमष्टभयानकम् |
तां प्रणम्य प्रवक्ष्यामि साधनं च शिशो शृणु ||

ध्यात्वा गगनमध्ये तु तारामष्टभयापहाम् |
पूजां मनोमयीं कृत्वा कुर्यात् पापस्य देशनाम् ||

पुण्यानुमोदनां पश्चादात्मपुण्यस्य यातनाम् |
आत्मभावं ततो दद्यात् शरणानि त्रिधा पुनः ||

करोत्यकरणं पश्चात् शून्यतायास्त्वनन्तरम् |
स्वहृच्चन्द्रे [ढ्: चन्द्रं] ततः पद्ममष्टदलविकाशिनम् ||

तन्मध्ये तां विचिन्त्यैव नीलाभमुत्पलं ततः |
तस्य मध्ये पुनर्बीजं वह्निरश्मिप्रभास्वरम् ||

तेन देवी समुत्पाद्य सर्वालङ्कारभूषिताम् |
सव्यतो वरदां देवीं वामे तूत्पलकरां तथा ||

एकवक्त्रां सुबिम्बां च नवयौवनसंस्थिताम् |
सुगन्धिपुष्पकेशां च पद्मचन्द्रोपरिस्थिताम् ||

अर्द्धपर्यऽऽण्कमवष्टभ्य रक्षयेद् भुवनत्रयम् |
अष्टदेव्यन्तराले च [क्: न्तरालैश्च] भावयेत् ताररूपिणीम् |
स्फुरन्मन्त्रतया योगी कृत्वा ध्यानमनाविलः ||

ओं तारे तुत्तारे तुरे स्वाहा | ओं ओं स्वाहा पूर्वे ओं ता स्वाहा दक्षिणे ओं रे स्वाहा 
पश्चिमे ओं तु स्वाहा उत्तरे ओं त्ता स्वाहा वह्निकोणे ओं रे स्वाहा नैऋत्यां ओं तु 
स्वाहा वायव्ये ओं रे स्वाहा ऐशान्याम् |

प्द्f ११८, प्. २०८)

सर्वाः श्वेताः स्फुरद्रूपा यथा देवी तथा पराः ||

ओं तां तारिण्यै वज्रपुष्पं प्रतीच्छ स्वाहा पुष्पं देयम् | गन्धनैवेद्यादिकं 
उत्पलमुद्रया निवेदयेदिति |

कृत्वा साधनमेवेदं नवदेवीसमन्वितम् |
हत्वाऽष्टभयं च सर्वं करोतु जगदुत्तरम् ||

|| आर्याष्टमहाभयतारायाः साधनं समाप्तम् ||

१००.

पूर्वोक्तविधानेन शून्यताभावनानन्तरं रक्त-आःकारजरक्तपद्मोपरि 
सितटांकारजपद्मभाजने [क्, ढ्, ग्: तां] 
सूर्यस्थनीलहुंकारजसबीजकत्रिपरिणामेन [क्: कर्ता] 
कृष्णामार्यताराभट्टारिकां [क्, ढ्: कृष्टा] चतुर्भुजैकमुखीं 
त्रिनेत्रां खर्वलम्बोदरां दंष्ट्राकरालवदनां प्रत्यालीढपदेन शवारूढां 
[क्: पदां पञ्चशवा, ढ्: पदां शवा] नागाष्टकभूषणां 
व्याघ्रचर्मवसनां अवलम्बमानमुण्डमालां पञ्चमुद्राविभूषितां 
खड्गकर्त्रिधारिदक्षिणकरामुत्पलकपालधारिवामकरां 
साक्षोभ्यनाथपिङ्गलजटाजूटां [क्: जूटी] अतिघोराट्टहासभीमरूपां 
निष्पाद्य ओं ह्रींः हुं फट् इति मन्त्रं [ढ्: अभिमन्त्रं] 
विषयप्रज्ञाधिकारेण [क्: कारं, ढ्: कारे] जपेत् |

निरंशुमालिकां ध्यात्वा खड्गस्थाने विचक्षणः |
स्फुरत्संहारयोगेन संजपेत् मन्त्रमुत्तमम् ||

|| इतिमहाचीनक्रमार्यतारासाधनम् [ख्: क्रमतारा] ||

प्द्f ११८, प्. २०९)

१०१.

प्रत्यालीढपदार्पिताङ्घ्रिशवहृद्घोराट्टहासा [क्: द्वोरा हृष्टा 
च] परा खड्गेन्दीवरकर्त्रिकार्पितभुजा हुंकारबीजोद्भवा |
खर्वा नीलविशालपिङ्गलजटाजूटोग्रनागैर्युता जाड्यं न्यस्य कपालके [क्: 
केति] त्रिजगतां हन्त्युग्रतारा स्वयम् ||

महाचीनक्रमां नत्वा तारां त्रिभवतारिणीम् | 
तत्साधनमहं वक्ष्ये यथा गुरूपदेशतः ||

एकलिङ्गे श्मशाने वा शून्यागारे च सर्वदा |
तत्रस्थः साधयेद् योगी विद्यां त्रिभवमोक्षणीम् [ख्: मोक्षिणीं] ||

मृदुमसूरकसमासीनोऽन्येषु [ग्: मचूलक, ढ्: चूलक] कोमलेषु वा 
|
विष्टरेषु समाश्रित्य साधयेत् सिद्धिमुत्तमाम् ||

झटित्याकारयोगेन त्रिवज्रं सुसमाहितः |
त्रिषु स्थानेषु तं ध्यात्वा रश्मिं विस्फारयेत् ततः ||

त्रिभवचारिणः सत्त्वानवभास्यानयेत् पुनः |
संहारे च पुनर्ध्यायाच्छून्यं विश्वं समन्ततः ||

ततः - 

पठेत् जिनमन्त्रकं ओं शून्यतादिस्वभावकम् |
अन्तरीक्षं ततो ध्यायादाःकाराद् [क्: आका, ख्: आंका] रक्तपङ्कजम् 
||

भूयस्तस्योपरि ध्यायात् टांकारात् [क्, ग्: ताङ्का] पद्मभाजनम् |
तस्य मध्ये पुनर्ध्यायात् हुंकारं नीलसन्निभम् ||

प्द्f ११९, प्. २१०)

ततो हुंकारजं पश्येत् कर्त्रिकां बीजभूषिताम् |
कर्त्रिपरिणतं ध्यायादात्मानं तारिणीसमम् ||

प्रत्यालीढपदां घोरां मुण्डमालाप्रलम्बिताम् |
खर्वलम्बोदरां भीमां नीलनीरजराजिताम् ||

त्र्यम्बकैकमुखां दिव्यां घोराट्टहासभासुराम् |
सुप्रहृष्टां शवारूढां [क्: प्रहृष्टाङ्गे चारूढां] 
नागाष्टकविभूषिताम् ||

रक्तवर्तुलनेत्रां च व्याघ्रचर्मावृतां [क्: वृता कार्त्रि, ढ्: 
वृतकटिं] कटौ |
नवयौवनसम्पन्नां पञ्चमुद्राविभूषिताम् ||

ललज्जिह्वां महाभीमां सदंष्ट्रोत्कटभीषणाम् |
खड्गकर्त्रिकरां सव्ये वामोत्पलकपालधाम् [ख्: रेअद्स् धरां, 
wहिछ्, थोउघ् मोरे ग्रम्मतिचल्, स्पोइल्स् थे मेत्रे] ||

पिङ्गोग्रैकजटां ध्यायात् मौलावक्षोभ्यभूषिताम् |
भावनाचलनिष्पत्तौ भवेद् योगी महाकविः ||

जडोऽपि यदि मूर्खः स्याद् भावनारसतत्परः |
लभते मञ्जुवाणीं [क्: मञ्जुवर्णन्तु] तु लक्षमन्त्रस्य जापतः ||

त्र्यक्षरोऽसौ [क्: अक्ष] महामन्त्रः हुंकारान्तो [ग्: 
हुंकारान्ता, ख्: हुंकारान्तां] हृदि स्थितः |
पञ्चरश्मिसमायुक्तो अज्ञानेन्धनदाहकः ||

तस्य द्वारविधिं वक्ष्ये योगाचारानुसारतः |
प्रथमं हपरं [ख्: मं सरं, क्, ढ्, ग्: मंपरं] 
दत्त्वा चतुर्थस्वरभूषितम् ||

प्द्f ११९, प्. २११)

रेफारूढं स्फुरद्दीप्तमिन्दुबिन्दुसमन्वितम् |
त्रंकारं [ग्: उं] च ततो दद्यात् चतुर्थेनैव भूषितम् ||

दीर्घाकारसमायुक्तं [ग्: दीर्घोकार] हंकारं योजयेत् पुनः |
हंकारं च ततो दद्यात् सम्पूर्णं सिद्धमन्त्रकम् ||

निरंशुमालिकां ध्यात्वा खड्गस्थाने विचक्षणः |
स्फुरत्संहारयोगेन संजपेत् मन्त्रमुत्तमम् ||

कल्पयेत् स्थिरचित्तेन पण्डितोऽहं महाकविः |
अजस्रभावनाभ्यासाद् भवत्येव न संशयः ||

तारायाः साधनं कृत्वा यन्मयोपचितं [क्, ढ्: यन्ममा] 
शुभम् |
भवन्तु प्राणिनस्तेन पण्डिता जिनशासने ||

कृतिः शाश्वतवज्रस्य सेयंन् मेधाप्रसाधनी |
अगाधाः पण्डिता अत्र क्षन्तुमर्हन्ति साधवः ||

|| महाचीनक्रमतारासाधनं समाप्तम् ||

प्द्f १२०, प्. २१२)

१०२.

नमः सिततारायै |

पूर्ववच्छून्यतापर्यन्तं विभाव्य |
सितारविन्दमध्यस्थां तांभूतां चन्द्रविष्टराम् |
आबद्धवज्रपर्यङ्कां वरदोत्पलधारिणीम् ||

शरच्चन्द्रकराकारां पृष्ठचन्द्रसमाश्रिताम् |
सर्वालङ्कारसम्पूर्णां षोडशाब्दवपुःक्रमाम् ||

ध्यात्वाऽऽर्यतारां हृदये तस्याश्चक्रं सितद्युति [क्, ब्: सितं] |
अष्टकोष्ठकमष्टाभिरक्षरैः परिपूरितम् ||

ओंहाव्यञ्जनमध्यस्थसाध्यनामाद्यनाभिकम् |
ध्यायादेकाग्रचित्तः सन् षण्मासान् दृढनिश्चयः ||
जपेदखिन्नचित्तः सन् मन्त्रमेनं दशाक्षरम् ||

तत्रैष मन्त्रः ओं तारे तुत्तारे तुरे स्वाहा |
मृत्युदोषैर्न्न लिप्तः स्यात् ताराहृच्चक्रभावः |
लाभी च सर्वसिद्धीनां षण्मासावधि तत्परः ||

|| मृत्युवञ्चनतारासाधनम् ||

प्द्f १२०, प्. २१३)

१०३.

मृत्युदोषैरलिप्तः [क्, ढ्, ग्: मन्त्र ; क्, ब्: र्न्नलिप्तः] स्यात् 
ताराहृच्चक्रभावकः [क्, ढ्, ग्: हृच्चन्द्र०] |
लाभी च सर्वसिद्धीनां षण्मासावधि तत्परः ||

वागीश्वरकृतादेशात् मृत्युवञ्चनसंग्रहात् |
उद्धृता सितताराया भावना भयनाशनी [क्: भव०] ||

तुर्यगर्गाद्यसाकारत्विषा विस्फुरिताऽम्बरे [क्: ताम्बरः, ढ्: तानुते] |
सिताब्जेन्द्वासनां दृष्ट्वा पुरस्त्रिशरणं [ढ्: पुनः] पठेत् ||

मुहूर्तं शून्यतां पश्येत् प्राकृतारोपहानये |
ततः प्रकृतिसामर्थ्याद् बोधिचित्ताक्षरं भवेत् ||

सितारविन्दमध्यस्थचन्द्रबिम्बासनोपरि |
आबद्धवज्रपर्यङ्कां वरदोत्पलधारिणीम् ||

शरच्चन्द्रकराकारां पृष्ठचन्द्रसमाश्रिताम् |
सर्वालङ्कारसम्पूर्णां षोडशाब्दवपुष्मतीम् ||

सर्वसम्बुद्धतत्पुत्रमातरं [क्: मात्र] कामरूपधाम् [क्: 
रंकार] |
ध्यात्वाऽऽर्यतारां हृदये तस्याश्चक्रं सितद्युति ||

अष्टकोष्ठकमष्टाभिरक्षरैः परिपूरितम् |
ओंहाव्यञ्जनमध्यस्थसाध्यनामाद्यनाभिकम् [ख्: घना] ||

ध्यायादेकाग्रचित्तः सन् षण्मासान् दृढनिश्चयः |
जपेदखिन्नचित्तः सन् मन्त्रमेनं दशाक्षरम् ||

प्द्f १२१, प्. २१४)

ओंकारमादितो दत्त्व पश्चात् तारे [क्: पञ्चारे] प्रयोजयेत् |
तुत्तारे स्यात् तुरे पश्चात् स्वाहान्तः सार्वकमिकः [क्: सार्थ] ||

ब्रह्मेन्द्रविष्णुचन्द्रार्करुद्रदिक्कालमन्मथैः |
अप्यखण्डितरोमाग्रो मृत्युं जयति मुक्तवत् ||

वलिपलितदौर्भाग्यव्याधिदारिद्र्यसंक्षयः |
सिंहाद्यष्टमहाभीतिदुःखसन्दोहनाशनः ||

अयाचिताम्बरपानान्नहर्म्यरत्नादिसङ्गमः [क्, ग्: अपचिता ; क्, ग्: 
हर्मे बलादि] |
खड्गाञ्जनपादलेपभद्रकुम्भादिसिद्धयः [क्: खङ्गाञ्जन] ||

कविता वक्तृता [क्: च कृतो] मेधा प्रज्ञा चैकान्तनिर्मला |
अन्या च वाञ्छिता सिद्धिश्चक्रादस्मात् [क्, ग्: चक्राद्रश्मीन्] प्रजायते 
||

साधनं सितताराया मृत्युव्याधिविनाशनम् |
उद्धृत्य यच्छुभं तेन जगत् तारा [क्: जगतस्तारा] स्वयं भवेत् ||

|| मृत्युवञ्चनसिततारासाधनम् [ख्: सिततारा] ||

प्द्f १२१, प्. २१५)

१०४.

पूर्ववच्छून्यताद्यनन्तरं [ख्: भावनानन्तरं] सुंकारपरिणतं 
नानारत्नमयं सुमेरुं तदुपरि पंकारेण श्वेतपद्मं तदुपरि अकारेण [क्: 
मुंका, ख्: अका०] चन्द्रमण्डलं तन्मध्ये शुक्लहुंकारनिष्पन्नां 
ताराभगवतीं शुक्लां त्रिनेत्रां चतुर्भुजां पञ्चतथागतमुकुटीं 
नानालङ्कारां भुजद्वयेनोत्पलमुद्रां दधानां दक्षिणभुजेन 
चिन्तामणिरत्नसंयुक्तवरदां सर्वसत्त्वानामाशां परिपूरयन्तीं वामे 
नोत्पलमञ्जरीं बिभ्राणां ध्यायात् | तस्या दक्षिणपार्श्वे मारीचीं पीतां 
चन्द्रासनां नीलाम्बरां द्विभुजां वामेन रक्ताशोकपल्लवधरां दक्षिणेन 
सितचामरधरां दक्षिणेन सितचामरधरां रक्तकञ्चुकाभरणां वामपार्श्वे 
महामायूरीं प्रियङ्गुश्यामां द्विभुजां वामेन मयूरपिच्छधरां [क्: 
पुच्छ०] दक्षिणेन चामरधरां एवं विचिन्त्य ओं भगवति तारे [क्: 
तारा] मम हृदये [क्, ग्: हृदयं] प्रविश स्वाहा 
इत्यात्मानमधितिष्ठेत् | ततो मन्त्रं जपेत् | ओं नमस्तारे मनोहरे हुं हरे [ख्: 
हर] स्वाहा |

|| सिततारासाधनम् ||

प्द्f १२२, प्. २१६)

१०५.

तथैव शून्यताभावनानन्तरं 
रेफपरिणतसूर्यस्थहुंभवविश्ववज्रपरिणतवज्रप्राकारादि विचिन्त्य तन्मध्ये 
पंकारजपद्मोपरि [क्: पंवज्रपद्मो] अकारजचन्द्रे सितहुंकारजं 
सबीजोत्पलं पश्येत् | तत्स्फुरणादिपूर्वकं [क्, क्: स्फुरणा] तत्परिणतां 
भगवतीं सिततारां त्रिमुखां षड्भुजां पीतनीलदक्षिणेतरमुखीं प्रतिमुखं 
त्रिनेत्रां वरदाक्षसूत्रशरधरदक्षिणत्रिकरां [ख्: ओमित्स् शर०] 
उत्पलपद्मचापधरवामपाणित्रयां अर्द्धपर्यङ्कनिषणां 
चन्द्रासनचन्द्रप्रभांन् जटामुकुटस्थितामोघसिद्धिं 
पञ्चमुण्डविभूषितमस्तकां अर्द्धचन्द्रकृतशेखरां नानालङ्कारधरां 
द्विरष्टवर्षाकृतिमष्टश्मशानमध्यस्थितां हृच्चन्द्रस्थितनिजबीजमात्मानं 
विचिन्त्य मन्त्रं जपेत् ओं अचले अनिमित्तवरे हुं हुं फट् फट् [Oने फट् इस् द्रोप्पेद् 
इन् ख्] स्वाहा | पोषधेन पूजापुरःसरं चतुःसन्ध्यायां मासैकं जपतः 
[ख्: जपेत्] शान्तिकादि [क्: शान्तिकारा हि, ग्: शान्तिकारादि] भवतीति |

|| षड्भुजशुक्लतारासाधनम् [ख्: शुक्लतारा] ||

प्द्f १२२, प्. २१७)

१०६.

जाङ्गुलीतारायै नमः |

नत्वा भगवतीं तारां जाङ्गुलीरूपधारिणीम् |
सत्त्वानामनुकम्पार्थं लिख्यते तत्प्रसाधनम् [ख्, ढ्: तस्य सा] ||

प्रथमं तावन्मन्त्री शुचिः स्नातः शुक्लमाल्याम्बरधरो विजने सुलिप्ते प्रदेशे 
शुक्लसुगन्धितोयोपसिक्ते [क्: तयो] शुक्लपुष्पप्रकरावकीर्णे सुखासनोपविष्टो 
[ढ्: सने उप०] जगति मैत्रीं करुणां च विभाव्य ओं स्वभावशुद्धाः 
सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहमित्युच्चारयेत् | ततः शून्यतामामुखीकृत्य चिन्तयेत् 
शुक्लपंकारजपद्मं [पद्मं द्रोप्पेद् इन् क्, ढ्] शतपत्रं शुक्लं 
तदुपरि अकारजचन्द्रमण्डलोपरि शुक्लह्रीःकारं स्फुरदनेकरश्मिनिकरं 
तद्भवां जाङ्गुलीं भगवतीं भावयेत् शुक्लवर्णां चतुर्भुजां जटामुकुटिनीं 
शुक्लां शुक्लोत्तरीयां सितरत्नालङ्कारवतीं शुक्लसर्पैर्भूषितां 
सत्त्वपर्यङ्कासनासीनां मूलभूजाभ्यां वीणां वादयन्तीं 
द्वितीयवामदक्षिणभुजाभ्यां सितसर्पाभयमुद्राधरां [क्: सव्य] 
चन्द्रांशुमालिनीं ध्यायात् | शिरसि कण्ठे स्तनान्तरे [क्, ढ्, ग्: स्तनान्ते 
चन्द्र] नाभौ चन्द्रम.डलस्थ-आः-ह्रीः-हुंकारान् 
विभावयेदाखेदं यावत् | तदनु मन्त्रं जपेत् ह्रीः | सप्तलक्षं जपेत् सप्तायुतं 
जुहूयात् सितपुष्पं सितालङ्कारधरः सन् | ततो भवति गरुडेश्वरप्रभावः कविः 
सर्वशास्त्रविशारद इति |

|| आर्यजाङ्गुलीतारासाधनं समाप्तम् [क्, ख्: ओमित्स्] ||

प्द्f १२३, प्. २१८)

१०७.

नम आर्यतारायै |

तारा [हारा इन् ख्] हरितैकमुखी चतुर्भुजा द्विनयना स्तवतुष्टा 
[क्, ख्: द्विनयनो स्तवस्तुष्टो] |
यस्या मण्डलचक्रे द्वादश देव्यो द्विनयनाश्च ||

भगवत्यार्यताराया विशिष्टमतिदुर्लभम् [क्: विशिष्टं मन्त्र] |
प्रवक्ष्यामि समासेन धनदाक्रमसाधनम् ||

प्रातः [क्: पीतः] कृतबोधिचित्तोत्पादो योगी स्वहृच्चन्द्रे हरिततांकारं 
दृष्ट्वा कृतमुखशौचादिकः ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः 
स्वभावशुद्धोऽहमित्युच्चार्य ओं अमृते हुं फट् इत्यनेन [क्: 
अमृतहडिन्य] नानाच्छटाब्भिर्दशदिग्विघ्नानुत्सार्य [ख्, ढ्: द्रोप् 
नाना ; क्: दिग्विमा, ढ्: दिशि विघ्ना०] स्वहृदि पंकारजरक्तकमलोपरि 
अकारजचन्द्रस्थं स्वबीजं विभाव्य तत्किरणाकृष्टगगनस्थगुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् 
सम्पूज्य पापदेशनादिकं विधाय शून्यतां च ध्यात्वाऽधिष्ठ्य च पुरतो 
रक्तरेफपरिणतसूर्यस्थकृष्णहुंकारजविश्ववज्रं विलोक्य 
तत्किरणवज्रैर्वज्रप्राकारं [क्: वज्रि वज्र०] वज्रपञ्जरं वज्रभूमिं च 
ध्यायात् | अथ विश्ववज्रवेदिकायां रक्तपंकारजकमलोपरि 
अकारजचन्द्रस्थशुभ्रभ्रुंकारपरिणतं सितचक्रं भ्रुंकारमध्यं [क्: 
मध्यस्थं] दृष्ट्वा पद्मचन्द्रे चक्रबीजपरिणामजं सर्वरत्नमयं 
चतुरस्रादिगुणयुक्तं द्विपुटं गर्भपुटस्थकमलाष्टदलकर्णिकासु 
नवचन्द्ररूपशोभितं [ढ्: चन्द्रे] चतुर्द्वारस्थचतुःसूर्यभासुरं 

प्द्f १२३, प्. २१९)

कूटागारं पश्येत् | ततो मध्यचन्द्रोपरि तमेव तांकारम् [क्: अकारं] ततः 
स्फुरणसंहरणम् ततस्तद्बीजां [क्: तं तप्तवी०] ताराभगवतीमात्मानं 
भावयेत् चन्द्रासनप्रभां सौम्यां सत्त्वपर्यङ्कस्थां 
हरितश्यामामेकवदनां द्विलोचनां चतुर्भुजां अक्षसूत्रवरदोत्पलपुस्तकधरां 
विचित्रवस्त्रालङ्कारवतीम् | ततः [ग्: अद्द्स् स्रुं अfतेर् ततः] ओं शिरसि ता [ग्: 
तो] ललाटे रे चक्षुषोः तु कण्ठे त्ता [क्, ग्: ता] बाह्वोः रे हृदये तु 
नाभौ रे गुह्ये स्वा जानुनोः हा पादयोर्न्यस्येत् | ततो हृदये 
पद्मचन्द्रस्थस्वबीजरश्मिसञ्चोदितलोचनादिभिर्देवीभ्रभिषिक्तमात्मानममोघसिद्द्
हिमुकुटं ध्यायात् | अथवा पुटस्थचन्द्रेषु वज्रतारादिदेवीर्झटिति दृष्ट्वा पश्चाद् 
विभावयेत् | पूर्वे वज्रतारां कृष्णां वज्रहस्ताम् दक्षिणे रत्नतारां पीतां 
रत्नहस्ताम् पश्चिमे पद्मतारां रक्तकमलहस्ताम् उत्तरे बुद्धतारां शुक्लां 
चक्रधारिणीम् आग्नेयकोणे पुष्पतारां सितां पुष्पदामधराम् नैऋत्यकोणे 
धूपतारां कृष्णां धूपकटच्छूहस्ताम् वायव्यकोणे दीपतारां पीतां 
दीपयष्टिधराम् ऐशानकोणे गन्धतारां रक्तां गन्धशङ्खधराम् | इमा 
विश्वपद्मपत्रस्थचन्द्रेष्वष्टौ शशिप्रभाः सत्त्वपर्यङ्कनिषणा 
वामेनोत्पलधारिकाः स्मेरवदना नानालङ्कारवस्त्रधारिण्यः | पूर्वद्वारे 
वज्राङ्कुशी कृष्णां वज्राङ्कुशकराम् दक्षिणे वज्रपाशीं पीतां 
वज्रपाशहस्ताम् पश्चिमे वज्रस्फोटां रक्तां वज्रस्फोटधारिणीम् उत्तरे 
वज्रघण्टां शुक्लां वज्रघण्टाहस्ताम् |

प्द्f १२४, प्. २२०)

एताश्चतुर्द्वारसूर्येषु [क्: एतासु चतु०] पश्येत् सूर्यप्रभाः 
पिङ्गलोर्द्ध्वज्वलत्केशा आलीढपदस्थिता भुजङ्गभूषणा विकृतवदना 
व्याघ्रचर्माम्बरधरा वामकरेणोत्पलधारिकाः | ततो ज्ञानसत्त्वेन सहैकीकृत्य 
स्वहृत्कमलगतस्वबीजमतिसूक्ष्मं भावयेत् निश्चलेन मनसा | ततो मन्त्रं जपेत् 
ओं तारे तुत्तारे तुरे धनं मे दद स्वाहा | तत उत्थानसमये ओं अकारो 
मुखमित्यादिना मन्त्रेणोत्पलमुद्रया बलिं दत्त्वा प्रणिधिं विधाय [क्: 
विध्यपदेवता०] देवताचक्रं स्वबीजे [क्: स्ववीर्यान्तं; ग्: ओमित्स् स्वबीजे 
जपादिकं] अन्तर्भाव्य स्वदेवताहङ्कारमुद्वहन् यथासुखं विहरेत् | 
मध्याह्नसायाह्नसन्ध्ययोस्तु स्वहृद्बीजात् झटिति देवताचक्रं संस्फार्य पूर्ववद् 
ध्यानजपादिकं कुर्यात् | सायाह्नमध्याह्नसन्ध्यायां [क्: मध्याह्नम् 
ध्यानसन्ध्या०] पुनरयं विशेषः | पुष्पादिना ज्ञानमण्डलं सम्पूज्य ओं 
तारे तुत्तारे तुरे [तुरे द्रोप्पेद् इन् क्] मुरित्यनेन विसर्जयेदिति |

|| धनदतारासाधनम् ||

प्द्f १२४, प्. २२१)

१०८.

नमो रत्नत्रयाय |

नम आर्यावलोकितेश्वराय बोधिसत्त्वाय महासत्त्वाय महाकारुणिकाय नमस्तारायै 
तद्यथा ओं तारे तारय हुं हुं हुं समयस्थिते भर [क्: भरभ्रु, ग्: 
भरत्र] सर्वाभरणभूषिते पद्मे पद्मे पद्मभुजे पद्मासनस्थे हस हस 
त्रैलोक्यवरदे सर्वदेवदानवपूजिते स्मराहि [ढ्: स्माराहि] 
भगवत्तथागतपुरतः समयं धर धर महासत्त्वावलोकिते 
मणिकनकविचित्राभरणे ओं विलोकय भगवति तारे हुं हुं हुं फट् स्वाहा | 
मूलमन्त्रः सधातुके चैत्ये अष्टोत्तरसहस्रं जपेत् | ततो हि पूर्णे सति 
भगवतीमार्यतारां [क्: मायां] पश्यति यमिच्छति तं वरं लभते | ओं 
मणितारे हुं लक्षजापेनार्या अग्रत उपतिष्ठति यदिच्छति तत् सर्वं ददाति | विना 
मण्डलकस्नानोपवासेन केवलं जापमात्रेण सिध्यति | सर्वकार्यं [क्: 
कार्येति] च साधयति |

|| लब्धाममिताभगर्भतन्त्रे [क्: ताभतन्त्रे] भगवत्यार्यतारायाः 
कल्पोद्देशः समाप्तः ||

प्द्f १२५, प्. २२२)

१०९.

नमस्तारायै [ठिस् साधन इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् ख्. षेए Fओल्. ७९ क्] |

स्रग्भाजो भगवत्यास्तारायाः कतिपयपचारोऽयम् |
सर्वाज्ञानविनाशनहेतोस्तज्जैस्सदा कार्यः ||

स्थाने शुचौ मनोज्ञे स्नातो मन्त्राम्बुयोगतः स्थित्वा |
पूजोपचारयुक्ते तदभावे भाविते वापि ||

पूर्वाभिमुखो योगी परहितमनसा विभावितां देवीम् |
अर्जुननीरजचन्द्रे स्थानमुपेतामनेकगुणबहलाम् ||

शरदिन्दुधामधवलीं नवयौवनमण्डिताङ्गलक्ष्मीकाम् |
नीलोत्पलदलनयनां सीमान्ते भक्तनागसम्भूताम् ||

कुण्डलरुचकाङ्गदकै रसनामञ्जीरघुर्घुरासहितैः |
संशोभिगात्रयष्टिं मुक्ताफलमाल्यचारुकुचयुग्माम् ||

मण्डितदुकूलवसनां कर्णोत्पलहारिचापबद्भ्रूकाम् |
चिन्तावचनविलोकनहृत्पापां सर्वसत्त्वानाम् ||

रत्नांशुजालबहलितजाम्बूनदपट्टशोभिमूर्द्धानम् |
अमिताभबुद्धमध्यां जटिकां दधतीं मनोहरामेवम् ||

या भगवती सोऽहं योऽहं सा भगवतीत्यहङ्कारमुत्पादयेत् | सर्वत्र पूजाविधानस्य 
मन्त्राधिष्ठानमार्यकर्मकेन मन्त्रनीतिप्रयोगेन न कर्तव्यम् | एतच्च त्रिसन्ध्यं 
सर्वदा च नित्यस्रातेन गृहीतब्रह्मचर्येण त्रिचेलपरिवर्तनतत्परेण 
दशकुशलकर्मपरिहारवता सर्वाकुशलपक्षकर्मपरिक्षयायोद्यतेन मनसा 
साधकेन तावदविरतं भावयितव्यं

प्. १२५, प्. २२३)

यावदसौ भगवती स्वयं न भवति | अत्र चोपदेशो 
हार्द्दतमोजालपटलविघटनापकरणीयः | 
तद्यथाऽलिगुप्तमध्यहरिणाङ्कवलयोपरि मायाबीजं स्रवत्सुधाधारिणं 
शुद्धार्कसन्निभं तदधो वातमण्डलीस्थाने तत्त्वबीजसूर्यकोटिसमप्रभं 
देदीप्यमानं सर्वमोहान्धकारं दशदिग्गतमामूलं शोधयन्तं 
मूर्द्धबीजक्षरितामृतधाराभिः प्लवन्यप्लमानं स्थिरमना दीर्घं भावयेत् | 
खिन्नश्च ततो जिह्वारुणाम्बुजदले गुरूपदेशतो बीजं ध्यात्वा ततो मन्त्रमालां 
निश्चरन्तीं मणिमन्त्रौषधिबलं तथागतज्ञानामृतं चाकृष्य जठरकूपे 
प्रविश्य तान्यधो व्याप्य पुनरुद्वहन्तीं निरीक्षमाणो योगी मन्त्रं जपेत् | 
यद्येवमयं करोति तदाऽस्य सपद्यनुभवो महान् भवति एवमेव यदि सप्ताहोरात्रान् 
करोति दृढध्यानस्तदा महाप्राज्ञो वाग्मी पटुः पद्यमुखभाषो 
गणज्ञोऽविरतवाक्यगद्यपद्यं करोतिङ्कुहेडि | संस्कृतान्ययत्नतो वक्तुमलं 
भवति नात्र विकल्पः करणीय इति |

अथ स्तुतिविधानमभिधीयते | योऽभूत् महापण्डितः श्रीसर्वज्ञमित्रनामा 
भगवतीताराचरणेनाविष्टमानसः काश्मीरकविबुधजनचक्रवर्त्तितिलकस्तेन 
वक्त्रतोऽपि सङ्कटगतेन तामेव भगवतीमार्यतारामाराध्य 
मरणाभिलाषपरायणेन मनसा कृतोर्द्ध्वदृष्टिना कृतकरपुटाञ्जलिना 
नवनुतिकुसुममालया दरिद्रस्य मम मन्दकर्मणः स्रग्धरा भव मातः 
परस्मिन्नपि जन्मनि भगवतीचरणकमललाभी भवेयमिति कृतप्रणिधिना 
भगवत्यभिष्कृता तेन स्रग्धरेति नाम उपपन्नम् | स्रग्धरानाम्ना च वृत्तेन 
रचितत्वादस्याः स्तुतेः स्रग्धरेति नाम समुदितम् तन्नाम्ना भगवत्याः 

प्द्f १२६, प्. २२४)

स्तुतित्वाद् वा उभयथाऽपि वा तन्नामानयोरुत्पन्नमिति वार्ता ||

इह हि प्रज्ञापारमितां साक्षादधिगन्तुकामो योगी विद्याधरोऽर्धमासं कालत्रयं 
पूर्वोक्तविधानसमापन्नः पूर्वोक्तसकलव्रताचारानुपालक एकमना विजने 
भगवतीं स्तूयादजस्रमविच्छिन्नम् | तत्र चोपदेशः 
पठनवेलायामुच्चारणमातरिमूलावलग्राग्रेषु यथाक्रमं 
तत्त्वबीजशक्तिबीजमायाबीजानि विन्यस्य भगवतिविदा कालत्रयोच्छलितरश्मिसुस्नातः 
सन्नहमिति - 

कृत्वा विधिमतियुक्तं तारायाः स्रग्धराया यत् कुशलम् |
तेन समस्तं भूयाज्जगदाशु तारिणीसदृशम् ||

|| स्रग्धरायाः स्तुतिविधिः समाप्ता ||

११०.

प्रणम्य तारिणीं भक्त्या सर्वसम्पत्तिवर्धनीम् |
लिख्यते साधनं तस्या यथाम्नायं समासतः ||

प्रथमं तावत् योगी सुरभिगन्धपुष्पादिमनोहरध्यानागारादिकं [क्: 
दिभिर्म ; क्: ध्यानाशा०] प्रविश्य सुखासने पर्यङ्कं बद्ध्वा 
स्वहृदये अकारपरिणतं चन्द्रमण्डलं तस्योपरि पीततांकारबीजं 
तत्किरणाकृष्टमभिमुखमाकाशदेशे भगवतीचक्रमवलोक्य 
स्वहृद्बीजनिःसृतपुष्पादिदेवीः [ढ्: पुष्पादिभिर्दे०] संस्फार्य 
पुष्पादिभिः पूजां

प्द्f १२६, प्. २२५)

विदध्यात् | ततस्तस्यैव भगवतीचक्रस्याग्रतः पापदेशनादिकं कुर्यात् | 
सर्वमात्मनः पापं प्रतिदेशयामि सर्वबुद्धबोधिसत्त्वार्यपृथग्जनानां 
सर्वकुशलमनुमोदे [क्: कुशलमाह] सर्वं चात्मनः कुशलमनुत्तरायां 
सम्यक्सम्बोधौ परिणामयामि एषोऽहमाबोधेर्बुद्धं [क्: धिबु] शरणं 
गच्छामि द्विपदानामग्र्यम् धर्मं शरणं गच्छामि समग्रं महायानम् 
सङ्घं शरणं गच्छामि अवैवर्त्तिकबोधिसत्त्वगणम् अहो बताहमनुत्तरां 
[क्: त्तरायां] सम्यक्संबोधिमभिसंबुद्धेयं सर्वं [क्, ढ्; 
ओमित्] सर्वसत्त्वानामर्थाय हिताय सुखाय यावदत्यन्तनिष्ठे निर्वाणधातौ 
बुद्धबोधौ प्रतिष्ठापनाय च एषोऽहमनुत्तरसम्यक्संबोधिमार्गमाश्रयामि 
यदुत वज्रयानम् | ततस्त्रिशरणगाथां पठेत् | ततः सर्वसत्त्वेषु 
सुखोपसंहाराकारां [ग्: कारी] मैत्रीम् सर्वदुःखापनयनाकरां करुणाम् 
दिव्यसुखावियोगनियमाकारां मुदिताम् क्लेशप्रतिपक्षमार्गोपसंहाराकारां 
[क्: यक्षमाग्नेय] उपेक्षां भावयेत् |

ततः सर्वधर्मान् मनसाऽवलम्ब्य विचारयेत् | चित्तमेवैतत् तेन तेनाकारेण भ्रान्तं 
प्रतिभासते | यथा स्वप्ने नास्ति चित्तात् [ढ्: चित्ते] बाह्यचित्तं 
बाह्यग्राह्याभावात् चित्तमपि ग्राहकं भवति | तस्माच्चित्तशरीराः सर्वधर्माः 
तेषां ग्राह्यग्राहकशून्यता परमार्थ इत्येवमेकान्तेन निश्चित्य भ्रान्तिसमारोपितं 
भ्रान्तिचिह्नं सर्वधर्माणामाकारमपहाय तेषां प्रकृतिमेव [क्, ग्: 
प्रतिकृति] केवलामद्वयविज्ञप्तिलक्षणां [ढ्, ग्: नामद्वय]

प्द्f १२७, प्. २२६)

शुद्धस्फटिकसङ्काशां शरदमलमध्याह्नगगनोपमामनन्तां पश्येत् | 
इदमुच्यते लोकोत्तरं शून्यताज्ञानं निष्प्रपञ्चं निर्विकल्पम् | 
ततस्तन्मन्त्रेणाधितिष्ठेत् ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | सैव भगवती 
प्रज्ञापारमिता सैव परमा रक्षा | ततस्तस्य निष्यन्दभूतामाकारवतीं रक्षां 
शुद्धलौकिकज्ञानस्वभावां भावयेत् | ततो रेफेण सूर्यं पुरतो विभाव्य तस्मिन् 
रवौ [क्: तस्मिन्नधो] हुंभवं [क्: हुंकारभवं] विश्ववज्रं 
तेनैव वज्रेण विभावयेच्च प्राकारकं वज्रपञ्जरबन्धनंन् [क्: पञ्जल] 
च विश्ववज्रकिरणैः प्रलयानलदुःसहैः सर्वतः स्फुरित्वा घनीभूय रचितं तिर्यक् 
चतुरस्रं ज्वलद्वज्रप्राकारं उपरिष्टाच्च वज्रपञ्जरमधस्तात् वज्रमयीं 
भूमिमारसातलविरचितां पश्येत् | ततो रविविश्ववज्राभ्यां रश्मीभूय दशदिशि 
[क्, ग्: दिशि दिशि] स्फुरित्वा घनीभूय बहिर्द्वारे सीमाबन्धः कार्य इति 
श्लोकार्थः | तन्मध्ये आकाशमहाभूतस्वभावं धर्मोदयाख्यं 
महावज्रधरस्वभावं शरच्छशधरधवलमधः सूक्ष्मं उपरि विशालं 
त्रिकोणं अन्तर्गगनस्वरूपं तन्मध्ये 
विश्वदलकमलकर्णिकावस्थितविपुलविश्ववज्रं तद्वेदिकायां चत्वारि महाभूतानि 
चतुर्मण्डलाकाराणि चतुर्देवीस्वभावानि उपर्युपरि पश्येत् | तत्रादौ यंकारेण 
वायव्यं धन्वाकारं [क्: अद्द्स् कृष्णकोणं] धूमवर्णं कोटिद्वये 
चलत्पताकाङ्कम् ततो रंकारेणाग्नेयं [क्: रका] त्रिकोणं रक्तकोणेषु 
रेफाङ्कम् ततो वंकारेण वारुणं वर्तुलं सितघटाङ्कम् ततो लंकारेण 
माहेन्द्रमण्डलं चतुरस्रं 

प्द्f १२७, प्. २२७)

पीतं कोणेषु त्रिसूचिकवज्राङ्कम् [क्, ग्: त्रिशूक] तदुपरि भ्रुंकारजं 
चक्रं भावकस्त्विदानीं तदेव लोकोत्तरं ज्ञानं व्यापकत्वेन स्थितं ततो 
विश्ववज्रं वेदिकामध्ये चतुर्महाभूतपरिणामजं [क्: भूतं] 
परिशुद्धबुद्धक्षेत्रं संक्षेपरूपं महामोक्षपुरं वैरोचनस्वभावं 
नानारत्नमयं कूटागारम् - 

चतुरस्रं चतुर्द्वारं अष्टस्तम्भोपशोभितम् [क्, ढ्, ग्: 
स्तम्भाव] |
चतुर्वेदीपरिक्षिप्तं चतुस्तोरणमण्डितम् ||

हारार्द्धहारपट्टस्रग्वितानादर्शचामरै रुचिरवज्रसूत्रैश्च 
स्फुरद्बुद्धबोधिमंशुभिः चलच्चित्रपताकाग्रघण्टामुखरदिङ्मुखं 
[क्, ग्: मुख] परमैः पञ्चकामोपहारैश्च हर्षणंन् द्विपुटं 
किञ्जल्केन भावयेदेकं त्रिकोणेनापरं स्मृतम् | तन्मध्ये द्विगुनालिपरिणतं 
[क्: द्विगुणपरि, ढ्: द्विगुणनालिपरि] चन्द्रं तदुपरि तांकारपरिणतं 
वज्रं तद्वरटके तांकारं ततोऽपि 
द्विगुणोपेतडढदधयलोपेतद्विगुणकालिपरिणतं [क्: उपदधये] सूर्यं 
द्वयोर्मेला महासुखं परमानन्दम् |

आदर्शज्ञानवांश्चन्द्रः स तावान् [क्, ग्: समता] सप्तसप्तिकः |
बीजैश्चिह्नैः स्वदेव्याश्च प्रत्यवेक्षणमुच्यते |
सर्वैरैक्यानुष्ठानं निष्पत्तिः शुद्धधर्मता ||

इति पञ्चाकाराभिः सम्बोधिः | तद्बीजरश्मिभिः सत्त्वानाकृष्य स्वेष्टदेवताचक्रं 
तथैव प्रवेश्य च योगी चिह्नबीजपरिणतां तारादेवीं विभावयेत् - 

प्द्f १२८, प्. २२८)

अष्टबाहुं चतुर्वक्त्रं सर्वालङ्कारभूषिताम् |
कनकवर्णनिभां [क्, ढ्: देवीं] भव्यां कुमारीलक्षणोज्ज्वलाम् ||

चतुर्बुद्धमहामुकुटीं वज्रसूर्याभिषेकजाम् |
नवयौवनलावण्यां चलत्कनककुण्डलाम् ||

विश्वपद्मसमासीनां [ढ्: पद्मासना] रक्तप्रभाविभूषिताम् |
वज्रपाशं तथा शङ्खं सच्छरोद्यतदक्षिणाम् [क्, ढ्: 
शरोद्व्यत] ||

वज्राङ्कुशोत्पलं चैव वामे कार्मुकतर्जनीम् |
वज्रतारात्मको योगी सर्वसत्त्वार्थपारगः [क्: परागः] ||

वज्रपर्यङ्कयोगेन साधयेद् भुवनत्रयम् |
पूर्वेण पुष्पतारां तु सितवर्णां मनोरमाम् ||

ओंकारज्ञाननिष्पन्नां पुष्पदामकराकुलाम् |
द्विभुजामेकवक्त्रा च सर्वालङ्कारभूषिताम् ||

दक्षिणे धूपतारां तु कृष्णवर्णां सुरूपिणीम् |
धूपशाखाकरव्यग्रां सर्वालङ्कारभूषिताम् ||

पश्चिमे दीपतारां च दीपयष्टिकराकुलाम् |
पीतवर्णां महाभूषां चलत्कनककुण्डलाम् ||

उत्तरे गन्धतारां [क्: ओमित्स् गन्धतारां तु] तु 
गन्धशङ्खकराकुलाम् |
रक्तवर्णनिभां देवीं भावयेद् गर्भमण्डले ||

द्वारपालीस्ततो ध्यायात् अङ्कुश्यादिप्रभेदतः |
अङ्कुशं दक्षिणे हस्ते वामेन दुष्टतर्जनीम् |
सूर्यमण्डलमध्यस्थां शुक्लवर्णां मनोरमाम् ||

अङ्कुशी |

प्द्f १२८, प्. २२९)

पाशदक्षिणहस्ते तु वामेन दुष्टतर्जनीम् |
रक्तमण्डलमध्यस्थां गौररूपां मनोरमाम् ||

पाशिनी [क्, ढ्: योगिनी] |

दक्षिणे तु करे [क्, ग्: करस्फोटां] स्फोटां वामहस्तेन तर्जनीम् |
वज्रमण्डलमध्यस्थां रक्तवर्णां विभावयेत् ||

वज्रस्फोटा |

वज्रघण्टाकरव्यग्रां वामेन दुष्टतर्जनीम् |
रश्मिमण्डलमध्यस्थां रक्त-उत्पलसन्निभाम् ||

वज्रघण्टा |

कोणभागेषु चिह्नानि चत्वारि विधियोगतः |
बोधिचित्तघटो मेरुर्वह्निकुण्डं महाध्वजः ||

ऊर्ध्वे चोष्णीषविजयां शुक्लवर्णां सुरूपिणीम् |
वज्रं [ग्: चक्रं] दक्षिणहस्ते च वामेन दुष्टतर्जनीम् ||

नागपाशं दक्षिणे हस्ते वामेन दुष्टतर्जनीम् |
कृष्णवर्णां महाघोरामधः सुम्भां विभावयेत् ||

ततो ध्यात्वा मन्त्रं स्फुरन् जपेत् ओं तारे तुत्तारे तुरे स्वाहा |

दशाक्षरैर्दश देवयो [क्, ग्: देवेभ्यो] दशपारमिताश्रयाः |
भावनीयाः प्रयोगेन सर्वकर्मप्रसिद्धये ||

मोहवज्रां न्यसेन्नेत्रे द्वेषवज्रां च कर्णतः |
ईर्ष्यावज्रां तथा घ्राणे वक्त्रे तु रागवज्रिकाम् ||

प्द्f १२९, प्. २३०)

स्पर्शे मात्सर्यवज्रां वै [क्: स्पर्शेमान् सर्पवज्राम्बै] 
सर्वक्लेशतमोऽपहाम् |
आयतनेषु विज्ञेया हृद्या नैरत्म्ययोगिनी ||

इति चक्षुराद्यधिष्ठानम् |

द्विभुजाश्चैकवक्त्राः स्युर्न्नानारूपा [क्: वक्त्राम्बुर्नाना, ढ्: 
वक्त्रास्यन्नाना] हि योषितः |
कत्रिकपालकरव्यग्रा गतप्राणोर्द्ध्वसंस्थिताः ||

ततः कायवाक्चित्ताधिष्ठानम् |

ओंकारोऽयं महावज्रो [क्: महारजाअ] कायवज्रविभूषणः |
हुंकारः चित्तवज्रो मोहवज्रो [क्: महाराजा] वज्रसत्त्वपदे स्थितः ||

आःकारं परमं तत्त्वं बाह्यं चोद्घाटकं [क्: वाक्पथोघातकं, 
ढ्: बाह्यञ्चोद्योतकं] मतम् |
सर्वासामेव मातॄणां हृदि ज्ञानमयं न्यसेत् ||

सत्त्वज्ञानप्रयोगेन बुद्धबोधिमवाप्नुयात् |
स्वमन्त्राक्षरसम्भूता मुद्राचिह्नस्य कल्पना ||

स्फुरणं संहरणं कृत्वा माण्डलेयानां तु सम्भवः |
आकाशधातुमध्यस्थं भावयेद् ज्ञानमण्डलम् [क्, ग्: मण्डले] ||

पञ्चज्ञानगुणाकीर्णं नानारूपं समन्ततः |
पूजयेत् सर्वपूजाभिर्मानयेच्च न हापयेत् ||

द्वारपालीप्रयोगेन ज्ञानोदधिं प्रसाधयेत् |
समयचक्रे समावेश्य ज्ञानचक्रं महोज्ज्वलम् |
सर्वबुद्धसमो योगी अद्वयी [क्: अर्द्धपिङ्गो] भवति क्षणात् ||

ओं वज्राङ्कुशी आकर्षय जः ओं वज्रपाशी प्रवेशय 

प्द्f १२९, प्. २३१)

हुं ओं वज्रस्फोट बन्धय वं ओं वज्रावेशे वशीकुरु होः | 
स्वहृद्वीजनिःसृतरश्मिभिरङ्कुशाकारैस्त्रैधातुकस्थितान् 
बुद्धानाकृष्याष्टमातृभिः संपूज्यानुनाथ्यते | अभिषिञ्चन्तु मां 
सर्वतथागताः - 

बोधिवज्रेण बुद्धानां यथा [ढ्: ओमित्स् यथादत्तो सर्वबुद्धानां] 
दत्तो महामहः |
ममापि त्राणनार्थाय [क्: त्राणा] खवज्राद्यं [क्: स्ववज्रायं, 
ढ्: खवज्रोऽयं] ददाहि मे ||

इत्यभिषेकयाचनम् |

अभिषेकं महावज्रं त्रैधातुकनमस्कृतम् |
ददामि सर्वबुद्धानां त्रिगुह्यालयसम्भवम् ||

इति पठद्भिर्बुद्धैर्हेरुकरूपैः पञ्चामृतभृतपञ्चतथागतात्मकैः 
कलशैः पञ्चभिरभिषिच्यते | अभिषिच्यमाने पुष्पवृष्टिर्भवति 
दुन्दुभिशब्दश्चोच्छलति कुऽऽण्कुमवृष्टिर्भवति रूपवज्रादिभिः पूज्यते वज्रगीत्या 
लोचनादिभिः स्तूयते अभिषिच्यमाने मूर्ध्नि वज्रसूर्य उत्पद्यते | मकुटस्य चतुर्दिक्षु 
वैरोचनाक्षोभ्यामिताभामोघसिद्धयस्तथागता [क्, ग्: सिद्धिस्त] 
मध्ह्यपुटचतुर्देवीनां मुकुटेऽपि यथाक्रमं द्वारपालीनामपि उष्णीषाया 
रत्नेशः सुम्भाया [क्: कुम्भाया] मुकुटे अक्षोभ्यः |

द्वेषवज्रि नमस्तुभ्यं मोहवज्रि नमोऽस्तु ते |
मात्सर्यवज्रि मां त्राहि रागवज्रि प्रयच्छ मे ||

महामात्रे [क्: महमानेति] महेर्ष्येति सर्ववज्रि प्रसीद मे |
सर्ववज्रसमयनाथा सर्वकर्मप्रसाधिका ||

स्तुतिः |

प्द्f १३०, प्. २३२)

इमे पुष्पाः शुभा दिव्याः शुचयः शुचियोनयः [क्: शुचयोऽनयः] |
मया निवेदिता भक्त्या प्रतिगृह्य प्रसीद मे ||

पुष्पम् |

वनस्पतिरसो हृद्यो गन्धाढ्यो धूप उत्तमः |
मया निवेदितो भक्त्या प्रतिगृह्य प्रसीद मे ||

धूपः |

रक्षोघ्नश्च पवित्रश्च तमोभिदः मनःशुभः |
मया निवेदितो भक्त्या प्रतिगृह्य प्रसीद मे ||

दीपः |

इमे गन्धाः शुभा दिव्याः शुचयः शुचियोनयः |
मया निवेदिता भक्त्या प्रतिगृह्य प्रसीद मे ||

गन्धः |

तदनु नीलपंकारपरिण्तधन्वाभध्वजाङ्कितवायुमण्डले [क्: 
धन्वाभुजान्वित] रक्तरंबीजसम्भूतत्रिकोणाग्नेयम.डलोपरि रक्त##-
यथाऽसंख्येयं पञ्चतथागतस्वभावं पञ्चामृतं गोकुटदहनाख्यं च 
पञ्चबीजं ध्यात्वा तदुपरि वितस्तिमात्रमतिक्रम्य 
चन्द्रस्थहुंकारसम्भूतशुक्लपञ्चसूचिकमहावज्रं ध्यात्वा तदध [क्, 
ग्: ततः] ओंकारं विचिन्त्य वायुप्रेरिताग्नेयम.डलाग्निना उपरि वज्राग्निना च तत् 
सर्वं परिणतं दृष्ट्वा तद्वाष्पस्पर्शेन प्रणवं वज्रविलीनं तस्मिन्नेवामृते 
नवनीतवत् [क्; ओमित्स् नवनीतवत् ज्ञानामृत] समरसीभूतं ध्यात्वा तदुपरि 
शुक्लतांकाररश्मिभिस्त्रैलोक्योदरवर्त्तिसर्वामृतमाकृष्य

प्द्f १३०, प्. २३३)

तत्रान्तर्भाव्य धर्मधातुसमतया 
सर्वतथागतहृदयवर्तिज्ञानामृतमाकृष्य तैरेव [क्, ग्: तेनैव] 
सहैकीकृत्य तदुपरि त्रितत्त्वं ध्यात्वा तेनैवाभिमन्त्र्य सर्वमाण्डलेयहृदये 
[क्, ढ्: हृदय] मण्डलचक्रं ध्यात्वा तज्जिह्वासु शुक्लहुंकारजं 
यवफलप्रमाणं [क्: बहल] शुक्लवज्रं ध्यात्वा तेन पञ्चामृतेन 
माण्डलेयानात्मानं च सन्तर्पयेदिति | एतेन मण्डलं निष्पन्नं त्रिसन्ध्यं 
भावनां कृत्वा तिष्ठेत् | सततं देवतामूर्त्त्या [क्; मृत्यो] स्थातव्यम् | 
तत्रायं जपमन्त्रः ओं तारे तुत्तारे तुरे स्वाहा |

एतन्मन्त्रवरं श्रेष्ठं सर्वबुद्धैर्नमस्कृतम् |
पठितसिद्धिकरं तीव्रं [क्, ग्: तं] वज्रपञ्जरभाषितम् ||

अथापरोऽपि धारिणीमन्त्रः नमः आर्यावलोकितेश्वराय बोधिसत्त्वाय महासत्त्वाय 
महाकारुणिकाय तद्यथा ओं तारे तुत्तारे तुरे सर्वदुष्टप्रदुष्टान् मम कृते 
जम्भय स्तम्भय मोहय बन्धय हुं हुं हुं फट् फट् फट् सर्वदुष्टस्तम्भनि 
तारे स्वाहा |

दशाक्षरस्य विधानम् - अनेन मन्त्रेण पटाञ्चलं सप्ताभिमन्त्रितं कृत्वा 
ग्रन्थिं बद्ध्वा विन्ध्यायामपि गच्छन् न केनाप्यवलीयते | 
व्याघ्रचौरनक्रसिंहसर्पदन्तिमहिषभल्लुकगवयादयो नामस्मरणमात्रेण 
नश्यन्ति विलीयन्ते |

अनेन मन्त्रेण उत्पलानामष्टोत्तरशतं यावत् जुहूयात् | ओं तारे तुत्तारे तुरे अमुकं 
मे वशमानय स्वाहा | पुनस्तेनैव मन्त्रेण काकपक्षं द्वात्रिंशद्वारान् 
परिजप्यारिगृहे

प्द्f १३१, प्. २३४)

गोपयेत् सप्ताहेनाच्चाटयति | ओं तारे तुत्तारे तुरे चल प्रचल शीघ्रयामिनि 
देवदत्तमुच्चाटय हुं फट् |

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | ओं तारे तुत्तारे तुरे अमुकाभिधानां कुमारीं 
मह्यमुद्वाचेन तस्याः पिता प्रयच्छतु स्वाहा |

मदनं चन्डबीजं च तथोन्मत्तकमेव च |
अशोकपत्रं [क्: यन्त्र] पुष्पं च जुहुयात् पञ्चसहस्रकम् ||

घृतमधुगुडहोमं कन्यासिद्धौ प्रशस्यते |
सप्ताहेन तदा योगी लभेत् कन्यां स्ववाञ्छिताम् ||

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | ओं तारे तुत्तारे तुरे अमुकाभिधानां स्वस्थानादाकर्षय 
ममान्तिके जः | अनेन मन्त्रेण बदरकण्टकानां [क्: वदनकण्ठकानां] 
पञ्चसहस्राणि स्वयम्भूकुसुमाक्तानि होतव्यानि | अनेन कृतेन नृपाणामपि 
कन्यामाकर्षयति | 

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | रजःस्वलाकर्पटे भगवतीं 
द्विभुजामेकवदनामङ्कुशोत्पलपाशहस्तां विलिख्य तस्याः पुरतः पूजां कृत्वा 
इमे पुष्पाः शुभा दिव्या इत्यादिना पूजयेत् | पश्चान्मन्त्रं जपेत् भावनान्वितः ओं 
तारे तुत्तारे तुरे अमुकीं कन्यां ममेप्सितं स्वप्नं कर्णे कथय हुं फट् | 
पञ्चसहस्रेणागच्छति | पाशेन गलके बद्ध्वा अङ्कुशेन हृदि विदार्य च 
साध्यां पादतले ध्यात्वा दासीरूपेण भुञ्जयेत् | 

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | ताराधारणीं सप्ताभिमन्त्रितां कृत्वा आत्मनोऽक्षिद्वयं 
अञ्जयेत् | राजकुलं प्रविशतः [क्: प्रविशन्तः] स राजा शिष्यवद् [क्, ग्: 
शिष्येव] गौरवं करोति विरुद्धं न 

प्द्f १३१, प्. २३५)

वक्ति प्रमादं च प्रयच्छति प्रियालापं च कुरुते दासतां समुपैति क्रुद्धोऽपि वशो 
भवेदिति दृष्टप्रत्ययश्च सद्भूतः | 

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | ताराधारणीं शतधाऽऽवर्त्त्य द्विवदनाशीविषं भस्म 
कृत्वा रक्तवर्णगोगाभीघृतेनार्कदलेन वर्त्तिं [क्, ग्: सम्पाद्य] 
कृत्वा प्रज्वाल्य कज्जलं पातयेत् | तत् कज्जलं वज्रसूर्यवज्रधर्माभ्यां 
सम्मर्द्द्यं परमान्नेन धूपयेत् | भस्मना सार्द्धमक्षि अञ्जयेत् | यां पश्यति 
चक्षुर्वज्रेण सा यदि पद्मनर्त्तेश्वरं न रक्षति [क्, ढ्, ग्: क्षरति] 
तदाहं तारा न भवेयम् घातिताश्च मया बुद्धा भगवन्तो भवेयुरिति |

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | अदशनशिशुलोलां गृहीत्वा ताराधारण्या 
सप्ताभिमन्त्रितां कृत्वा भृङ्गराजमूलं गोरोचनया सार्द्धमेकीकृत्य ललाटे 
तिलकं परिधाय यां यां पश्यति तां तां वशं कुरुते |

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | उदरकीटं ताराधारण्या सप्ताभिमन्त्रितं कृत्वा 
वज्रधर्मेण सार्द्धं कन्यायै ताम्बूलेन सह दद्यात् | अभ्यवहृतमात्रेण 
योगीवरं न मुञ्चति नान्यम् रमते नान्यस्मिन् गच्छति नान्यं पुरुषमिच्छति 
स्वपतिं त्यजति |

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | महातैलेनात्मानमभ्यङ्ग्य ताराधारणीं [क्: 
धारा] जपेत् | अमितं जपेद् भावयेच्च | जपान्ते शालिपिष्टकेन कुड्मल्या [क्: 
कुकुटुमलेन, ढ्: कुड्यभलेन] शष्कुलिकां कृत्वा यस्यै यस्मै वा दीयते 
सा स पञ्चत्वं गता गतोऽपि न मुञ्चेदिति |

प्द्f १३२, प्. २३६)

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | चन्द्रोपरागसमये ताराधारणीं जपमानः 
सेवांकृत्वा ततः समुद्भूतं लोकेश्वरं संगृह्य शङ्खचूर्णेन भावयेत् | 
ततः प्रमदायै दातव्यम् पञ्चतां यावदनुवर्त्तते तमेव परमिच्छति नान्यम् |

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | ताराधारणीमन्त्रेण मदनफलमष्टोत्तरशतवारं 
परिजप्य तेन मदनफलेन हयग्रीवेण सार्द्धं यां स्रक्षयति [क्, ग्: 
द्रक्ष] सा वश्या भवति |

अथापरोऽपि प्रयोगो भवति | ओं तारे तुत्तारे तुरे अमुकस्य बन्धनमुक्तिं कुरु मुः 
स्वाहा इत्यनेन मन्त्रेण अर्कदले साध्यनामविदर्भितं लिखित्वा कुलीरगर्त्ते गोपयेत् | 
तस्यावश्यं बन्धनमुक्तिर्भवति |

साधनं वज्रतारायाः संलिख्य यदुपार्जितम् |
तेन पुण्येन लोकोऽयं व्रजतां सौगतीं गतिम् ||

|| वज्रतारासाधनं समाप्तम् ||

|| कृतिरियं रत्नाकरशान्तिपादानाम् ||

प्द्f १३२, प्. २३७)

१११.

संपूज्य देवीं करवीरपुष्पैरष्टौ [ढ्: ओमित्स् करवीर] शतान्येव जपेत् 
त्रिसन्ध्यम् [क्, ग्: जपन्ति सद्यं] |
इष्टं वरं याचितमेकमेव [क्, ग्: याभिमत] मासेन दद्याद् 
ध्रुवमार्यतारा ||

ओं जम्भे मोहे स्वाहा नमस्तारायै नम आर्यावलोकितेश्वराय बोधिसत्त्वाय 
महासत्त्वाय महाकारुणिकाय नमो भगवत्यै आर्यतारायै ओं तारे तुत्तारे तुरे वीरे 
दुर्गादुत्तारय ह्रीं ह्रीं सर्वदुःखान्मोचनि भगवति दुर्गोत्तारिणि महायोगेश्वरि 
ह्रीं नमोऽस्तु ते स्वाहा | एतां भगवतीं दुर्गोत्तारिणीतारां मुहुः श्यामां 
चतुर्भुजां वामेन पाशं दक्षिणेनाङ्कुशधारिणीं भक्तमाश्वासयन्तीं 
दक्षिणेन वरदां दिव्यमालाम्बरधारिणीं वामेन नीलोत्पलहस्तां 
सितवस्त्रप्रावृतदेहां [क्, ग्: देही] पद्मासनस्थां त्रिकालं ध्यायेत् | 
सर्वदुःखेभ्य उत्तारयति | बन्धनात् मोचयति | शृङ्खलाविनिवेष्टितं पाशेन 
बद्धं ग्रहग्रस्तं वा उत्तारयति | बन्धस्थेन जप्तव्या | सहस्रमष्टशतं वा दिने 
[क्, ग्: ओमित्] दिने जपेत् मोचयति | यदि न मुञ्चति तदा मूर्द्धानं स्फुटति 
[क्, ग्: स्थूयति] भूम्यां लुठति | स्वस्थो वदति अमुकं मुञ्चेति | तं यदि 
न मुञ्चति तदा शिरोवेदना भवति ज्वरो महान् भवति विषमा विसूचिका भवति 
साधकस्य दर्शनं ददाति सप्तमे दिवसेऽवश्यं मोचयति | एषा भगवती दुर्गोत्तारिणी

प्द्f १३२, प्. १३३)

कथिता ह्रीं ह्रीं [क्: हूं ह्रों जः] सप्त वारान् पुष्पमभिमन्त्र्य दातव्यम् | 
पूजा | संमध्ये खं तां [क्: खतां] वामावर्त्तेन वुं आं जीं हुं 
[क्: ह्रीं, ग्: ह्रीं] | वामावर्त्तेन लों [क्, ढ्, ग्: लां] 
मां पां तां |

|| इति दुर्गोत्तारिणीसाधनं समाप्तम् ||

११२.

उत्थाय पूर्वसन्ध्यायां भूप्रदेशे मनोहरे |
मृद्वासनोपविष्टः सन् स्वहृदि चन्द्रमण्डले ||

पञ्चमस्य प्रथमं तु द्वितीयस्वरयोजितम् |
अर्द्धेन्दुबिन्दुसंयुक्तं सितरश्मिविभूषितम् ||

तस्य शुक्लमयूखैस्तु तारामाकृष्य व्योमनि |
द्विभुजां सितदेहां तु वरदोत्पलधारिणीम् ||

पञ्चोपचारपूजाभिः [क्: हार] पूजयित्वा तु भक्तितः |
पापानां देशनां पश्चात् ततः पुण्यानुमोदनाम् |
तत्परिणामनां चैव त्रिशरणगमनं तथा ||

ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति पठेत् |

इति स्वपरशून्यं वै ध्यात्वा योगी विधानवित् |
सितारविन्दमध्यस्थचन्द्रबिम्बासनोपरि ||

पूर्वोक्तबीजनिष्पन्नां तारादेवीं मनोरमाम् |
आबद्धवज्रपर्यङ्कां वरदोत्पलधारिणीम् ||

प्द्f १३३, प्. २३९)

शरच्चन्द्रकराकारां पृष्ठचन्द्रसमाश्रिताम् |
सर्वालङ्कारसम्पूर्णां षोडशाब्दवपुष्मतीम् ||

सर्वसंबुद्धतत्पुत्रमातरं [क्: सर्वबुद्ध] कामरूपधाम् |
ध्यात्वाऽऽर्यतारां हृदये तस्याश्चक्रं सितद्युति ||

अष्टकोष्ठकमष्टाभिरक्षरैः परिपूरितम् [क्: परितं] |
ओं हाव्यञ्जनमध्यस्थसाध्यनामाद्यनाभिकम् ||

ध्यायादेकाग्रचित्तः सन् षण्मासान् दृढनिश्चयः [क्: 
सन्नामानुरूढ] |
जपेदखिन्नचित्तः सन् मन्त्रमेनं दशाक्षरम् ||

ओंकारमादितो दत्त्वा पश्चात् तारे प्रयोजयेत् |
तुत्तारे स्यात् तुरे पश्चात् स्वाहान्तं सार्वकर्मिकम् ||

ब्रह्मेन्द्रविष्णुचन्द्रार्करुद्रदिक्कालमन्मथैः |
अप्यखण्डितरोमाग्रो मृत्युं जयति मुक्तवत् ||

वलिपलितदौर्भाग्यव्याधिदारिद्र्यसंक्षयः |
सिंहाद्यष्टमहाभीतिदुःखसन्दोहनाशनम् ||

अयाचितान्नपानादिहर्म्यवस्त्रादिसङ्गमः [क्, ढ्: अवारिता] |
खड्गाञ्जनपादलेपभद्रकुम्भादिसिद्धयः ||

कविता वक्तृता मेधा प्रज्ञा चैकान्तनिर्मला |
अन्या च वाञ्छिता सिद्धिश्चक्रादस्मात् प्रजायते ||

|| इति मृत्युवञ्चनोपदेशतारासाधनं [क्: ओमित्स् मृत्यु] समाप्तम् ||

प्द्f १३४, प्. २४०)

११३.

विश्वमातायै नमह् |

ध्यात्वा चन्द्रार्कमध्ये त्वलिकलिसहिते तोयबीजाब्जमेकं [ढ्: बीजाब्ज 
एकं] तेनोत्पन्नैकवक्त्रां यमकरकमलां देवतीं चन्द्रवर्णाम् |
आरूढां श्वेतनागं सितजलजकरीं [क्: जल] चाभयां श्वेतवस्त्रां 
श्वेतालङ्कारयुक्तां प्रहसितवदनां प्रेषयन् साध्यवेश्म ||

तस्मात् साध्यं गृहीत्वा पुनरपि च विभोर्मण्डले सम्प्रविष्टा 
भर्त्तुश्चाज्ञां [क्: इन्दो] प्रलब्धाः पुनरमृतघटैर्लोचनाद्याः 
[क्: लोचनायै] प्रहृष्टाः |
तं साध्यं स्नापयन्ति प्रवरदशविधाः शक्तयः पूजयन्ति रूपाद्याः 
पोषयन्ति प्रकटदशबलास्यादयस्तोषयन्ति [क्: भ्यादयः] ||

ब्भूताख्याश्चाह्वयन्ति प्रवरदशविधाः क्रोधजाः पालयन्ति 
नागिन्यश्चुम्बयन्ति त्वमरयुवतयो द्वादशालिङ्गयन्ति |
चण्डाः [क्: चन्द्राः] कुर्वन्ति रक्षां सकलभुवितले यान्ति 
पुष्ट्यर्थहेतोरेवं [क्: पुष्पेष्वहेतोः] साध्यं च सर्वं 
परमसुखकरं योगिना [क्: योगीनां] भावनीयम् ||

|| विश्वमातासाधनं समाप्तम् ||

प्द्f १३४, प्. २४१)

११४.

नमस्तारायै |

पूर्वक्रमप्रयोगेन भगमध्ये शशिमण्डले |
हेमवर्णां महाघोरां तारादेवीं महर्द्धिकाम् |
त्रिनेत्रामष्टवदनां भुजषोडशभूषिताम् ||

ऊर्ध्वपिङ्गलकेशां सार्द्रशतार्द्धमुण्डमालाकृतहाराम् [क्, ग्: 
सार्द्ध] - 

प्रत्यालीढपदोपेतां जगत्त्राणां महाबलाम् |
विचित्रवस्त्रनेपथ्यां हसन्तीं नवयौवनाम् ||

प्रधानमुखं पीतं दक्षिणे [क्, ढ्, ग्: दक्षिणं] द्वितीयं नीलं 
तृतीयं श्यामं चतुर्थं गगनश्यामं वामे कुन्दसन्निभं द्वितीयं रक्तं 
तृतीयं गगनश्यामं ऊर्ध्वास्यं धूम्रवर्णाभं [क्: ऊर्द्ध्वात् प्रधु] 
महाघोरं मध्यास्यं विकटोत्कटम् दक्षिणकरेषु 
खड्गोत्पलशरवज्राङ्कुशदण्डकर्त्रिअभयधरां [ढ्: खट्टाङ्गो, क्: 
खड्गदक्षिणकभुजो ; क्: वक्त्रा] वामभुजेषु 
सपाशतर्जनिकपालधनुःखट्वाङ्गसवज्रपाशब्रह्म-शिरोरत्नकलशधरां 
[क्: सर्वत] विश्वपद्मचन्द्रस्थां सूर्यप्रभाविभूषितां वामपादेनेन्द्रं 
दक्षिणपादेनोपेन्द्रं पादद्वयमध्ये रुद्रं ब्रह्माणं चाक्रम्य स्थितां 
सर्वावरणविनाशनीं [क्: विरागिनीं] भावयेत् | योगी लघु सिद्धिमवाप्नुयात् | 
जपमन्त्रः ओं प्रसन्नतारे [क्: अद्द्स् अमृते अfतेर् थिस्] अमृतमुखि 
अमृतलोचने सर्वार्थसाधनि सर्वसत्त्ववशङ्करि हुं फट् हुं स्वाहा |

|| इति सर्वार्थसाधन्याः प्रसन्नतारायाः साधनं समाप्तम् ||

प्द्f १३५, प्. २४२)

११५.

ओं तारे तुत्तारे तुरे स्वाहा | ओं कुरुकुल्ले स्वाहा | मूलमन्त्रः शरीरे न्यस्तव्यः 
हृदयमन्त्रेण जापः कर्तव्यः ओंकारं शिरसि न्यस्तव्यम् कुकारं [क्, ढ्: 
कुंका] शिखायां न्यस्तव्यम् रुकारं चक्षुषि युञ्जयेत् कुकारं कवचं कुर्यात् 
| 

लकारं मस्तकमूर्ध्नि [क्: मस्तकमुद्दीप्तं] लेकारं हृदये न्यसेत् |
स्वाकारं नाभिदेशे तु हाकारं पादयोर्न्यसेत् |

एवं अक्षरविन्यास आत्मदेहे साधकेन कर्तव्यः |
ओंकारं श्वेतवर्णाभं कुकारं श्याममेव च |
रुकारं रक्तमेवोक्तं कुकारं श्वेतमेव च ||

लकारं पीतमुद्दिष्टं लेकारं श्याममेव च |
स्वाकारं रक्तमुद्दिष्टं हाकारं कृष्णमेव च ||

एवमेवाक्षराणां वर्णं कथितम् | ताराया मन्त्रमेवम् -

एहि देवि भगवति [ढ्: भवति] प्रसादं मे देवि [क्, ग्: देहि] 
कुरु पूजां गृहाणात्र सन्निहिता भव आवाहनमन्त्रः | ओं तारे तुत्तारे तुरे 
हुं फट् स्वाहा अर्घमन्त्रः | पद्ममुद्रां बद्ध्वा सुगन्धपुष्पैरर्घो 
देयः | ओं तारे तुत्तारे तुरे सर्वकर्मसु [क्, ग्: कर्मसंयो] योजयेत् 
तांकारः | स एवंविधः ओं तां तां तां तां तां इति | अनेन सर्वशत्रून् 
स्तम्भयति | अङ्गुलिषु न्यस्तव्यः | सर्वशत्रोर्हस्ते दर्शयेत् ततः स्तम्भितो 
[क्, ग्: सुस्थितो] भवति | ओं त्रां त्रां त्रां त्रां त्रां पुनः 

प्द्f १३५, प्. २४३)

यस्य संप्रत्ययतो भवति | तांकारं लक्षं [क्: लक्षणं] जपेत् | 
ग्रामशतं लभते | ओं त्रुं त्रुं त्रुं त्रुं त्रुं अनेन सर्वरक्षा भवति | 
राजकुलप्रवेशे [क्: प्रदेशे] गोरोचनां अष्टशताभिमन्त्रितां कृत्वा 
तिलकं दत्त्वा अष्टसु स्थानेषु योजयेत् | शिखायां ललाटे कण्ठे हृदये नाभौ 
जानुनोःभ्यां पादयोश्चेति एवं मन्त्रा न्यस्तव्याः | अनेनैव गोरोचनया 
अक्षिण्यञ्जयेत् | ततो राजकुलप्रवेशे [क्, ग्: प्रदेशे] राजा 
समभिमुखमवलोक्य कथयति | शतसहस्रजापेन सर्वसत्त्वा वश्या भवन्ति | त्रुं 
त्रुं [त्रां त्रां इन् ग्] त्रुं त्रुं त्रुं ओं अस्य मन्त्रस्य लक्षं जापयेत् | 
ग्रामसहस्रं लभते भगवतीं तारां च पश्यति | दीपमन्त्रः | ओं रुं रुं रुं हः 
हः हुं फट् स्वाहा शिखाबन्धमन्त्रः | ओं तां तां तां तां तां बन्ध ता हा 
हः स्वाहा अधोर्द्ध्वमन्त्रः | अयं ताराजापविधिक्रमः - ओं त्रुं त्रुं त्रुं 
त्रुं त्रुं हृदयमन्त्रः | उपहृदयं ताति [क्: तातादिते] ते | अनेन अयं 
वशकर्मणि प्रयोजयेत् | वशीकरणमण्डलमालिख्य श्मशानाङ्गारेण प्रतिकृतिं 
कृत्वा शिखायां तां तां गुह्ये [क्: सुहृति, ग्: तुहेति] ति पादयोरेवं 
विन्यस्य करवीरपुष्पैर्भगं ताडयेत् | अनेन मन्त्रेण सा वश्या भवति | आकर्षणे 
गोरोचनया भूर्जपत्रे स्त्रिया वा पुरुषस्य वा प्रतिकृतिं कृत्वा ति शिरसि ति हृदये ति 
गुह्यदेशे ति पादयोः तं ललाटे एवं अक्षरविन्यासं कुर्यात् | 

अथ पटविधाने भगवतीं तारां लिखेत् चतुर्भुजां 
रक्तश्यामकृष्णशुक्लवर्णां विश्वरूपां एकहस्तेन पाशं अपरेण 

प्द्f १३६, प्. २४४)

खड्गं उत्पलं तथा अङ्कुशहस्तां [अङ्कशहस्तां द्रोप्पेद् इन् क्] 
अङ्कुशेनाकर्षयन्तीं [कट्ट] चिन्तयेत् | योजनशतसहस्रादप्याकर्षयति | 
लक्षजापो देयः | यं इच्छति तं वशमानयति | ततोऽङ्गुलिं विन्यसेत् | ततः 
शत्रोर्नामाभिलिख्य हस्तेनावष्टभ्य तावद् जपेत् यावत् तत्कालग्रहः | कृष्णवर्णां 
विचिन्तयेत् | ओं त्रां त्रां त्रां त्रां त्रां ओं अस्य लक्षजापेनाभिषेकबन्धो भवति | 
अथ नीलोत्पलपुष्पैर्भगवतीं तारां दशसहस्रैरर्चयित्वा अस्य जापो देयः | 
एकैकेनार्चयित्वा जपेत् | अस्यानुशंसात् सर्वजनप्रियो भवति त्रिकालमष्टशतिको जापः 
[क्: कोपः] | एवमेव [क्: एवं सेवा] मेवा | राजकुले वा व्यवहारे वा 
देवागारे वा अरण्ये वा सर्वत्र भगवती तारा रक्षां करोति इति |

आर्यताराभट्टारिकायाः [ड्, ध्: ख्, अ: बेगिन्स् बेरे अगैन् अfतेर् अ लोन्ग् 
ब्रेअक्] कल्पः समाप्तः |

११६.

महाश्रीतारायै नमः |

आदौ तावन्मन्त्री ओं स्वभावशुद्ध इत्यादिमन्त्रेणाधितिह्य [ढ्, ब्: 
तिष्ठेत्] शून्यतां विभाव्य तदनन्तरं शुभ्राकारोद्भूतचन्द्रमण्डलं 
[ढ्, ब्: सूत्रकारोद्भुवन] तदुपरि हरिततांकारबीजसम्भूतां 
महाश्रीतारां चन्द्रासनस्थां श्यामवर्णां द्विभुजां हस्तद्वयेन 
व्याख्यानमुद्राधरां 

प्द्f १३६, प्. २४५)

मुद्राधरां एकवक्त्रां सर्वालङ्कारभूषितां पार्श्वद्वयेनोत्पलशोभां 
[द्वयं] सुवर्णसिंहासनोपरि अपाश्रयादिशोभां 
नानापुष्पाशोकचम्पकनागेश्वरपारिजातकादिभीराजिताममोघसिद्धिमकुटिनीम् |

महाश्रीतारायाः पार्श्वे एकजटामर्द्धपर्यङ्कोपविष्टां नीलवर्णां 
कर्त्रिकपालधरां सक्रोधां लम्बोदरां पिङ्गलजटाविभूषितां 
व्याघ्रचर्माम्बरधराम् दक्षिणे पार्श्वे अशोककान्तां पीतवर्णां रत्नमकुटिनीं 
वज्राशिकधराम् पुनर्वामे आर्यजाङ्गुलीं श्यामवर्णां सर्पवरदहस्ताम् दक्षिणे 
महामायूरीं मयूरपिच्छवरदहस्ताम् | भावनावसानसमये उत्पलमुद्रां 
बन्धयेत् | ततोऽलातचक्राकारं पश्यन् मन्त्रं जपेत् ओं तारे तुत्तारे तुरे धनं ददे 
[ढ्, ब्: ददः] स्वाहा |

राजलीलास्थिता [ख्: ललिता] देवी महाश्रीः करुणान्विता |

इति महाश्रीतारिण्याः साधनं समाप्तम् [ठिस् साधन इस् fओउन्द् इन् ढ्, ब् 
ओन्ल्य; सेए fओर् इन्स्तन्चे, ख्: fओल्. ८१ क्] |

प्द्f १३७, प्. २४६)

११७.

पूर्वोक्तेन विधानेन स्वहृदि रक्तमण्डले |
जांकारज्ञाननिष्पन्ना [क्: सिध्यन्ना] विद्या नाम्ना तु जाङ्गुली ||

पीतसप्तफणाभोगा ज्वलत्सन्मणिभूषणा [ख्, अ: समणि ; ढ्, ख्: 
भूषिता] |
त्रिनेत्रा [ख्: त्रिमुखा त्रिनेत्रा तु] तु त्रिमुखा कुमारीलक्षणोज्ज्वला ||

सरोषहसिता [क्, ख्, अ: सरोषसहिता] चैव सर्पमण्डितमेखला |
षड्भुजा ललिताक्षेपाऽक्षोभ्यावष्टब्धमस्तका ||

दक्षिणे तु करे वज्रं द्वितीये खड्गमुद्यतम् [क्, ग्: मुद्यतां] |
तृतीये नृत्याभिनयं [क्: नयनं] मारत्रासिशरोद्यता ||

वामे तर्जनिकापाशौ [क्: पाणौ] द्वितीये विषपुष्पकम् [क्: 
पुस्तकं] |
तृतीये धनुर्हस्ता [ख्: गन्धहस्ता] च पुष्पमण्डितमेखला ||

पद्मासनस्था कनकवर्णा रक्तप्रभामण्डला [ढ्: मण्डलप्रभा, 
ख्, अ: मण्डा] स्फुरन्तीन्द्रायुधनिर्माणज्वालापरिकरच्छदा |
स्फुरद्बुद्धौघबिम्बांस्तु [क्: विक्षां, ढ्: विम्बासु] 
चन्द्रकलशान् स्वहस्तकान् [क्: स्ताक्रान्तात् ख्, अ: स्तासन्] सेकयन्ती 
विषसुप्तांस्तु जांकारमुखरञ्जिता ||

भावयेद् विषपाते तु [क्, ढ्, ग्: पानन्तु] त्रिकायां जाङ्गुलीं सदा 
|
एवं हि भाव्यमानेन चिराद् बोधिरवाप्यते ||

हस्तद्वयेन सर्पभोगाकारेण मूर्ध्नि फट्च्छत्रं प्रयच्छ्य

प्द्f १३७, प्. २४७)

तेन जाङ्गुलीमुद्रा | मन्त्रं जपेत् ओं नमः शबरकुमारि ये चूर्च्छचाडि 
[ढ्, ग्: चूर्णचाडि, ख्, अ: चुर्चचाडि] चालय चुच्चालय [ख्, 
अ: चुच्चारय] संघट्टनि मत्तमातङ्गि [क्: मित्रमातङ्गि, ख्, अ: 
मातर्गि] अडविद्धे अहे [क्: अह] ओं जः स्वाहा |

|| आर्यजाङ्गुलीसाधनम् ||

११८.

ओं इलिमित्ते तिलिमित्ते इलितिलिमित्ते दुम्बे दुम्बाली-ए दुम्मे [ख्: दुस्मे] 
दुम्माली-ए [दुम्मा] तर्के तर्करणे मर्मे मर्मरणे कश्मीरे 
कश्मीरमुक्ते अघे अघने अघनाघने इलि इली-इ मिली-ए [ख्: लिये] इलिमिली##-
स्वाहा |

इयमस्माकं भिक्षवो विद्या सर्वश्वेता सुदक्षिणा | य इमां विद्यां सकृत् शृणोति 
स सप्त वर्षाणि अहिना न [न द्रोप्पेद् इन् क्] दश्यते न चास्य काये विषं 
संक्रमिष्यति | य इमां विद्यां भिक्षवो धारयिष्यति स यावज्जीवं अहिना न दश्यते न 
वाऽस्य [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: चास्य] काये विषं संक्रामति | 
यश्चैनमहिर्दशेत् तस्य [क्, ग्: एतस्य] सप्तधा स्फु.एत् मूर्द्धा अर्जकस्येव 
[ख्: आर्याकस्येव] मञ्जरी |

|| आर्यजाङ्गुलीधारणी ||

प्द्f १३८, प्. २४८)

११९.

पूर्वोक्तविधानेन शून्यताभावनानन्तरं रक्तकमलचन्द्रे 
पीतजांकारपरिणतामार्यजाङ्गुलीमात्मानं झटिति निष्पादयेत् पीतां त्रिमुखां 
षड्भुजां नीलसितदक्षिणेतरवदनां [ख्, अ: णोत्तर] 
खड्गवज्रबाणदक्षिणहस्तत्रयां सतर्जनीपाशविषपुष्पकार्मुकवामकरत्रयां 
स्फीतफणामण्डलशिरःस्थां सर्वदिव्यवस्त्राभरणभूषितां 
कुमारीलक्षणोज्ज्वलां [ख्: कुमारीं] अक्षोभ्याक्रान्तमस्तकां ध्यात्वा 
मन्त्रं जपेत् ओं जाङ्गुलि [क्, ग्: जाङ्गुली] सर्वविषप्रशमनि हुः स्वाहा |

|| आर्यजाङ्गुलीसाधनम् ||

१२०.

एवं मया श्रुतमेकस्मिन् समये भगवान् श्रावस्त्यां विहरति स्म जेतवने 
अनाथपिण्डस्यारामे महता भिक्षुसङ्घेन सार्द्धं 
अर्द्धत्रयोदशभिर्भिक्षुशतैः सम्बहुलैश्च बोधिसत्त्वैर्महासत्त्वैरनेकैश्च 
देवनागयक्षगन्धर्वासुरगरुडकिन्नरमहोरगमनुष्यामनुष्यैश्च सार्द्धम् | 
तत्र खलु भगवान् भिक्षूणामामन्त्रयते स्म | भूतपूर्वं भिक्षवो 
बोधिसत्त्वभूतो विहरामि | हिमवन्तस्योत्तरपार्श्वे पर्वते गन्धमादने तस्य 
पर्वतराजस्य प्राग्भारे कुमारीशतपुण्यलक्षणा - 

प्द्f १३८, प्. २४९)

एणेयचर्मवसना सर्पमण्डितमेखला |
आशीविषसुम्भलिका [क्: दुम्भलिका, ख्, अ: चुम्भरिका] 
दृष्टिविषावतंसिका [ख्, अ: वदर्शिका] ||

खादन्ती विषपुष्पाणि पिबन्ती मालुतालताम् |
सांमालएति लाएति (??) एहि वत्स शृणोहि मे ||

जाङ्गुलीनामाहं विद्या उत्तमा विषनाशनी |
यत्किञ्चित् मम नाम्ना हि तत्सर्वं नश्यते विषम् ||

तद्यथा ओं इलिमित्ते तिलिमित्ते इलितिलिमित्ते दुम्बे दुम्बालीए दुम्मे [ख्, अ: दुम्ले] 
दुम्मालीए [ख्, अ: दुस्ना] तर्के तर्करणे मर्मे मर्मरणे कश्मीरे 
कश्मीरमुक्ते अघे अघने अघनाघने इलि [क्, ढ्, ग्: अद्द् इली अfतेर् थिस्] इलीए 
मिलीए इलिमिलीए अक्याइए अप्याइए श्वेते [ख्, अ: श्वेति] श्वेततुण्डे अननुरक्ते 
स्वाहा |

इयमस्माकं भिक्षवो विद्या सर्वश्वेता [ढ्: सर्वश्च एता] सुदक्षिणा | य 
इमां विद्यां सकृत् शृणोति स सप्त वर्षाणि अहिना न दश्यते [ख्, अ: 
दंश्यते] | न चास्य काये विषं संक्रमिष्यति | य इमां विद्यां भिक्षवो 
धारयिष्यति स यावज्जीवमहिना न दश्यते न चास्य काये विषं संक्रामति | 
यश्चैनमहिर्दशेत् [क्, ग्: र्दश्येत्] तस्य [क्, ढ्, ग्: एतस्य] 
सप्तधा स्फु.एत् मूर्द्ध्वा अर्जकस्येव मञ्जरी |

इमानि च मन्त्रपदानि सर्पस्य पुरतो न वक्तव्यानि यत्कारणं सर्पा म्रियन्ते | तद्यथा 
इर्णा [ख्, अ: इल्ला] चिर्णा चक्को वक्को [क्, ढ्, ग्: ओमित्] 

प्द्f १३९, प्. २५०)

कोडा कोडेति [क्, ढ्, ग्: कोडिति] मोडा मोडेति कुरुडा कुरुडेति निकुरुडा 
[ख्, अ: निरुडा] निकुरुडेति [ख्, अ: निरुडे] पुरुडा पुरुडेति 
निपुरुडा निपुरुडेति फुट्टे [ख्, अ: फुट्ट] फुट्टरहे फुट्टटुटुण्डरहे 
[क्, ढ्, ग्: फफट्ट फट्ट टुण्ठरहे] नागे नागरहे 
नागटुटुण्डरहे [क्, ग्: दृढण्डे] सर्पे सर्परहे [क्: हरे, 
ख्, अ: रदे] सर्पटुटुण्डरहे [क्: सर्पदृढ] अच्छे अच्छले 
इलविकलविषे [ढ्: इलविख ; कलविधे fओउन्द् इन् ढ्] शीते शीतवत्ताले हले हलले 
तुण्डे तुतुण्डे तण्डिते तण्डितट्टे तट्ट स्फुट स्फुटतु [स्फुटे] विषं [क्: 
विभूषं] स्वाहा |

इति हि भिक्षवो जाङ्गुल्या महाविद्यायाः सर्वदेवासुरनागयक्षभूतसमागमे 
भाषितलपितमुदीरितं प्रव्याहृतं सर्वं तत् तथा अवितथा नान्यथाभूतं 
सत्यतथ्यम् | तथा यथावदविपरीतं अविपर्यस्तं बुद्धसत्यमनुस्मर 
धर्मसत्यमनुस्मर सङ्घसत्यमनुस्मर सत्यवादिनां सत्यमनुस्मर | अनेन 
सत्येन सत्यवचनेन इदं विषं अविषं भवतु दातारं गच्छतु दष्टारं गच्छतु 
अग्निं गच्छतु कुड्यं गच्चह्तु जलं गच्छतु स्तम्भं गच्छतु शान्तिं गच्छतु 
स्वस्त्ययनं गच्छतु भूम्यां निपततु विषं स्वाहा | इदमवोचत् भगवानानन्दस्ते 
च भिक्षवः सा च सर्वावती पर्षत् 
सदेवमानुषासुरगरुडगन्धर्वकिन्नरमहोरगयक्षनागपर्षद् भगवतो 
[भगवतो fओउन्द् इन् ख्, अ] भाषितमभ्यनन्ददिति |

|| आर्यजाङ्गुलीमहाविद्या समाप्ता ||

प्द्f १३९, प्. २५१)

१२१.

अथ भगवत्या हृदयकल्पं व्याख्यास्यामः | ओं असिजिह्वे शूलजिह्वे वज्रकाये ग्रस 
ग्रस ज्वल ज्वल महाज्वाले महायोगेश्वरि हुं हुं फट् फट् स्वाहा | 
दशसहस्रजापात् सर्वविषकर्मशमनसमर्थो भवति | जपश्चानेन विधिना कर्तव्यः 
| त्रिकालस्नायी मद्यमांसवसापलाण्डुतैललवणविवर्जितस्त्रिकालं जपेत् यावद् 
दशसहस्राणि [क्, ग्: दशशत] | ततः सिद्धो भवति | पश्चात् कर्माणि 
कारयेदनेन विन्यासेन |

प्रथमं तावन्मन्त्री आत्मानमीदृशं चिन्तयेत् कुमार्याकारं हरितवर्णं 
सप्तफट्विराजितमूर्ध्वजं चतुर्भुजं एकमुखं एकहस्तेन त्रिशूलं द्वितीयेन 
मयूरपिच्छं तृतीयेन सर्पं चतुर्थे प्रसारिताभयम् | सर्वाङ्गेन 
नूपुरमेखलावलयकुण्डलादीन् सर्पाकारान् चिन्तयेत् | एकैकस्मात् रोमविवरात् 
अग्निज्वालां समन्तान्निष्काशमानां विचिन्तयेत् | एवमात्मनि कल्पयेत् अहं तावत् देवता 
| ततः सर्पदष्टकं पुरतः [ढ्: दष्टकयुतं] संस्थाप्य ताम्रादिभाजने 
उदकं प्रतिष्ठाप्यानया विद्यया सप्तवाराभिमन्त्रितं तं सप्त वारान् 
शिरःप्रभृतिविषमाकृष्य ततोदक एव प्रक्षिपेत् पुनः पुनः | एतेन निर्विषो भवति | 
चलं च विषं यं यमेवाङ्गं मुञ्चति तस्मिन् तस्मिन् स्थाने मृत्तिकया 
सप्तजप्तया धारणीबन्धं सर्पाकारवलययोगेन कारयेत् | एतौ मुद्रौ सर्पाकारौ | 

प्द्f १४०, प्. २५२)

हुःकारं मुञ्चेद् दष्टकस्याङ्गे [ढ्: मुञ्चेद] पिबन्तमिव [ख्, अ: 
पिवन्तो] विषं चिन्तयेत् | एवं कर्मसिद्धिर्भवति नान्यथा |

|| इत्यार्यजाङ्गुल्या भगवत्याः कल्पः समाप्तः ||

१२२.

नमो [ठिस् नमस्कार इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् क्, ब्] भगवत्यै आययजाङ्गुल्यै |

नत्वा भगवतीं तारामार्यजाङ्गुलिरूपिणीम् [क्, ब्: 
जाङ्गुलीरूपधारिणीं] |
सत्त्वानामनुकम्पाय लिख्यतेऽस्याः प्रसाधनम् [क्, ढ्, ग्, 
ख्, अ: लिख्यते तत्प्रसा] ||

प्रथमं तावन्मन्त्री शुचिः स्नातः शुक्लमाल्याम्बरधरः शुक्लगन्धानुलिप्तो 
[शुक्लगन्धानुलिप्तो इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् क्, ब्] विजने सुलिप्ते प्रदेशे 
शुक्लसुगन्धितोयोपसिक्ते [क्: गन्धिते] शुक्लपुष्पप्रकरावकीर्णे [क्, ब्: 
प्रकारा] सुखासनोपविष्टो जगति मैत्रीकरुणामुदितोपेक्षां विभाव्य [क्, 
ब्: करुणां विभावयेत्] ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः 
स्वभावशुद्धोऽहमित्युच्चार्य [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: च्चारयेत्ततो] 
जगद् ग्राह्यग्राहकरहितं पश्येत् [क्, ब्: पश्यति] | तदनन्तरं चिन्तयेत् 
पंकारं [क्, ब्: अकारं] शुक्लवर्णं तत्परिणतं [क्, ब्: 
णतेन] पद्मं सितं विकसितशतपत्रं [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: ओमित् 
विकसित] तद्वरटके शुक्लाकारेण 

प्द्f १४०, प्. २५३)

चन्द्रमण्डलं दृष्ट्वा तदुपरि शुक्लवर्णह्रीःकारजात्मानं [क्, ब्: 
वर्णां जाङ्का] आर्यजाङ्गुलीरूपां सर्वशुक्लां चतुर्भुजां एकमुखां 
जटामुकुटिनीं शुक्लां शुक्लनिवसनोत्तरीयां [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: 
शुक्लोत्तरीयां] सितरत्नालङ्कारभूषितां शुक्लसर्पैर्विभूषितां सत्त्वपर्यङ्के 
उपविष्टां [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: पर्यङ्कमा] मूलभूजाभ्यां 
वीणां वादयन्तीं द्वितीयवामभुजेन सितसर्पधारिणीं अपरदक्षिणेनाभयप्रदां 
[क्, ब्: दक्षिणाभय] चन्द्रांशुमालिनीं ध्यायात् | शिरसि कण्ठे 
स्तनान्तरे चन्द्रमण्डले आः ह्रीः [क्, ब्: ह्रीं] हुंकारान् विभावयेत् | 
तदनु ह्रीःकाररश्मिनाऽऽकृष्य गगनस्थान् ज्ञानसत्त्वसमयसत्त्वान् एकीकृत्य 
विभावयेत् जः हुं वं हो प्रयोगेणेति | पुनरपि ह्रीःकाररश्मिनाकृष्टाः 
सर्वतथागता [ईन्स्तेअद् ओf सर्वतथा जपेन्मन्त्रम्, क्, ब्: हस् सर्वतथागतान् 
गगनस्थान् सितोदकेनाभिषिञ्च्य स्वशिरसि सितवर्णकाये सञ्चिन्तयेत् |] गगनस्थाः 
सत्त्वार्थोद्यतं मामभिषिञ्चन्तु | सुचिरं [ख्, अ: सुचिरं] बहलकायं 
चिन्तयेत् | एवं ध्यात्वा जपेन्मन्त्रम् | ह्रीः इति जापमन्त्रः सप्तलक्षं जपेत् सप्तायुतं 
सितपुष्पं जुहूयात् सितालङ्कारभूषितः [क्, ब्: भूषितां] | अनेन क्रमेण 
गरुडेश्वरत्वं कवित्वं सर्वशास्त्रविशारदत्वं सर्वविषहरत्वं भवति न 
सन्देहः |

|| आर्यजाङ्गुलीसाधनं समाप्तम् ||

प्द्f १४१, प्. २५४)

१२३.

नम एकजटायै |

अतः परं प्रवक्ष्यामि यथाकल्पोपदेशतः |
तारामेकजटाम्नायां [ग्: जटानास्ना] नत्वा तस्याः प्रसाधनम् 
[ढ्: लिख्यते चास्य साधनं] ||

ओं हुं वज्राङ्गे मम रक्ष रक्ष फट् [क्, ब्: अद्द्स् अनोथेर् फट्] स्वाहा 
इत्यनेनात्मरक्षां कृत्वा प्रथमं तावद् योगी मुखशौचादिकं कृत्वा क्वचिद् 
विजने घनश्मशानचत्वरादौ सकलजगदभ्युद्धरणोत्साहवत्सलः 
परमसुखाभ्यासीनः स्वहृदि रक्तपद्मोपरि चन्द्रमण्डले कृष्णहुंकारं 
सरश्मिकं ध्यायात् | तस्य रश्मिनाऽऽकाशे गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् दृष्ट्वा पूजयेत् | 
पापदेशनापुण्यानुमोदनात्रिशरणगमनबोधिचित्तोत्पादादिकं कृत्वा 
आत्मभावनिर्यातनामार्गाश्रयणं 
चाशयविशुद्धिरहङ्कारममकारपरित्यागश्चेति मैत्रीकरुणामुदितोपेक्षां च 
[ख्, अ: चतुर्ब्रह्मविहारीं] भावयेत् | ततश्च - 

चित्तमात्रं तु वै तिष्ठेत् बोधिसम्भारभावनैः |

प्रतिभासमात्रं ज्ञानं ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावत्मकोऽहं स्वपरं 
[क्, ग्: खमपरं] विभाव्य शून्यं प्राक्प्रणिधिमनुस्मरेत् [क्, 
ब्: स्मरन्] | रेफेण सूर्यं पुरतो विभाव्य तस्मिन् रवौ [क्: तस्मिन् ओन्ल्य] 
हुंभवविश्ववज्रं विश्ववज्रान्तर्गतं सूर्यमण्डलं सूर्यम.डलस्योपरि 
चन्द्रमण्डले स्फुरद्रत्नप्रदीपमिव हुंकारं निश्चलं ध्यायात् | ततस्तस्माद् 
विनिसृत्य नीलपीतरक्तहरितनानवर्णरश्मिनिकरै रोमविवरविनिर्गतै

प्द्f १४१, प्. २५५)

रक्तपंकारजं रक्तकमलं रक्ततनु वैरोचनादिपरमाणुमयैः पूर्वादिदिक्षु 
चंक्रमणेन [क्: दिकचंक्रमेण] यमान्तकादयस्तत्रानीय संपूज्य 
तत्त्वपूजादिभिः त्रिशरणगमनादिकं ध्यायात् तान्येव प्रवेशयेत् इति 
बुद्धोपसंहारो नाम समाधिः |

ततः करुणाम्नेडितहृदयो [क्: मुदि, ख्, अ: मेडि] यथाक्रमं 
नरकतिर्यक्प्रेतमनुष्यासुरदेवतामवलोक्य तद्विनिर्गतनानारश्मिभिः संस्पृश्य 
वैरोचनादितथागतरूपेण निष्पाद्य तत्रैव प्रवेशयेदिति [क्, ढ्, ग्: 
निष्पाद] समयसत्त्वोपकारो नाम समाधिः |

तत आकाशदेशे रक्तपंकारजं रक्तकमलं विश्वदलं केशरान्वितं तन्मध्ये 
[क्, ढ्, ग्: तन्मध्य] रक्तरंकारपरिणतं सूर्यमण्डलं तस्योपरि 
कृष्नहुंकारजं [क्: कारं] सूर्यम् सूर्यस्थहुंकारोद्भवं 
करालवज्रं यवप्रमाणणं [क्, ढ्, ग्: तन्मध्य] वज्रमयं 
रश्मिविकीर्णं सकलमारसैन्यविनाशयमानं विचिन्तयेत् | ततो 
भाभिरूर्द्ध्वगताभिर्वज्रपञ्जरं पार्श्वगताभिर्वज्रप्राकारं 
वज्रवितानमधोगताभिर्वज्रमयीं भूमिं विदध्यात् | तन्मध्ये शरदिन्दुधवलां 
अन्तःशुषिरामूर्द्ध्वस्थितत्रिकोणां [क्: कारं] एकारजां धर्मोदयां 
भावयेत् | तद्गगनकुहरान्तर्गतं यंकारपरिणतं धन्वाकारं कृष्णाभं 
वायुमण्डलं ध्वजाङ्कितम् तदुपरि रंकारजं पीतं [ख्, अ: ओमित्स्] 
त्रिकोणरेफाङ्कितं अग्निमण्डलं तस्योपरि वंकारपरिणतं श्वेतवर्णं 
चक्राकारं आपोमण्डलं [ख्, अ; आप, क्; अपा] घण्टाङ्कितम् 
[क्, ढ्, ग्: घटा] तदुपरि लंकारजं 

प्द्f १४२, प्. २५६)

श्यामवर्णं चतुरस्रं पृथ्वीमण्डलं विश्ववज्राङ्कितम् [क्: ध्वजा] 
तत्रोपरि सुंकारपरिणतं महासुमेरुपर्वतराजंन् चतूरत्नमयं 
अष्टशृङ्गोपशोभितम् तस्योपरि झटिति रक्तकमलं विश्वदलं 
यावदिच्छाविस्तरं [दिच्छाविस्त्रार्द्धं] तत्किञ्जल्के [क्: ल्केन] 
रविशशिसंपुटयोर्मध्ये [ख्, अ: विश्व] हुंकारं हुंकारेणात्मानं 
विभावयेत् कायवाक्चित्तात्मकं कृष्णहुंकारम् | पुनः कृष्णहुंकारपरिणतं 
विश्ववज्रं विश्ववज्रपरिणामजं कूटागारम् - 

चतुरस्रं चतुर्द्वारमष्टस्तम्भोपशोभितम् |
हारार्द्धहारसंयुक्तं वज्रसूत्रैरलङ्कृतम् ||

तस्मिन् मण्डलचक्रान्तर्गतं रविशशिसंपुटयोर्मध्ये धर्मोदये [आल्ल् ड्, 
ध्, ध् रेअद् धर्मोदयायां] गगनकुहरान्तर्गतं कृष्णहुंकारं 
ध्यायात् | तत आंकारेण [क्, ग्: आका] सूर्यमण्डलं भावयेत् तदुपरि 
पीतहुंकारपरिणतं महावज्रधरं सितवर्णं ध्यायाद् एकवक्त्रं द्विभुजं 
त्रिनेत्रं वज्रघण्टाधरंन् [क्, ढ्, ग्: वज्रवज्र] 
ध्यानस्थमात्मानं तस्य हृदये कृष्णहुंकारं नानारश्मीन् निश्चार्य 
दशदिगनन्तपर्यन्तावस्थितान् [ढ्: दशदिशा] तथागतान् 
बुद्धबोधिसत्त्वविद्यादेवत्यः [बुद्ध द्रोप्पेद् इन् ढ्] क्रोधादीन् सञ्चोद्य 
पुनरागत्य तस्मिन्नेव सूर्ये प्रविशन्तं चिन्तयेत् | तमेव महावज्रधरं तानेव 
तथागतादीन् एकलोलीभूतं सूर्ये प्रविशन्तं पश्येत् | ज्वलद्भासुराकाराश्च 
योजनसहस्रव्यापिनं [क्, ग्: धायिनं] तदुपरि कृष्णहुंकारं 
नानारश्मिसंयुतं ततो हुंकाराद् रश्मिं निश्चरन्तं पश्येत् | पुनस्तत्रैव 
प्रवेश्य 

प्द्f १४२, प्. २५७)

तदेवाक्षरं विकरालकृष्णं महावज्रं श्वेतकपालस्थं [ख्, अ: द्रोप्स् 
श्वेत] नानारश्मिविस्फुरन्तं ध्यायात् | 
बुद्धबोधिसत्त्वक्रोधविद्यादेवत्योगगनतलतिलकबिम्बमिव सूर्यावस्थिताश्चिन्तयेत् | 
तैर्बुद्धादिभिः सत्त्वान् परिपाच्य पुनरागत्य वज्रबिम्बं प्रविशन्तं पश्येत् | तदेव 
वज्रबिम्बं द्वादशमुखां महाकृष्णवर्णां चतुर्विंशतिभुजां 
चतुर्मारसमाक्रान्तां श्वेतकपालोपरि प्रत्यालीढपदां 
महाप्रलयाग्निसमप्रभां [क्, ग्: बलया] विवृतास्यां हाहाकारां 
ललज्जिह्वां सरोषां विकृतकोटिभीमभृकुटीतटोद्भूनेत्रचलद्वर्त्तुलां [क्: 
तटोद्भूत] भयस्यापि भयङ्करीं कपालमाला शिरसि भूषितां 
व्याडैरलङ्कृतां षण्मुद्रोपेतां [क्, ग्: षण्मुखो] प्रथममुखं 
महाकृष्णं तथा दक्षिणमुखपञ्चकं सितपीतहरितरक्तधूम्रवर्णं च 
वाममुखपञ्चकं रक्तसितपीतहरितसितरक्तं च ऊर्ध्वमुखं [क्: अर्द्ध] 
धूम्रं [क्: महाधूम्रं] विकृतं क्रुद्धं सर्वमुखानि 
दंष्ट्राकरालवदनानि त्रिनेत्राणि ज्वलितोर्द्ध्वपिङ्गलकेशानि सरोषां 
खर्वलम्बोदरीं पीनोन्नतपयोधरां व्याघ्रचर्मनिवसनां 
दक्षिणद्वादशभुजेषु खड्ग-वज्र-चक्र-रत्नच्छटा [क्: 
च्छत्रा]-अङ्कुश-शर-शक्ति-मुद्गर-मुसल-कर्त्रि##-

सुप्रहृष्टां शवारूढां नागाष्टकविभूषिताम् |
नवयौवनसम्पन्नां हाहाट्टहासभासुराम् |
पिङ्गोग्रैकजटां ध्यायात् मौलावक्षोभ्यभूषिताम् ||

प्द्f १४३, प्. २५८)

ओं आः हुं कायवाक्चित्ताधिष्ठानं कुर्यात् | ओं ह्रींः [ग्: ह्रां] त्रीं 
[क्: डीं] हुं वायुवरुणमाहेन्द्राग्निमण्डलेषु बीजं [ढ्: ओमित्स्; क्: हस् 
ज ओन्ल्य] यथोपदेशतः एवम्भूतं भगवत्यात्मको मन्त्री पुनर्गगनकुहरे 
[क्: र्वनग] ज्ञानचक्रमाकृष्याग्रतः स्फुटीकृत्यावलीय स्वसमयचक्रे 
[क्, ख्, अ: चक्रेषु] प्रवेशयेत् | प्रवेश्य एकीकृत्य 
देवताहङ्कारमुद्वहमानः [क्: कृत्याह] स्वकायविनिर्गतरश्मिसमूहं 
तथागतबोधिसत्त्वविद्यादेवतीक्रोधादिभिः 
पञ्चामृतपरिपूर्णकलशजलैरभिषिच्यमानं [क्, ढ्, ग्: कलसैर] 
विविधपूजाविशेषैः सम्पूजयेत् आत्मानं भावयेत् | उष्णीषे हुं [क्: हं] 
ललाटे ओं कण्ठे आः हृदि ह्रींः नाभौ त्रीं नाभितले हुं गुह्ये त्रां पादयोः अं 
अः फट् स्वाहा इत्यङ्गन्यासः | एवं समयी भूत्वाऽनेन [क्, ग्: 
समयभूतो] विधिना यान्येव [क्, ग्: विधिनान्ये च] 
मन्त्राक्षराण्युच्चार्यन्ते तानि देवतीमुखान्निर्गतानि सरश्मिकानि स्वमुखं प्रवेश्य 
कुलिशमार्गेण निश्चार्य देवीपद्मप्रविष्टानि पुनर्द्देवीमुखात् [क्, ढ्, ग्: 
र्द्देवती] स्वमुखमनेन क्रमेणाविच्छिन्नं मन्त्रमावर्तयेत् | 
एवमाखेदपर्यन्तं परिजप्य ततः स्वहृदये रश्मिपुञ्जाकारं क्रमेण 
दीपशिखेव यावदनुपलब्धिकं कुर्यात् | यथोक्तां उत्पलमुद्रां बद्ध्वा शिरसि 
[क्, ग्: स्वशिर] ललाटकण्ठनाभिनाभितलगुह्यपादद्वयेषु विन्यस्य 
मन्त्रं जपेदनिमित्तयोगेन | तत्रायं मन्त्रः - ओं ह्रींः त्रीं हुं फट् 
मूलमन्त्रः ओं ह्रींः त्रीं हुं हुं फट् स्वाहा हृदयमन्त्रः ओं ह्रींः त्रीं 
हुं उपहृदयमन्त्रः |

प्द्f १४३, प्. २५९)

एवं विचिन्त्य दृढीकृत्यात्मानं भावयेत् | अथवा पटगतां भगवतीं भावयेत् | 
पूर्वसेवालक्षं जपेत् | दशांशेन [क्, ग्: दशात्मेन] होमं कुर्यात् | 
श्रीफलपुष्पं [ढ्: फलं] पत्रं वा श्वेतार्कपुष्पं श्वेतकरवीरपुष्पं 
वा गव्यघृतेन होमं कुर्यात् | यथाविधिना पटं लिखापयित्वा पूजाध्यानजापं 
कुर्यात् | पञ्चानन्तर्यकारिणोऽपि कोटिजापेन सिध्यति | सर्वभावनिःस्वभावं कृत्वा 
झटिति हृदि कमलं कमलोपरि रविशशिमध्ये रक्तहुंकारं सूक्ष्मरूपं 
वालाग्रसहस्रभागं बिन्दुरूपं हुंकारान्वितं वज्रनलनासायां [क्: 
नाशां] ध्यायात् | हुंकारोद्भवां वज्रयोगिनीं रक्तवर्णां 
द्विभुजैकमुखां त्रिनेत्रां नग्नां मुक्तकेशां [क्, ढ्, ग्: मुकुट] 
ललितक्रोधां [क्: स्फोटां] षण्मुद्रोपेतां धर्मोदयान्तर्गतां 
शवाक्रान्तां [क्, ग्: सर्वाक्रा] अध-ऊर्ध्वपादस्थितां [क्, ग्: 
अर्द्ध] कर्त्रिकपालधरां सरोषां भावयेदहर्न्निशम् |

|| विद्युज्ज्वालाकरालीनामैकजटासाधनं समाप्तम् ||

प्द्f १४५, प्. २६०)

१२४.

नम एकजटायै 

तारा मारभयङ्करी [क्, ग्: ङ्करै] सुरवरैः सम्पूजिता सर्वदा 
लोकानां हितकारिणी जयति सा मातेव या रक्षति |
कारुण्येन समायुता बहुविधान् संसारभीरून् जनान् त्रात्री भक्तिमतां विभाति 
जगतां नित्यं भयध्वंसिनी ||

एकजटोद्भवं सद्यः साधनं च भविष्यति |
ज्ञानेन [क्: क्षाले] चाधुना तेन सर्वकर्म प्रसिध्यति ||

आमित्यक्षरमुच्चार्य शून्यता क्रियते सदा |
तदेवाक्षरमुच्चार्य विश्वपद्मस्य भावना ||

विश्वपद्मस्य मध्ये तु टामित्यक्षरभावना [क्, ग्: तामि] |
कपालं भाव्यते शुक्लं हुंकारं तस्य मध्यतः [क्, ग्: मध्ये 
तु] ||

नीलं चैतदुक्तं च [क्, ढ्: ब्रह्मण, ख्, अ: द्युक्षञ्च] 
नीलरश्मिसमन्वितम् |
तत्परिणामयोगेन आत्मचित्तमयेन तु ||

भाव्यते तत्क्षणाद् देवी नीलाञ्जनसमप्रभा |
चतुर्भुजा त्रिनेत्रा च रक्तभीमसुलोचना ||

व्याघ्रचर्मपरिधाना कपालाभरणोज्ज्वला |
मौक्तिकेनैव हारेण शोभनेन विराजिता ||

द्विरष्टवर्षाकारा च पीनोन्नतपयोधरा |
सुपिङ्गैकजटा देवी लम्बोदरसुशोभना ||

प्द्f १४५, प्. २६१) 

ईषद्दंष्ट्राकरालास्या ललज्जिह्वा भयङ्करी |
नीलसर्पैः सुघोरैश्च मण्डिता तीव्ररश्मिभिः ||

केयूरनूपुराद्यैश्च [क्: केयूराद्यै] किङ्किणीभिः प्रमण्डिता |
वामहस्ते कपालं च दक्षिणे कर्त्रिशोभना ||

उत्पलं चापरे हस्ते कलिकानालसंयुतम् [क्, ग्: कानन] |
पुनर्दक्षिणहस्ते च खड्गं विभाव्य यत्नतः ||

खड्गपरिणामयोगेनाक्षमाला च दृश्यते |
आलीढस्थानरक्षा[क्: नररक्ता च, ढ्, ख्, अ: 
स्थानरक्ताञ्च] च कपालमध्यदेशतः ||

प्रलयानलपुञ्जाभा रश्मिज्वालासमन्विता |
ध्यानं यः कुरुते नित्यं देव्या भक्तिसमन्वितः ||

जापं च कुरुते यो हि सार्धाक्षरचतुष्टयम् [क्, ग्: सार्वक्षर, 
ख्, अ: सार्द्धाक्षर] |
तस्य वश्यं [ख्, अ: वशं] जगत् सर्वं यथा बुद्धेन देशितम् ||

पुनः कपालमध्ये च साध्यं प्रयात्य यत्नतः |
शिरः पादौ च सम्पीड्य पद्भ्यां स्थानेन [क्: पट्टस्था] तेन च ||

निग्रहं क्रियते नूनं यदि ध्यानमयं मनः |
मन्त्रश्च कथ्यते सम्यक् यथा देवीप्रबोधकः ||

हान्तं हुताशनस्थं च चतुर्थस्वरभेदितम् |
बिन्दुमस्तकसंभिन्नं खण्डेन्दुसहितं पुनः ||

एतद् बीजं [क्, ग्: एकबीजं] महद्बीजं द्वितीयं शृणु साम्प्रतम् |
तान्तं [क्: शान्तं] वह्निसमायुक्तं पुनस्तेनैव भेदितम् ||

प्द्f १४६, प्. २६२)

नादबिन्दुसमायुक्तं द्वितीयं भवति स्थिरम् [क्, ग्: विस्तरं] |
तृतीयं तु पुनर्बीजं कथयामि प्रयत्नतः ||

हान्तं षष्ठस्वराक्रान्तं [क्, ढ्, ग्: शान्तश्रष्ठ] 
नादबिन्दुसमन्वितम् |
एतद् बीजवरं श्रेष्ठं त्रैलोक्यदहनात्मकम् ||

कथयामि चतुर्थं च यथा बुद्धेन भाषितम् |
फान्तं [क् या कं] शुद्धं सुतेजाढ्यं सर्वसिद्धिप्रदायकम् ||

शृणु अर्द्धाक्षरं सम्यक् मन्त्रनिष्पत्तिकारणम् |
टान्तमविहीनं [क्: नान्तमविहितानन्तु] तु उच्चारेण तु रक्षणम् 
[ढ्, ग्, ख्, अ: चारणस्य तु लक्षणं] ||

देव्या एकजटायास्तु मन्त्रराजो महाबलः |
अस्य श्रवणमात्रेण निर्विघ्नो जायते नरः ||

सौभाग्यं जायते नित्यं विलयं यान्ति शत्रवः |
धर्मस्कन्धो भवेन्नित्यं बुद्धतुल्यो न संशयः ||

|| इदमेकजटायास्तु साधनं सुष्ठु [क्, ग्: सन्न्यं, ख्, अ: 
सिद्धं] समापतम् ||

प्द्f १४६, प्. २६३)

१२५.

नम एकजटायै |

प्रथमं तावन्मन्त्री मनोऽनुकूले [क्: अद्द्स् ध्यात्वा] ध्यानालये 
सुखासनोपविष्टो गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् बाह्याध्यात्मपूजाभिः [ख्: 
बाह्यपूजा] सम्पूज्य त्रिशरणगमनं पापदेशनादिकं विधाय दृढं 
बोधिचित्तमुत्पाद्य आमित्यक्षरमुच्चार्य सर्वधर्मशून्यतामामुखीकृत्य पुनः 
आंकाराक्षरमुच्चार्य तत्परिणतं विश्वपद्मं विभावयेत् | तन्मध्ये टांकारजं 
[ढ्: दां] पद्मभाजनं चन्द्रकान्तसमप्रभं तन्मध्ये 
स्फुरन्मयूखावभासितानन्तलोकधातुं [क्: फलं समुखाव] 
इन्द्रनीलप्रभं हुंकारं विचिन्त्य तत्परिणतां 
इन्द्रनीलमहारत्नद्युतिव्याप्तजगत्त्रयां चतुर्भुजां महाभीमां [क्, ग्: 
भीमां त्रिलो, ढ्: भीमत्रिलो] रक्तभीमत्रिलोचनां [रक्तभीम fओउन्द् ओन्ल्य इन् 
ख्, अ] व्याघ्रचर्माम्बरधरां पद्मभाण्डैरलङ्कृतां नैरंशुकेन 
हारेण मण्डितां चण्डरूपिणीं [क्, ग्: चन्द्र] द्विरष्टवत्सराकारां 
पीनोन्नतपयोधरां आपिङ्गैकजटां क्रूरनागाभरणविभूषिताम् [क्, ग्: 
जटाकुल] - 

ईषदंष्ट्राकरालास्यां ललज्जिह्वां भयङ्करीम् |
लम्बोदरीं महामैत्रीकरुणाविष्टमानसाम् ||

हारनूपुरकेयूरकिङ्किणीमेखलादिभिः |
मण्डितां च हुंकारजितमारमहाचमूम् ||

वामपाणिधृताम्भोजभाजनं दक्षिणे करे |
प्रोल्लसन्मारसन्त्रासिवज्रवत्कर्त्रिधारिणीम् [क्, ग्: तन्त्रा] ||

उत्पलं च पुनर्वामे सनालकलिकाकृतम् |
दक्षिणे तु करे खड्गं दृष्ट्वा तत्परिणामतः ||

प्द्f १४९, प्. २६४)

स्फुरत्तारावलीकान्तां [क्: त्ताराचक्रान्तो] भावयेदक्षमालिकाम् |
रक्तपूर्णकपालस्य मध्ये आलीढसंस्थिताम् ||

प्रलयानलवद्रश्मिज्वालान्तर्वर्तिविग्रहाम् |
ध्यायादेकजटां देवीं स्फुरन् [क्, ग्: स्तवं] मन्त्रं जपेत् ततः ||

मन्त्रस्त्वचिन्त्यसामर्थ्यः [क्: चिन्तमावेष्य] सार्द्धाक्षरचतुष्टयः 
[क्, ग्, ख्, अ: सार्द्धाक्ष] |
जगत्क्षोभवशावेशः [क्: जगञ्जौ भवमावेशः] त्रासकृद् 
[क्, ढ्, ग्: कृत्यूर्द्ध्व] बुद्धभाषितः ||

आलीढपद्भ्यामाक्रम्य साध्यं मूर्ध्नि पदद्वये |
पद्मभाण्डे विभाव्यैवं [ख्, अ: विभाव्येयं] योगी मन्त्रं 
स्फुरन् [क्: स्थूलं] जपेत् ||

मन्त्रस्तु कथ्यते सिद्धः [क्, ग्: सिद्धिः] सम्यग् देवीप्रबोधकः |
आद्यमग्निरथारूढं [क्: मग्निमथा] हान्तमीस्वरभेदितम् 
[ख्, अ: वेदितं] ||

उद्धरेदर्द्धचन्द्रार्द्धबिन्दुभूषितमस्तकम् |
द्वितीयं तु तथा किन्तु तान्तरूपेण [क्, ढ्, ग्: शान्त] भेदयेत् ||

हान्तमेव तृतीयं च [क्: तृतीयपञ्च] षष्ठस्वरसमन्वितम् 
[क्, ग्: सन्धितं] |
पूर्ववछीर्षशोभं च चतुर्थं स्यात् फडन्तकम् [क्, ग्: 
फुदन्तकं] |
जपेन्मन्त्रमिमं [ख्, अ: मविच्छिन्नं] मन्त्री ह्रींः त्रीं [क्: 
क्रीं] हुं फडितीदृशम् [ढ्: दृढं] ||

|| आर्यैकजटासाधनं समाप्तम् ||

प्द्f १४९, प्. २६५)

१२६.

पूर्वोक्तविधानेन शून्यताभावनानन्तरं विश्वपद्मोपरि 
टांकारपरिणतकपालमध्ये [क्: ताकार] हुंकारं [क्: नीलहुं] 
स्फुरणसंहरणपूर्वकं तत्परिणामेन भगवतीमेकजटां सर्वाङ्गकृष्णां 
चतुर्भुजैकमुखीमारक्तत्रिनयनांन् व्याघ्रचर्मवसनां 
कपालमालाशिरःपिङ्गोर्द्ध्वकेशां दंष्ट्राकरालललज्जिह्वां लम्बोदरीं 
नीलभुजगविचित्राभरणां द्विरष्टवर्षां पीनोन्नतपयोधरां 
हारकेयूरकिङ्किणीस्रग्दामान्वितसितसकलावयवां दक्षिणभुजाभ्यां 
खड्गकर्त्रिधारिणीं वामभुजाभ्यां उत्पलकपालधारिणीमात्मानं झटिति 
निष्पाद्य मन्त्रं जपेत् ओं ह्रींः त्रीं हुं फट् |

|| इत्येकजटासाधनम् ||

१२७.

ओं आः हुं ओं [क्: ओमित्स्] वज्रयोगिनि प्रतीच्छेमं बलिं ह्रीं हुं हहहह 
[क्, ग्: हेः, ढ्: हैः] हं हः फट् मम शान्तिं कुरु स्वाहा ओं आः 
अरल्लि [ढ्: अरले, क्, ग्: अरण्डि] होः [क्: होमि] इत्यादीनुच्चारयेत् 
[क्, ढ्, ग्; दिमुच्चा] |

अथातः संप्रवक्ष्यामि द्विभुजैकजटासाधनम् |
पिङ्गोग्रैकजटां देवीं कर्त्रिकरोटधारिकाम् ||

प्द्f  १५०, प्. २६६)

तथा चतुर्भुजां देवीं कल्पोक्तां च ब्रवीम्यहम् |
शरशङ्खधरां [ख्, अ: खड्ग] सव्ये वामे चापकरोटकाम् ||

तथा चाष्टभुजायास्तु वक्ष्यामि क्रमसंगतम् |
सव्ये [क्, ख्, अ: सव्ये, ढ्: मध्ये] खड्गशरं [क्: 
धरं] वज्रं कर्त्रिकां च तथैव च ||

चापोत्पलपरशुं [क्, ग्: चापशूल] च वामे करोटधारिकाम् |
कृष्णवर्णा मताः सर्वा व्याघ्रचर्मावृताः कटौ [कटिं इन् अल्ल् ड्, 
ध्, ध्] ||

एकवक्त्राः त्रिनेत्राश्च पिङ्गोर्द्ध्वकेशमूर्द्धजाः ||

खर्वा लम्बोदरा रौद्राः प्रत्यालीढपदस्थिताः ||

सरोषकरालवक्त्रा [क्: सरोषाकार] मुण्डमालाप्रलम्बिताः [क्, ग्: 
बलान्विताः, ढ्: बलम्बिताः] ||

कुणपस्था महाभीमा [क्: मदा] मौलावक्षोभ्यभूषिताः |
नवयौवनसम्पन्ना घोराट्टहासभास्वराः ||

टांकारबीजसम्भूताः सद्यः प्रत्ययकारिका |
विश्वपद्मोपरि सूर्ये चिन्तनीयाः प्रयत्नतः ||

ह्रींः त्रीं [क्, ढ्, ग्: त्रां] हुं फट् |

निरंशुमालिकां [ख्, अ: ओमित्स् निरंशु जापतः] ध्यात्वा 
खड्गस्थाने विचक्षणः |
पूर्वोक्तं यथाक्रमेण संजपेत् मन्त्रमुत्तमम् ||

भावनाबलनिष्पत्तौ भवेद् योगी महाकविः |
लभते मञ्जुवाणीं तु लक्षमन्त्रस्य जापतः ||

प्द्f १५०, प्. २६७)

तारायाः साधनं कृत्वा पुण्यमासादितं मया |
तेनैव [क्, ढ्, ग्: तेन प्राणिजनाः] प्राणिनः सर्वे भवन्तु 
तारिणीसमाः ||

|| एकजटासाधनं समाप्तम् ||

|| आर्यनागार्जुनपादैः [ठिस् पर्त् ओfथे चोलोफोन् इस् नोत् तो बे fओउन्द् इन् क्, 
ग्, ख्, अ] भोटेषु उद्धृतमिति ||

१२८.

नमः [ठिस् साधन इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् ख्, सेए fओल्. ८२ ff.] शुक्लैकजटायै |

पद्मावस्थितपद्मभाजनवरे हुंकारजाता सिता साध्यालीढपदस्थिता 
गुरुकुचा संरक्तचक्षुर्द्वया |
सत्पिङ्गैकजटा निरंशुसहिता सव्येऽक्षमालाधरा वामे नीलपयोजकोरकधरा 
देवी सदा पातु वः ||

भीमाष्टनागसहिता करुणावशेन पूर्णातिलोलरसना भयकारिहासा |
चित्तेशशोभितशिरा मृगशत्रुचर्मवस्त्रा भवस्य [ड्, ध्: 
वभस्य] च निहन्तु तमांसि तारा ||

श्रीमदद्वयवज्रस्य गुरोर्नत्वा पदाम्बुजम् |
श्रीमल्ललितगुप्तेन [ड्, ध्: गुह्येन] तारासाधनमुच्यते ||

प्द्f १५१, प्. २६८)

प्रथमं तावन्मन्त्री कृतमुखशौचादिकः सुविष्टरोपविष्टः 
सुरभिकुसुमनिकरावकीर्णे प्रदेशे विभवानुरूपतः पूजां विधाय स्वहृदये 
शुक्लवर्णं हुंकारं पश्येत् | हुंकारादात्मनो रोमविवरेण मुखादिद्वारेण 
पञ्चाकारान् रश्मीन् निश्चरतश्चिन्तयेत् | तैश्च 
रश्मिभिरनन्तापर्यन्तगङ्गानदीवालुकासमालोकधातवोऽवभासिताः | 
ततोऽकनिष्ठभुवनस्थिता भगवती वक्ष्यमाणवर्णादिसहिता कोऽपि सत्त्वो 
मामध्येषयति तमधिष्ठामि इत्युक्त्वा झटिति पुरतोऽवस्थिता चिन्तयितव्या पश्चात् | तत 
एवं हुंकारान्नानापुष्पधूपगन्धमाल्यादीनि निश्चार्य ततो 
मैत्रीकरुणामुदितोपेक्षापापदेशनापुण्यानुमोदनापुण्यपरिणामनात्रिशरण##-
नामचिह्नितमन्त्रेण धूपादीन्यपि दद्यात् | तत आमित्यक्षरमुच्चरयेत् | आद्यनुत्पन्नाः 
सर्वधर्मा इत्युक्त्वा सर्वस्वभावशून्यं भावयेत् | मन्त्रमुच्चारयेत् ओं 
स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहम् ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् |

ततः प्रणिधिसामर्थ्यात् अंकारपरिणतं शुक्लवर्णंन् पद्मं तन्मध्ये 
टांकारेण करोटकं चन्द्रकान्तिमणिप्रभं रुधिरपरिपूर्णं तत्र मध्ये 
हुंकारं पञ्चरश्मिकं पञ्चात्मकं सुन्दरं शुक्लं तत्परिणतां 
नीलोत्पलकलिकां हुंकाराधिष्ठितां पश्येत् | सर्वमेकत्र परिणम्यात्मानं 
भगवतीरूपं विभावयेत् शुक्लां द्विभुजामेकाननां दक्षिणे 
निरंशुकाक्षमालाधरां वामे नीलोत्पलकलिकां बिभ्रतीं अतिपिङ्गैकजटां 
व्याप्तब्रह्माण्डखण्डां क्रूरनागाभरणभूषिताम् शिरोवेष्टनं 

प्द्f १५१, प्. २६९)

कर्कोटको नीलः कण्ठावाभरणं तक्षको रक्तः नन्दोपनन्दौ कर्णकुण्डलौ पीतौ 
ब्रह्मसूत्रं अनन्तो सितः कटुसूत्रं वासुकी शुक्लः दक्षिणभुजे वलयं कुलिकः 
पारावतवर्णः इतरभुजे वलयं शङ्खपालो धवलः नूपुरौ पद्ममहापद्मौ 
रक्तौ हारनूपुरकेयूरकिङ्किणीमेखलादिमण्डितां शवोपरि प्रत्यालीढपदस्थितां 
अत्यन्तभीमरूपां ईषद्दंष्ट्राललज्जिह्वां श्रीमदक्षोभ्यालङ्कृतमुकुटां 
महामैत्रीकरुणाविष्टमानसाम् | ततः स्वहृदये शुक्लहुंकारं 
तद्रश्म्याकृष्टज्ञानमण्डलं पश्येत् | पश्चात् जः हुं वं होः इत्यनेन 
क्रमेणाकृष्य प्रवेश्य बद्ध्वा तोषयेत् | ततो नीरक्षीरवत् ज्ञानसत्त्वसमरसं 
भावयेत् | 

ततो भट्टारिकाहृदये कमलोपरि चन्द्रे ह्रींकारं शुद्धस्फटिकसंकाशं 
रश्मिकोटिशतसहस्रं रश्मीन् निश्चरन्तं पश्येत् | भावनातः खिन्नो मन्त्रं जपेत् | 
पुनर्मन्त्रमहासामर्थ्यमण्डलं न द्रुतं न विलम्बितं नास्पष्टं न 
मात्राहीनं मनसाभिलिख्यम् | तत्रायं मन्त्रोद्धारः - सप्तमस्य चतुर्थं 
वह्निसंयुक्तं ईकारभेदितं अर्द्धेन्दुबिन्दुभूषितं इत्थं जपेत् | नाभिमध्ये 
अष्टदलकमलं तदुपरि चन्द्रे देदीप्यमानं ह्रींकारं जिह्वोपरि अकारेण 
चन्द्रमण्डलं तदुपरि ह्रींकारं पश्येत् | अक्षसूत्रगुलिकं च ह्रींकारेण 
ग्रन्थिकाः ताश्चाविच्छिन्नं मुखान्निःसृत्य नाभिमार्गेण प्रविशन्ति च 
स्वमुखान्निर्गच्छन्ति चिन्तयेत् | एकाक्षरोऽयं मन्त्रराजश्चिन्तामणिकल्पः 
पापव्याधिनाशनो विशेषेण जगदक्षोभ्यबुद्धभाषितं मन्त्रमावर्त्तयेत् | 
दृढमतिः एवं मन्त्रं जपेत् | लक्षजापेन महाकविर्भवति श्रुतिधरो वाग्मी च 
वज्रवाणीं च लभते | महाधनो दीर्घायुः सर्वशास्त्रविशारदो 

प्द्f १५२, प्. २७०)

गरुडेश्वर इव त्रिभुवनंन् निर्विषं करोति | शीघ्रं च बोधिमभिसम्भोत्स्यते नास्ति 
अत्र सन्देहः | ओं आः ह्रीं हुं हं हः अयं मन्त्रराजो बुद्धत्वं ददाति किं 
पुनरन्याः सिद्धयः | ओं आः ह्रीं हुं घातय घातय सर्वदुष्टान् हुं फट् स्वाहा 
इमं बलिं दद्यात् सर्वमारविनाशनम् |

|| शुक्लैकजटासाधनं समाप्तम् ||

|| कृतिरियं ललितगुप्तपादानाम् ||

१२९.

नमश्चुन्दायै [ठिस् नमस्कार इस् अब्सेन्त् इन् ढ्. क्: ओमित्स् नमः पूरितं | चुन्दा इस् 
उनिfओर्म्ल्य स्पेल्त् अस् चुण्डा इन् ख्, अ.] |

नत्वा सम्यग् [ढ्: सर्वान् नि, क्, ब्: सर्वान् जिनानां] जिनांस्तांश्च 
चुन्दादेवीं [ढ्, ग्: चुन्दां] महर्द्धिकाम् |
तस्या आराधनं वक्ष्ये संक्षेपात् क्षिप्रसाधनम् ||

प्रथमं तावन्मन्त्री स्वहृदीन्दुमध्ये [ख्, अ: मध्यबीजं] बीजं 
तृतीयवर्गाद्य प्रथमपञ्चमेन पूरितं अर्द्धेन्दुबिन्दुभूषितं 
शरच्चन्द्रांशुमालिनं सर्वबुद्धैरधिष्ठितं [क्: तिष्ठितं] दिव्यं ततो 
रश्मिभिर्निष्पन्नां भगवतीं गुरुसंबुद्धादींश्च दृष्ट्वाऽभिवन्द्यानेन 
मन्त्रेण पूजयेत् | ओं वज्रधूपे हुं ओं वज्रपुष्पे हुं ओं वज्रदीपे हुं ओं 
वज्रगन्धे हुं ओं वज्रनैवेद्ये हुं | ततो - 

प्द्f १५२, प्. २७१)

रत्नत्रयं मे शरणं सर्वं प्रतिदिशाम्यघम् |
अनुमोदे [क्, ग्: मोद्य] जगत्पुण्यं बुद्धबोधौ दधे मनः ||

इत्यादि पठेत् | ततः [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: तत्प्रणिधि] 
णिधिपूर्वकंप्र सर्वधर्मनैरात्म्यं भावयेदनेन मन्त्रेण ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | ततो [क्, ब्: अद्द्स् विचिन्त्य] -

बीजम् मायोपमाकारं [क्, ढ्, ग्: अद्द्स् विचिन्त्य] 
त्रैधातुकमशेषतः |

ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहम् | ततः 
पूर्वोक्तबीजनिष्पन्नश्रीचुन्दादेवीरूपेणात्मानं [क्, ढ्, ग्: न्ना ; चुन्दा इस् 
दिffएरेन्त्ल्य स्पेल्त् अस् चुन्द्रा, चून्द्रा, चुण्डा इन् दिffएरेन्त् ड्, ध्, ध् ; रूपेण 
fओउन्द् ओन्ल्य इन् क्, ब्] भावयेत् शरच्चन्द्राभां चतुर्भुजां दक्षिणेन वरदां 
वामे पुस्तकाङ्कितपद्मधरां करद्वये पात्रधरां सर्वालङ्कारभूषितां 
पद्मचन्द्रासनस्थां भावयेत् पश्चात् मुद्रां बन्धयेत् | 
हृदूर्णाकण्ठमूर्द्धसु रक्षां कृत्वा जपं कुर्यात् | तत्रेयं मुद्रा 
हस्तद्वयेन अञ्जलिं कृत्वा तर्जनीद्वयं मध्यमामध्ये [क्, ब्: 
मध्यकु] कुण्डलाकारेण लग्नं [क्, ग्: पद्मं] अङ्गुष्ठौ 
पार्श्वतः | इयं चुन्दाया मुद्रा मन्त्रश्चायम् - ओं चले चुले [चुले ओमित्तेद् इन् 
क्, ब्: ओन्ल्य] चुन्दे स्वाहा |

|| सुन्दासाधनं समाप्तम् ||

प्द्f १५३, प्. २७२)

१३०.

प्रथमं हृदि चन्द्रे शुक्लचुंकारबीजं दृष्ट्वा तद्रश्मिभिर्बुद्धादीनभिपूज्य 
प्रणम्य संस्तुत्य च पापदेशनादिसप्तविधानुत्तरपूजानन्तरं त्रिशरणगाथां 
पठित्वा क्षमयित्वा चतुर्ब्रह्मविहारान् विभाव्य शून्यतां ध्यायात् | ततो 
विश्वदलपद्मचन्द्रे पुनः निजबीजं ध्यात्वा तत्परिणामेनार्यचुन्दां 
शरच्चन्द्राभामेकमुखां [क्: भासामेक] चतुर्भुजां 
वरददक्षिणभुजां पुस्तकाङ्कितपद्मवामभुजां [क्: कङ्कृत] 
पात्रधारिशेषभुजद्वयां नानाभरणविभूषितां वज्रसत्त्वमुकुटां 
अनेकसत्त्वार्थकारिस्फुरद्विग्रहां आत्मानं झटिति निष्पाद्य निजबीजं च हृदि 
विचिन्त्य मुद्रां त्रिषु स्थानेषु न्यसेत् | हस्तद्वयेनाञ्जलिं कृत्वा तर्जन्यार्मध्ये 
कुण्डलाकारेण लग्नमङ्गुष्ठद्वयं [ग्; वङ्गुष्ठ] पार्श्वतो विदध्यात् | 
मन्त्रः ओं चले चुले चुन्दे स्वाहा |

|| इति चुन्दासाधनम् ||

प्द्f १५३, प्. २७३)

१३१.

नमश्चुन्दायै |

प्रथमं हृदीन्दुमध्यस्थचुंबीजविनिर्गतविचित्ररश्मिभिर्न्निष्पन्नान् [क्: 
चून्बीज, ख्: चुंविनि] गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् दृष्ट्वा पुरतः [क्, ग्: 
पुनः] पूजादिकं कुर्यात् ओं वज्रपुष्पे हुं इत्यादिमन्त्रैः | ततः 
त्रिशरणगाथामुच्चारयेत् | तदनन्तरं शून्यतां विभाव्य ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमित्युच्चारयेत् | ततश्चुंनिष्पन्नां [क्, 
ढ्, ग्: तत्र चुं] चुन्दां शरच्चन्द्रप्रभां चतुर्भुजां 
सर्वालङ्कारभूषितां दक्षिणे वरदां वामे पुस्तकपद्मधरां शेषभुजाभ्यां 
पात्रधरां पद्मचन्द्रे सत्त्वपर्यङ्कासीनां भावयेत् | पश्चान्मुद्रया 
हृदूर्नाकण्ठमूर्धसु [क्, ग्, ढ्: मूर्द्धं सुसं] संस्पृश्य 
रक्षां कृत्वा जपं कुर्यात् ओं चले चुले चुन्दे स्वाहा | तत्रेयं मुद्रा - 
हस्तद्वयेनाञ्जलिं कृत्वा तर्जन्योर्मध्ययोर्मध्ये कुण्डलाकारेण 
लग्नावङ्गुष्ठौ पार्श्वतः स्थितौ |

|| इति चुन्दासाधनम् ||

प्द्f १५४, प्. २७४)

१३२.

नमो मारीच्यै [मारीची इस् अल्सो स्पेल्त् अस् मारिचि, मारिची अन्द् मारीचि] |

पूर्वोक्तविधिना [ख्, अ: धानेन] पंकारजविश्वपद्मोपरि चन्द्रे 
सितमांकारजां मारीचीं श्वेतां पञ्चमुखीं दशभुजां चतुश्चरणां 
झटित्यात्मानं चिन्तयेत् | तत्र प्रधानमुखं श्वेतं दक्षिणं कृष्णं वामं 
वाराहं रक्तं पश्चान्मुखं हरितं मस्तकोपरि मुखं पितं 
नानारत्नविरचितत्रिशिखालङ्कृतजटामुकुटीं [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: 
रत्नचित्र] दक्षिणपञ्चभुजेषु सूर्यमण्डलवज्रशर-अङ्कुशसूचीहस्तां 
[क्, ख्: नीलवज्र] वामपञ्चभुजेषु 
चन्द्रमण्डलचापाशोकपल्लवसपाशतर्जनीसूत्रहस्तां विविधालङ्कारधरां 
कुमारीं नवयौवनां सितकञ्चुकोत्तरीयां चैत्यगर्भस्थां 
सप्तशूकररथारूढं विष्ण्विन्द्रशङ्करब्रह्माक्रान्तचतुश्वरणाम् | 
तद्रथमध्यावस्थितमकरसमाक्रान्ताऽन्यतमा [कमल इन् क्] भगवती 
कृष्णा शूकरमुखी वज्रतर्जनीधरदक्षिणवामकरा दक्षिणदिशि अपरा भगवती 
रक्ता शूकरमुखी चतुर्भुजा अङ्कुशसूचीधरदक्षिणहस्तद्वया 
सपाशतर्जनीसूत्रधरवामहस्तद्वया दिव्यालङ्कारधरा चेति वामदिश्यपरा 
भट्टारिका रक्ता शूकरमुखी आकर्णपूरितचापशरा [ख्: आपमुद्रा] 
वज्राशोकपल्लवधारिशेषदक्षिणवामभुजा [शेष fओउन्द् इन् ख्, अ ओन्ल्य] 
विचित्राभरणा चेति | रथवाहकशूकराणामध आदित्यादिनवग्रहा [आदिगव इन् 
क्] नानेत्युपद्रवरोगसङ्कुलाश्च [क्: नान्यं त्यूष, ढ्: 
नानामृत्यूप] मनुष्यरूपेणाधःपतिताश्चिन्तनीयाः | ततो 
हृच्चन्द्रस्थितमांबीजरश्मिभिस्तथागतानानीयाभिषेकं 

प्द्f १५४, प्. २७५)

गृहीत्वा वैरोचनमुद्रिता भवति | ततो हृद्बीजादेवाक्षसूत्राकारेण मन्त्राक्षराणि 
निश्चार्य मुखान्नाभौ नाभेर्मुखे मुखात् पुनरपि [क्, ढ्, ग्: 
सुखादनेनापि] नाभावित्यादिकचक्रभ्रमणक्रमेण मन्त्रमावर्त्तयेत् 
[क्, ढ्, ग्: भ्रमणमन्त्र] | तत्रायं मन्त्र ओं मारीच्यै मां हुं 
हुं फट् फट् [Oने फट् इस् द्रोप्पेद् इन् क्, ढ्, ग्] स्वाहा | 
स्वबीजाधिष्ठितं च सर्वभोजनादिकमनुष्ठेयम् | खेदे [क्: खेदेन] च 
शताक्षरमन्त्रमुच्चार्य यथासुखं विहरेदिति |

|| कल्पोक्तदशभुजसितमारीचीसाधनम् [कल्पोक्तसित इन् ख्] ||

१३३.

नमो मारीच्यै |

अथ शून्यताभावनानन्तरं चन्द्रे पीतमांभवाशोकस्तवकं तदुपरि मां 
तत्परिणता पीता द्विभुजैकमुखी वैरोचनसनाथरत्नमुकुटिनी 
कनकनिभशूकरपृष्ठविश्वपद्मचन्द्रे सलीलमूर्ध्वस्थिता 
अशोकवृक्षशाखावलग्नवामकरा वरददक्षिणकरा हारादिभूषिताङ्गी 
नवयौवनकाम्या चेति | इत्थमेनां ध्यात्वा हृदि 
मांबीजस्फारितरश्मिसनाथशूकरनिकरैर्दुष्टान् [क्: सिबीज ; क्: स्फुरित, ख्: 
स्फरित] सम्मर्द्य [क्, ग्: समर्च्य, ढ्: समर्प्य] 
सत्त्वार्थमनेकविधं च विधाय ओं मारीच्यै [क्: मारिचि] मां स्वाहा इति 
मन्त्रं जपेत् [क्, ग्: जपयेत्] |

|| इति अशोककान्तामारीच्याः [ख्, अ: मारीचि] साधनम् ||

प्द्f १५५, प्. २७६)

१३४.

नमो मारीच्यै |

निरुत्तरसुखासऽऽण्गप्रज्ञापारङ्गतान् [क्, ब्: निरन्तर] गुरून् |
प्रणम्य कल्पमारीच्याः [क्, ढ्, ग्: कल्पं] साधनं 
लिख्यतेऽधुना ||

तत्रादौ तावद् योगी सकलजगदभ्युद्धरणाध्याशयः ओं फडिति [क्: फटिति] 
मन्त्रेण हृत्कण्ठोर्णामुर्द्ध्वसु क्रोधमुष्टिं दत्त्वा ओं मारीच्यै [ढ्: 
मारीचि] विघ्नानुत्सारय [ख्, अ: नुच्छारय] हुं फडित्यनेन च 
विघ्नान् विमर्द्य स्वहृदये आंकारपरिणतसूर्ये [क्: आका, ढ्: तांका] 
पीतमांकारं ध्यात्वा तद्विनिर्गतरश्मिनिवहैराकाशे समाकृष्य [क्: 
काराशेष] भगवतीमग्रतः [क्: मन्त्रतः] स्थापयेत् गौरीं [क्, 
ब्: सुवर्णगौरां] त्रिमुखां त्रिनेत्रामष्टभुजां रक्तदक्षिणमुखां 
नीलविकृतवामवाराहमुखां वज्राङ्कुशशरसूचीधारिदक्षिणचतुष्करां 
अशोकपल्लवचापसूत्रतर्जनीधरवामचतुष्करां वैरोचनमुकुटिनीं [क्, 
ढ्, ग्, क्, ब्, ख्: मुकुटीं] नानाभरणवतीं चैत्यगर्भस्थितां 
रक्ताम्बरकञ्चुकोत्तरीयां सप्तशूकररथारूढां [ख्, अ: रथाभि] 
प्रत्यालीढपदां यंकारजवायुमण्डले 
हंकारजचन्द्रसूर्यग्राहिमहोग्रराहुसमधिष्ठितरथमध्ये 
देवीचतुष्टयपरिवृताम् तत्र [क्: नेत्रं] पूर्वदिशि वर्त्ताली [क्: 
वर्त्तारिं, क्, ब्: वेतालीं] रक्तां वराहमुखीं चतुर्भुजां 
सूच्यङ्न्कुशधारिदक्षिणहस्तां पाशाशोकधारिवामहस्तां रक्तकञ्चुकां चेति 
तथा दक्षिणे वदालीं पीतां अशोकपल्लवसूचीवामदक्षिणभुजां [पल्लव इस् fओउन्द् 
ओन्ल्य इन् क्, ब्] 

प्द्f १५५, प्. २७७)

वज्रपाशदक्षिणवामकरां कुमारीरूपिणीं नवयौवनालङ्कारवतीम् तथा 
पश्चिमे वरालीं शुक्लां वज्रसूचीवद्दक्षिणभुजां [क्, ढ्, ग्: 
दक्षिणवाम] पाशाशोकधरवामकरां प्रत्यालीढपदां 
[प्रत्यालीढपदां वामकरां ओमित्तेद् इन् क्] सुरूपिणीं चेति तथोत्तरदिग्भागे 
वराहमुखीं रक्तां त्रिनयनां चतुर्भुजां वज्रशरवद्दक्षिणकरां [ढ्, 
ग्, ख्: शरदक्षिण] चापाशोकधरवामकरां दिव्यरूपिणीम् ध्यात्वा 
पूजाप्रणामस्तुतिपापदेशनापुण्यानुमोदनापरिणामनायाचनात्रिशरण##-
विहारी शूण्यं] भावयित्वा ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति 
शून्यतासमाधिमालम्बयेत् |

ततः सूर्यमण्डले ओंकारजं वैरोचनं सिंहासनस्थं शुक्लं जटामुकुटधरं 
बोध्यङ्गीमुद्राधरं [क्, ग्: बोध्यश्री, ढ्: बोध्यग्री, ख्, अ: 
बोध्यं श्री ; क्: मुद्रं, ख्: मुद्रां] शान्तं सर्वालङ्कारभूषितं तस्य 
हृदि चन्द्रे पञ्चविंशत्यक्षरपरिवारमांकारबीजपरिनिष्पन्नाशोकपल्लवं 
तदुपरि चन्द्रे मांबीजं एतत्सर्वपरिणामेन यथोक्तवर्णभुजादिलक्षणं 
मारीचीरूपमात्मानं झटिति ध्यात्वा ओं मारीच्यै वर्त्तालि [क्, अ: वेत्तालि, 
ख्: वत्तालि] वदालि वरालि वराहमुखि आकर्षय जः स्वाहेत्यनेन वर्त्तालीं 
पूर्वस्यां दिशि न्यसेत् | तथा ओं मरीच्यै यर्त्तालि वदालि वरालि वराहमुखि 
सर्वदुष्टप्रदुष्टानां मुखं बन्ध बन्ध हुं स्वाहेत्यनेन [क्, ढ्, 
ग्, ख्: स्वाहेति] दक्षिणस्यां वदालीम् | तथा ओं मारीच्यै वर्त्तालि वदालि वरालि 
[क्: बला] वराहमुखि 

प्द्f १५६, प्. २७८)

सर्वदुष्टप्रदुष्टानां [ढ्, ग्, क्, ब्: दुष्टानां | क्: ओमित्स् सर्वदुष्टा 
वराहमुखि] मुखं स्तम्भय वं स्वाहेति पश्चिमायां वरालीम् | तथा ओं 
[क्, ब्: ओमित्] मारीच्यै वर्त्तालि वदालि वरालि वराहमुखि सर्वसत्त्वान् 
वशमानय होः स्वाहेत्यनेन चोत्तरस्यां वराहमुखीं चेति | ओं मारीच्यै मां हुं 
हुं फट् फट् [क्, ब्: ओमित्] स्वाहेति भावनानन्तरं मन्त्रजापः | एवं 
सन्ध्यात्रयमधिष्ठाय देवतायोगेन विहर्तव्यमिति |

|| कल्पोक्तमारीचीसाधनं समाप्तम् ||

१३५.

नमो मारीच्यै |

प्रथमं तावत् स्वहृदि चन्द्रे शुक्लमांकाररश्मिसमाकृष्टां भगवतीं 
नानोपहारेणाभिपूज्य [क्: नानोपहारैरभि] पापदेशनादिकं च कृत्वा 
चतुर्ब्रह्मविहारान् भावयेत् | ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमित्युच्चार्य 
पंकारजविश्वपद्मोपरि चन्द्रमण्डले पुनरपि सितमांकारपरिणतां मारीचीं 
कुन्देन्दुसन्निभां पञ्चमुखीं दशभुजां चतुश्चरणां झटित्यात्मानं चिन्तयेत् 
| तत्र प्रधानमुखं शरीरवर्णं दक्षिणमुखं कृष्णं वाममुखं 
वाराहं रक्तं पश्चान्मुखं हरितं [क्: हरितचण्डं] मस्तकोपरि मुखं 
पीतं नानारत्नविचित्रत्रिशिखजटामुकुटिनीं दक्षिणपञ्चभुजेषु 
सूर्यमण्डलनीलवज्रशराङ्कुशसूचिहस्तां [क्, ढ्: मण्डवज्र] 
वामपञ्चभुजेषु चन्द्रमण्डलचापाशोकपल्लवसपाशतर्जनीसूत्रहस्तां 
[क्, ग्: तर्जनीहस्तां]

प्द्f १५६, प्. २७९)

विविधरत्नविरचितकुण्डलकेयूरचूडाकिङ्किणीवस्त्रभूषितशरीरां [क्: 
केयूरकाञ्चित] नवयौवनां सितकञ्चुकोत्तरीयां चैत्यगर्भस्थां 
सप्तशूकररथारूढां विष्ण्विन्द्रशङ्करब्रह्माक्रान्तचतुश्चरणाम् | तस्याश्च 
रथमध्ये स्थितमकरसमाक्रान्ताऽन्यतमा [क्, ग्: स्थितकमले 
सर्वाक्रान्ता] भगवती सा च कृष्णा शूकरमुखी वज्रतर्जनीदक्षिणवामभुजा 
दक्षिणदिशि अपरा भगवती सा च रक्ता शूकरमुखी चतुर्भुजा 
अङ्कुशसूचिदक्षिणद्वयहस्ता सपाशतर्जनीसूत्रवामद्वयहस्ता 
दिव्यालङ्कारभूषिता चेति वामदिश्यपरा [क्: वामदिशे भट्टा] भट्टारिका 
सापि च रक्तवर्णा शूकरमुखी 
आकर्णपूरितचापशरवज्राशोकपल्लवदक्षिणवामभुजा विचित्रवस्त्राभरणा [क्: 
चित्राभ] चेति रथवाहकशूकराणामध आदित्यादिनवग्रहा 
नानामृत्यूपद्रवरोगसङ्कुलाश्च पतिता मनुष्यरूपेण सन्ति | एवंरूपां 
भगवतीं ध्यात्वा हृच्चन्द्रे मांकारविनिर्गतरश्मिभिस्तथागतानानीयाभिषेकं 
गृहीत्वा शिरसि वैरोचनेनाङ्कयेत् | ततो हृद्बीजादेवाक्षसूत्राकारेण 
मन्त्राक्षरान्निश्चार्य मुखान्नाभौ नाभेर्मुखे मुखात् [क्, ढ्: ओमित्] 
पुनरपि नाभावित्यादिकचक्रभ्रमणक्रमेण [क्: ओमित्स् क्रमेण] 
मन्त्रमावर्तयन् त्रिकोटितथतां मनसि कुर्यादिति | तत्रायं मन्त्रः - ओं मारीच्यै 
मां हुं फट् स्वाहा | स्वबीजाधिष्ठितं च सर्वं भोजनादिकमनुष्ठेयम् | खेदे च 
शताक्षरमन्त्रमुच्चार्य यथासुखं विहरेदिति | 
|| कल्पोक्तविधिना सितमारीचीसाधनं समाप्तम् ||

प्द्f १५७, प्. २८०)

१३६.

नमो मारीच्यै |

ओं आः ह्रीं [ख्: ह्री, क्, ब्: ह्रीः] स्वाहा इति 
शिरोललाटकण्ठहृदयजानुद्वयेषु आत्मनो विभाव्य ओंकारात् सर्वं पूर्ववत् 
शुद्धिपाठपर्यन्तं [क्: पाठयन्तं] विधिं विधाय ओंकारेण निष्पन्नां 
च वज्रधात्वीश्वरीं मारीचीं द्वादशभुजां रक्तां षण्मुखीं लम्बोदरां 
ज्वलत्पिङ्गलोर्द्धकेशं [क्, ढ्, ग्: ज्वलितपिङ्ग्, ख्: जलित्पिङ्गो] 
कपालमालिनीं सर्पमण्डितमेखलां [क्, ब्: समय] 
व्याघ्रचर्माम्बरधरां [क्, ब्: न्वरां] 
चरणयुगनिपतितानेकविघ्नसन्ततिं चैत्यगर्भसूर्यमण्डले प्रत्यालीढस्थितां 
वैरोचनसनाथां नानावराहाकृष्यमाणरथां 
रक्तकृष्णहरितपीतसितप्रथमादिपञ्चमुखीं [क्, ब्: 
रक्तहरितकृष्णा] ऊर्ध्वकृष्णवराहैकमुखीं दक्षिणे खड्गमुषलशर##-
करालवदनामतिभयानकाकारां [ख्: ककायां] चिन्तयेत् | रथमध्ये 
द्विभुजां तर्जनी-अशोकपल्लवहस्तां रथवाहिकां प्रत्यालीढासनां भीषणां 
चिन्तयेत् | स्फुरणादिकपूर्वकं स्तम्भयन् मोहयन् [क्: मोहयेन, ख्: 
ओमित्स्] घातयन् दुष्टसत्त्वान् ओं वज्रधात्वीश्वरि सर्वदुष्टसत्त्वान् हन 
[क्, ढ्, ग्: हर हर] हन दह दह पच पच ओं मारीच्यै हुं 
[क्, ढ्, ग्, क्, ब्: ओं हुं] फट् स्वाहेति मन्त्रं जपेत् |

|| वज्रधात्वीश्वरीमारीचीसाधनम् [ख्: रक्तमारीचिसाधनं, क्: मारीचाः 
साधनं, क्, ब्: माहोक्षैसाधनं] ||
 
प्द्f १५७, प्. २८१)

१३७.

प्रथमं तावन्मन्त्री सुखासनोपविष्टो वामक्र्धमुष्टिना [क्: क्रोड] 
हृदूर्णाकण्ठमूर्द्धसु [क्, ब्: मूर्द्धञ्च] ओं फट् इति मन्त्रेण 
संस्पृश्य दक्षिणक्रोधमुष्टिमुन्नाम्य निर्विघ्नं चिन्तयेत् | ततो मुखशौचादिकं 
कृत्वा पुनरुपविश्य स्वहृदये रात्रिदिनभेदेन [क्, ख्: न्दिवस्य 
भेदेन, ढ्, ग्: न्दिवभेदेन] अकाराकारनिष्पन्नौ शशिसूर्यौ [क्: 
शरीरसूर्यं] दृष्ट्वा तदुपरि पीतं ओंकारं विभाव्य तद्रश्मिनिष्पन्नां 
भगवतीमग्रतो दृष्ट्वा यथालब्धपुष्पादिभिः सम्पूज्य तदग्रतः 
पापदेशनादिकं कृत्वा सकलं शून्यं विभावयेत् | तत ओं स्वभावशुद्धाः 
सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहमित्युच्चार्य तदांकारपरिणतमष्टारचक्रं 
तन्मध्यस्थितमोंकारं परिणाम्यात्मानं [क्, ब्: णतमात्मा] 
वैरोचनरूपं पीतवर्णं जटामुकुटधरं रक्ताम्बरं [ढ्, ग्: 
म्बरधरं] शान्तं पद्मगर्भसिंहासने वज्रपर्यङ्कस्थं 
सर्वाभरणभूषितं बोध्यङ्गीबद्धमुद्रकं [क्: वाग्री, ढ्, ग्: 
बोध्यग्री] ध्यायात् | तस्य हृदये चन्द्रस्थमांकारपरिणतं अशोकपुष्पं 
तदुपरि मांकारं तद्रश्मीन् निश्चार्य सकलसत्त्वार्थं कृत्वा तत्रैवानीय 
[क्, ढ्, ग्, क्, ब्: तेनैवा] प्रवेशयेत् | ततोऽग्रत आकारपरिणतं 
सूर्यमण्डले मांकारजां [क्, ब्: कारबीजं] भगवतीमष्टभुजां 
रश्मिमयीमुपदेशतो [क्: देशतीं, ढ्, ग्; देशतो] ध्यायात् | 
तदनन्तरं ओं मामिति मन्त्रमुच्चारयन्नात्मानं [क्, ढ्, ग्: मुच्चार्य 
आ, क्, ब्: मुचारयेत्] चैत्यगर्भस्थां सप्तशूकररथारूढां मारीचीं 
विभावयेत् | रथस्याधस्ताद् यंकारजवायुमण्डले हंकारनिर्मितो राहुः | तत्र 
भगवतीं 

प्द्f १५८, प्. २८२)

रत्नमुकुटां अष्टभुजां त्रिनेत्रां त्रिमुखां सुपीतां मूलमुखं पीतं 
बन्धूकजवाकुसुमसदृशाधरं दक्षिणं रक्तं वर्तुलं वामं वाराहं 
सरोषं [क्: सर्वं] नीलं ललज्जिह्वं विकृतवदनं [क्: वृत] 
भीषणं भृकुटीकरालं वामे तर्जनिकापाशं धनुरशोकपल्लवं सूत्रं च 
[ख्: वामे] दक्षिणे सूच्यङ्कुशौ शरं वज्रं च 
नानावलयादिसर्वाभरणभूषितां विचित्ररक्तकञ्चुकोत्तरीयां प्रत्यालीढस्थां 
चतुर्देवतीपरिवृतां [क्, ढ्, ग्, ख्: द्दवी] चिन्तयेत् | पूर्वतो 
वर्तालीं [क्, ब्: वेतालीं] आलीढस्थितां चतुर्भुजां [ग्; 
प्रत्यालीढ, क्, ब्; लीढस्थं] वराहैकमुखीं रक्तां दक्षिणे 
सूच्यङ्कुशधरां [क्; सूर्पा] वामे पाशपल्लवौ [क्: यवौ] दक्षिणे 
वदालीं प्रत्यालीढस्थितां चतुर्भुजां वराहैकमुखीं पीतवर्णां दक्षिणे 
सपुष्पाशोकपल्लवससूत्रसूचीधरां [क्, ढ्, क्, ब्: सूत्र] वामे 
पाशवज्रधराम् पश्चिमे [क्: ओमित्स् पश्चिमे पल्लवधरां] वरालीं 
आलीढस्थां चतुर्भुजां पीतवर्णां [ढ्: ओमित्स्] वराहैकमुखीं दक्षिणे 
वज्रसूचीधरां वामे पाशाशोकपल्लवधराम् तथैवोत्तरे वराहमुखीं रक्तां 
उदितादित्यवर्णोज्ज्वलां प्रत्यालीढस्थितां चतुर्भुजां दक्षिणे शरवज्रधरां वामे 
चापाशोकपल्लवधराम् | सर्वा एताश्चैत्यकूटागारस्था 
नानालङ्काररत्नमुकुटरक्तकञ्चुकोत्तरीयास्त्रिनेत्रा [क्: नानारत्ना ; क्: 
त्तरीयास्त्रियाः] विचित्राभरणा ध्येयाः [क्: श्वेताः] |ततो जः हुं वं होः 
ज्ञानसत्त्वप्रवेशे [क्, ब्: प्रवेशः] मुद्रां बन्धयेत् |

प्द्f १५८, प्. २८३)

उभौ हस्तौ समौ कृत्वा अञ्जल्याकारमिश्रितौ [क्, ग्; मण्डितौ] |
कुर्याद् विकसितावग्रावुभावङ्गुष्ठनामितौ [क्: सितागौड] ||

मध्यमाङ्गुलिसमाश्लिष्टौ [क्: अधमा] कुण्डलाकारचिह्नितौ [क्: 
तमं, ख्; ङ्गमो] |
पर्यङ्केणोपविष्टेन [क्; विष्टा च] नाभिदेशे तदा [ख्: तथा] 
न्यसेत् ||

ततो भावनापूर्वङ्गमं [क्; तमं, ख्: ङ्गमो] मन्त्रं जपेत् ओं 
[ठिस् मन्त्र इस् ओमित्तेद् इन् क्, ब्] मारीच्यै स्वाहा | न्यूनाधिकं विधिं 
[ढ्: कविधिं] शताक्षरमन्त्रेण पूरयेत् ओं वज्रसत्त्वेत्यादि | विसर्जनकाले तु 
ओं मारीच्यै [क्: चि] मुरिति स्वमुद्रां मुञ्चेदिति [ढ्: मुदिति] |

|| अष्टभुजपीतमारीचीसाधनम् [क्, ब्: संक्षिप्त] ||

१३८. 

ओडियानमारीचीसाधनं भवति | प्रथमं तावत् मन्त्री [क्, ढ्, ग्: 
मन्त्री] स्वहृदि आकारपरिणतं सूर्यमण्डलं तस्योपरि प्रथमस्य त्रयोदशं 
बीजमर्द्धेन्दुबिन्दुभूषितं तथैव सर्वं पापदेशनादिकं कृत्वा तेनैव 
निष्पन्नं मांकारं तत्सर्वपरिणतां मारीचीं रक्तवर्णां षण्मुखां 
द्वादशभुजां प्रथममुखं रक्तं द्वितीयं कृष्णं तृतीयं श्यामं 
चतुर्थं पीतं पञ्चमं सितं 

प्द्f १५९, प्. २८४)

शिरःस्थितं तदूर्ध्वं वाराहकृष्णं षष्ठमुखम् अशोकचैत्यालङ्कृतां 
पीतवैरोचननायां लम्बोदरीं कपालमालाविभूषितां ऊर्ध्वपिङ्गलकेशां 
व्याडैर्विभूषितां [क्: व्यादेवी] व्याघ्रचर्मनिवसनां प्रत्यालीढस्थितां 
शूकराक्रान्तविघ्नां [ख्, अ: ओमित्स् शूकरा करालवदनां] 
दक्षिणकरैर्खड्गं वज्रं [ख्: शङ्ख] मुषलं शरं एकसूचिकवज्रं 
[आल्ल् ड्, ध्, ध्: रेअद् एइथेर् शूक ओर् सूक wहिछ् ओउघ्त् तो स्तन्द् fओर् सूचिक] 
परशुं वामे तर्जनिकापाशं कपालं अशोकपल्लवं ब्रह्मशिरश्चापं 
[क्, ब्: शिरं] त्रिशूलं त्रिनेत्रां रक्तवर्तुलां दंष्ट्राकरालवदनां 
[क्: दग्धा] रथमध्ये स्थितां अपरां देवीं द्विभुजांन् 
तर्जनिकापाशपल्लवसहितां [आfतेर् थिस् ढ् रेअद्स् कपालं | अशोकपल्लवं | 
ब्रह्मशिरः | चापं त्रिशूलपल्लवसहितां] भावयेद् अहमेव भगवती 
[क्, ब्: तीति] | ततो मुद्रां बन्धयेत् |

वज्राञ्जलिं समाधाय मध्यमेऽथ [क्, ढ्, ग्: मोऽथ, ख्, अ: 
माथे] निकुञ्चनात् |
अङ्गुष्ठद्वयपर्यङ्ककुञ्चिताग्राग्रविग्रहाम् [क्: ताभ्र] ||

मन्त्रः - ओं मारीच्यै ओं मां हुं हुं फट् फट् स्वाहा |

|| द्वादशभुजरक्तवर्ण-ओडियानमारीचीसाधनं [क्, ब्: अन्द् ख्: रेअद्स् 
ओडियानमारीचीसाधनं ओन्ल्य] समाप्तम् ||

प्द्f १५९, प्. २८५)

१३९.

पूर्वोक्तविधानेन पापदेशनानन्तरं शून्यतां विभाव्य विश्वपद्मसूर्ये 
रक्तमांकारबीजपरिणतां [क्, ग्: मा] ओडियानमारीचीं रक्तवर्णां 
षण्मुखीं [ख्: ण्मुखां] द्वादशभुजां प्रतिमुखं त्रिनेत्रां 
रक्तकृष्णशुक्लहरितपीतदक्षिणावर्तपञ्चमुखां ऊर्ध्वकृष्णशूकरमुखां 
प्रथमषड्दक्षिणभुजेषु यथाक्रमं 
खड्गचक्रमुषलशरपरशुएकसूचिकवज्राणि [ढ्: सचिक; ओथेर्स् रेअद् शूक] 
वामभुजेषु तर्जनीपाशखट्वाङ्गकपाल##-
चैत्यगर्भस्थामष्टनागेन्द्रभूषणशरीरामूर्ध्वपिङ्गलकेशां [क्, ग्: 
गर्भा] दंष्ट्राकरालवदनां शुष्कपञ्चमुण्डमालामौलिकां [क्, 
ख्, ग्; शुक्ल] विगलन्मुण्डमालाप्रलम्बितकन्धरां [क्; वङ्गल ; क्, 
ग्: कन्दरां] अनेकरत्नविरचितरथाधोविचित्रसप्तशूकरारूढां [क्: अकरे ; क्: 
रथो, ख्: रथाबोधि ; ढ्: चित्त ; क्, ढ्, क्: ररथारूढं] 
बहिरष्टश्मशानपरिवृतां [क्, ग्: रक्त] रथमध्यस्थितां 
पर्यङ्कनिपणां वज्रसूचिअशोकतर्जनीधारिणींरीं रक्तवर्णमारीचीं 
पीतकञ्चुकां [क्: पीतं ककं] नानारत्नाभरणां 
व्याघ्रचर्मवसनभूषितां [क्, ग्: निवसनां] रक्तप्रभां 
स्फुरत्पञ्चतथागतां झटिति ध्यात्वा तद्धृदयसूर्ये 
मांबीजविनिःसृतरश्मिशतसमानीतैर्बुद्धबोधिसत्त्वैरभिषेकं गृहीत्वा 
वैरोचनमुकुटिनीमात्मानं चिन्तयेत् | ततो 
निजबीजप्रसाधितयथालब्धसमयद्रव्यसेवापूर्वकं [क्: लथ, इ.ए., 
र्थ]

प्द्f १६०, प्. २८६)

मन्त्री तद्बीजाच्च विनिर्गताक्षसूत्रमालाकारेण हृदयान्निर्गत्य [क्: यनिर्ग] 
नाभौ नाभेः [क्: ओमित्स्] पुनः हृदय इत्यनेन [क्, ग्; दिनेन] 
चक्रभ्रमणयोगेन मन्त्रं जपेत् ओं मारीच्यै मां हुं हुं फट् फट् स्वाहाअ | 
उत्तरकालसमाध्युपसंहारे [क्; कारं ; क्, ग्: समाधाय] जप्त्वा [क्: 
ओमित्स् जमा विहरे] तद्योगेनैव यथासुखं विहरेदिति |

|| ओडियानमारीचीसाधनम् [ईन्स्तेअद् ओf ओडियान क् रेअद्स् रक्तवर्णद्वादशभुजा] 
||

१४०.

आदौ हृदि सूर्यासने हुंकारकिरणैरानीय भगवतीमनेकविधपूजाभिः सम्पूज्य 
पापदेशनादिकं कृत्वा शून्यताभावनानन्तरं [क्; तानन्त] 
विश्ववज्राकारं चेतः [क्: चिर्भवतः] संचिन्त्य तत्परिणामेन वज्रभूमिं 
वज्रप्राकारादिकं ध्यात्वा तन्मध्ये श्रीओडियानपीठं [क्: ओत्रयानं पीतं, 
ख्: ओड्डि] त्रिकोणमारक्त तन्मध्ये सूर्यस्थपञ्चसूचिकवज्रं 
ओंकाराधिष्ठितवरटकं तत्परिणामेन बोधिचित्तरूपां 
महाप्रलयानलविस्फुलिङ्गदुर्द्धर्षामट्टाट्टहासां [क्: मत्ताद्धाट्ट, 
ख्; भट्टट्ट] समाक्रान्तचतुर्मारां [क्, ढ्, ग्: मालां] 
प्रत्यालीढपदां द्वादशभुजां षण्मुखीं 

प्द्f १६०, प्. २८७)

त्रिनेत्रां रक्तवर्णां प्रथमदक्षिणषड्भुजेषु 
खड्गविश्ववज्रएकसूचिकवज्रपरशुशरमुषलान् [ख्: रेअद्स् खट्टाङ्ग ; ढ्: 
ओमित्स् सूचिक; ओथेर् ड्, ध्, ध्; सूक] दधानां [ख्: लदधा] 
वामभुजेषु मतर्जनीपाशिकात्रिशूल-अशोकपल्लवचापपाशब्रह्मशिरोधारिणीं 
[क्, ख्: सोपिका] नरशिरोमालाप्रलम्बितसर्वाङ्गावयवशोभां 
[क्, ग्: लालम्बित] व्याघ्रचर्मोत्तरीयवाससं मूलमुखं रक्तं 
सितकृष्णं वाममुखद्वयं पीतकृष्णं दक्षिणमुखद्वयं 
कृष्णोर्द्ध्ववाराहमुखं [ख्: वराह] 
ललज्जिह्वामूर्ध्वज्वलितपिऽऽगलकेशां वैरोचनमुकुटिनीं 
भुजगाष्टाभरणभूषितां [क्: जनस्था, ढ्, ग्; जगास्थ्या] 
निजकिरणैः सर्वतो मारविध्वंसिनीं 
दशदिक्पलायमानडाकिनीभूतवेताडफेत्कारहाहारवभीषणपरिवेष्टित##-
क्, ग्: हत्का ; ख्, अ: कार] श्रीमदोड्डियानमारीचीमात्मानं [क्, ग्: 
मन्त्रोभि, ढ्: मन्नोभि] झटिति निष्पाद्य शिरःकण्ठहृदयेषु ओं आः हुं 
सर्वाङ्गेषु फंकारं चिन्तयेत् | ततो नाभेरुपरि विश्वकमले 
चन्द्रसूर्यसम्पुटमध्ये [ढ्: ओमित्स् चन्द्र] हुंकारात् 
मृणालतन्तुस्वभावं [ख्: वर्ण] विश्ववर्णमक्षरं चिन्तयेत् | ओं 
वज्रसत्त्वेश्वरि [ख्: श्वरी] सर्वदुष्टान् हन [क्: हर हर] हन दह 
दह पच पच ओं मारीच्यै मां हुं हुं फट् [ख्, अ: फट् फट्] स्वाहा 
हृदयमन्त्रः | ओं आः हुं भावनामन्त्रः | ओं वज्रवेतालि [क्: वेतारि, ख्: 
वेतालो] हुं फट् जापमन्त्रः | ओं 

प्द्f १६१, प्. २८८)

मारीचि ओं मां हुं हुं फट् द्वितीयजापमन्त्रः | तदनु चतुःसन्ध्यासु [क्: 
चन्द्र] बलिमन्त्रः ओं अलल्लि [क्: आचण्डिण्डि, ख्: आरल्लि, ढ्: आरल्लि, 
ग्: अरण्डि | ठे मन्त्र गिवेन् इन् ख्, अ इस् हेरे उफेल्द्] होः जह् हुं वं होः ओं 
वज्रडाकिनि समयस्त्वं दृश्यहोः ख ख खाहि खाहि 
सर्वयक्षराक्षसभूतप्रेतपिशाचोन्मादापस्मारडाकडाकिन्यादय [क्: व्युत्पादो ; 
डाक इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् ख्, अ] इमं इमं [ख्, अ: इदं] बलिं 
गृह्णथ पिबथ जिघ्रथ [जिघ्रथ fओउन्द् ओन्ल्य इन् ख्, अ] मातिक्रमथ 
महासुखविवृद्धये [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: प्रवृ] मम 
सहायका [क्: सर्वका] भवथं [ख्, अ: भवन्तु] हुं हुं फट् 
फट् [ठे सेचोन्द् फट् इस् ओमित्तेद् इन् ख्] स्वाहा | भोजनादिकं च ह्रीःकारेण 
हुंकारादिना वा [क्, ढ्, ख्, अ: च] संशोध्याचरेदिति |

|| द्वादशभुजरक्तवर्णओडियानस्वाधिष्ठानक्रममारीचीसाधनम् [ख्: ओमित्स् 
द्वादशभुजरक्तवर्ण ; क्: कुङ्कुम] ||

प्द्f १६१, प्. २८९)

१४१.

स्वहृदि विश्वपद्मे चन्द्रोपरि पीतमांकारं विन्यस्य तथैव सर्वं 
प्रतिभासमात्रमात्मानं चाकलयय ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः 
स्वभावशुद्धोऽहमिति पठेत् | ततस्तन्मांकारेण परिणतमशोकस्तवकं 
पुनर्मांकारं तत् सर्वं परिणमयय भगवतीं पीतवर्णां द्विभुजां एकमुखां 
वैरोचनोपशोभितशिरोभागां [क्: भागोशां] रत्नमुकुटिनीं 
देदीप्यमानां [क्: देवयय] कनकवर्णां शूकररूपां विश्वपद्मचन्द्रे 
लीलया स्थितां नवयौवनोद्धतां [क्, ग्: वनवतां] ऊर्ध्वस्थितां 
वामकरेणाशोकवृक्षशाखाविलग्नां दक्षिणेन वरदां हारादिविभूषिताङ्गां 
श्वेतवस्त्रनिवसनां [ढ्: विव] स्वहृदि 
मांकारादनेकशूकराकाररश्मिस्फुरणेन दुष्टान् निवारयन्तीं [क्: विचार] 
विचिन्तयेत् | ओं मारीच्यै स्वाहा | ततो यथावद् विसर्ज्य यथासुखं विहरेद् इति | 
देशान्तरगमने तु अनेन मन्त्रेणात्मीयोत्तरीयाञ्चलं गृहीत्वा सप्त वारान् परिजप्य 
सहायस्य [क्: सदा पश्य] च वस्त्रान् गृहीत्वा यथावद् ग्रन्थिं कृत्वा 
गच्छेत् | चौरादिभिर्न मुष्यते [क्: पुष्य] | प्राप्ते अभिमते देशे ग्रन्थिं 
मोचयेदित्युपदेशः [क्: येत्यु] | यथावद् ग्रन्थिं कृत्वा सप्त 
वारानभिमन्त्रितमुत्तरीयाञ्चलं कृत्वा दिशो दश व्यवलोक्य दुष्टानां 
मुखचक्षुर्बन्धं करोमि इति विचिन्त्य श्वासं निवार्य अन्तर्जल्पाकारेण 
मन्त्रमुच्चारयन् ग्रन्थिं बध्नीयादिति | 

|| अशोककान्तामारीच्याः साधनं समाप्तम् ||

प्द्f १६२, प्. २९०)

१४२.

सम्यक् प्रणम्य मारीचीं वैरोचनकुलोद्भवाम् |
कल्पोक्तविधिना तस्याः कथ्यते साधनक्रमः ||

तत्र तावत् श्रीमारीच्युदयमण्डलाभिषिक्तो [क्: चोत्युद] मन्त्री 
स्वसमयसंवरपरिपालनशुद्धचित्तः [क्, ढ्; स ; क्: पारण] 
सकलसत्त्वाभ्युद्धरणाशय ओं फट् [क्, ग्: हडि] इत्युच्चारयन् [क्; 
धारण] क्रोधमुष्टिं हृदूर्णामूर्द्धसु विन्यस्य मुखशौचादिकं कृत्वा 
देवगृहं प्रविश्य पटादिगतमूर्त्तिं भगवतीमवतार्य 
मारीचीविघ्नोत्सारणमन्त्रेण् गन्धोदकं परिजप्यानेनैव पञ्चोपचारादिकं [क्: 
पञ्चप्र] प्रपूज्यम् | तत्रायं विघ्नोत्सारणमन्त्रः - ओं मारीच्यै हुं 
सर्वविघ्नानुत्सारय हुं फट् | ततः स्वहृदयाक्षरेण [क्, ढ्; ओमित्] 
निशि [क्: निमिशि] चन्द्रमण्डलं दिवा सूर्यमण्डलं आकारेण [क्, ग्: 
मण्डलाका] ध्यात्वा तस्योपरि प्रथमत्रयोदशबीजं अर्द्धेन्दुबिन्दुभूषितं 
तप्तचामीकराभम् | ततो विश्वरश्मीन् निश्चार्य तै रश्मिभिर्निष्पन्नां भगवतीं 
मूर्ध्नि गुरुबुद्धबोधिसत्त्वांश्च दृष्ट्वा पूजयित्वा अभिवन्द्य च अनेन मन्त्रेण 
ओं मारीच्यै पुष्पं प्रतीच्छ स्वाहा ओं मारीच्यै धूपं प्रतीच्छ स्वाहा ओं मारीच्यै 
स्वाहेत्यर्घं परिजप्य ओं मारीच्यै अर्घं प्रतीच्छ स्वाहा अभावे सति ध्यानेन वा | 
ततः - 

रत्नत्रयं मे शरणं सर्वं प्रतिदिशाम्यघम् |
अनुमोदे जगत्पुण्यं बुद्धबोधौ दधे मनः ||

प्द्f १६२, प्. २९१)

आबोधेः शरणं यामि बुद्धं धर्मं गणोत्तमम् |
बोधौ चित्तं करोम्येष [क्: चिन्तान्तरोप] स्वपरार्थप्रसिद्धये ||

उत्पादयामि [क्, ग्: अद्द् परमं अfतेर् थिस्] वरबोधिचित्तं [क्: ओमित्स् 
वर] निमन्त्रयामि बहुसर्वसत्त्वान् [क्, ढ्: अहं] |
इष्टां चरिष्ये [ड्, ध्, ध्: चरिष्यामि, wहिछ् मकेस् थे मेत्रे 
fऔल्त्य] वरबोधिचारिकां बुद्धो भवेयं जगतो हिताय ||

इति त्रिरुच्चार्य प्रणिधिपूर्वकं सर्वधर्मनैरात्म्यं भावयेद् अनेन मन्त्रेण | ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति पठित्वा - 

बीजं मायोपमाकारं [क्: माकारं] त्रैधातुं [क्, ग्: रेअद् 
विचिन्त्य बेfओरे त्रैधा] च [क्: तुकञ्च] विशेषतः |
दृश्यते स्पृश्यते चैव यथा माया हि सर्वतः |
न चोपलभ्यते चैव सर्वस्य जगतः स्थितिः ||

इति पठित्वा [ग्: ओमित्स्] प्रतिभासमात्रमवगम्य [क्: समात्रमगम्य] 
ततो अनादिकारणासत्कल्पनाबीजमपनीय स्वभावशुद्धोऽहमित्यधिकुञ्चेत् | 
स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोहमिति वारत्रयमुच्चार्य ततः 
पूर्वोक्तबीजनिष्पन्नं चन्द्रं तस्योपरि ओंकारं [क्, ग्: हु] तत्सर्वं 
परिणम्य श्रीमद्वैरोचननाथं पद्मगर्भसिंहासनस्थं वज्रपर्यङ्कनिषणं 
सुवर्णचन्द्रे बोध्यङ्गीसमाधिसमापन्नं [क्, ग्: बोध्यश्री, ढ्: 
बोध्यग्री] जटामुकुटधरं शान्तं सर्वालङ्कारभूषितं ध्यायात् | ततः 
स्वहृदि चन्द्रमण्डलं तस्योपरि पञ्चविंशतिकमक्षरं

प्द्f १६३, प्. २९२)

परमहृदयं प्रथमस्य द्वितीयेन समायुक्तं अर्द्धेन्दुबिन्दुभूषितं विभाव्य 
निष्पन्नमशोकस्तवकं तस्योपरि चन्द्रस्थमांकारं ध्यात्वा 
तत्सर्वपरिणतमात्मानं मारीचीरूपेण भावयेत् अहमेव मारीची भगवती इति | सुपीतां 
जाम्बूनदप्रभाकारां [क्: नन्द] दीप्तदेहां चैत्यगर्भस्थां 
रक्ताम्बरधरां रक्तकञ्चुकोत्तरीयां [क्, ग्: पञ्चु] 
नानावलयसर्वालङ्कारभूषितां कटकुण्डलकटिसूत्रकिङ्किणीनूपुररवां [क्: 
कटक ; क्: नवां] अष्टभुजां त्रिमुखां त्रिनेत्रां ज्वलत्स्फुरद्रश्मिमालिनीं 
बन्धूकज्वाकुसुमसदृशाधरां [क्, ग्: जम्बुक] 
वैरोचनकृतमूर्द्ध्वजां अशोकमाला शिरसि भूषितां 
वामकरैरक्षसूत्राशोकचापधरां दक्षिणे 
स्फुरद्वज्रसूचिकाङ्कुशशरोल्ललनप्रियां [क्: नारनन] प्रथमं मुखं 
सौम्यं विकसिताननं सुपीतकनकावदातं [क्: दानं] उत्फुल्ललोचनं 
[क्: वदनां] सिन्दूररेणुरञ्जिताधरं [क्, ग्: सिन्दूरेवोज्वल] 
शृङ्गाररसविभ्रं वाममुखं वाराहं सरोषविकृतं विकटोत्कटभीषणं 
इन्द्रनीलप्रभाकारं द्वादशार्कसमप्रभमुरुभृकुटिकरालं [क्, ग्: 
शाकार ; क्, ग्: सुभ्रु] ललज्जिह्वं भयस्यापि भयङ्करं दक्षिणमुखं 
सुरक्तं दिव्यज्वलद्भासुरमिव हर्म्योत्थिताशोकतरुकुसुममालावकीर्णां [क्: 
हर्मस्थिता ; क्: वर] तस्याः शिरसि वैरोचनं नाथं 
पूर्वोक्तवर्णमुद्रोपेतमधःस्तात् [चन्द्र इन् क् ; क्: द्रोपम] 
सप्तशूकररथगतां प्रत्यालीढस्थितां कुमारीं नवयौवनस्थाम् 
रथवाहकशूकराणां अधस्तात्

प्द्f १६३, प्. २९३)

यंभवं वायव्यमण्डले हंकारपरिणतं राहुग्रहं हस्ताभ्यां ग्रस्तं 
[ढ्: सन्तं] चन्द्रसूर्यौ दिवा दिनकरं निशिगतं चन्द्रमसं 
देवीचतुष्टयपरिवृतां ध्यायात् |

तत्र पूर्वेण ओं मारीच्यै [क्: चि] वर्त्तालि वदालि वरालि वराहमुखि 
सिद्धिमाकर्षय जः स्वाहेति एवं देवीं रक्तवर्णां वराहैकमुखीं [क्: 
वराह] चतुर्भुजां रक्तकञ्चुकोत्तरीयां वामे पाशाशोकहस्तां दक्षिणे 
वज्राङ्कुशसूचिधरां सर्वाभरणभूषितां कल्पोक्तविधिना 
अभिप्रेतसिद्धिमाकर्षयन्तीं ध्यायात् | 

ओं मारीच्यै वर्त्तालि वदालि वरालि वराहमुखि सर्वदुष्टप्रदुष्टानां मुखं बन्ध 
बन्ध हुं स्वाहा | वदालीं देवीं पूर्वोक्तवस्त्राभरणतद्रूपां पीतवर्णां वामे 
पाशवज्रधरां दक्षिणे पल्लवसूत्रीधरां दुष्टानां मुखचक्षुषी [क्: 
षमपि] सीवन्तीं दक्षिणतो भावयेत् |

ओं मारीच्यै वर्त्ताली वदालि वरालि वराहमुखि सर्वदुष्टान् [क्: नां] स्तम्भय 
वं [क्, ढ्: च] स्वाहेति वरालीं देवीं तद्वत् वस्त्राभरणवर्णां तु 
[क्: वर्णादिन्तु] दक्षिणे वज्रसूचिहस्तां वामे पाशाशोकधरां सर्वदुष्टान् 
स्तम्भयन्तीं पश्चिमे न्यसेत् |

ओं मारीच्यै वर्त्तालि वदालि वरालि वराहमुखि सर्वसत्त्वान् मे [क्: ओमित्स्] 
वशमानय होः स्वाहेति वराहमुखीं देवीं रक्तवर्णां तथावस्त्राभरणां च 
सव्येन वज्रशरधारिणीं [क्; सशर] वामे अशोकचापधरां 
सर्वसत्त्वानुपसर्पयन्तीं [क्, ग्: ननुराग] उत्तरस्यां दिशि न्यसेत् |

प्द्f १६४, प्. २९४)

ततो वज्राङ्कुश्यादिभिर्मुद्राभिः तन्मन्त्रैश्चाकर्षणादिकं कुर्यात् | 
ज्ञानसत्त्वमाकृष्य प्रवेश्य बद्ध्वा वशीकृत्य साधयेत् | 
तर्जन्यङ्कुशबन्धेन कनिष्ठया [क्: ष्ठाद्या] महाङ्कुशी 
बाहुग्रन्थिकटाग्राभ्यां शृङ्खलापृष्ठयोश्च पीडनादिति | ओं वज्राङ्कुशि 
जः इत्यनेन ज्ञानसत्त्वमाकृष्य पुरतो अर्घपाद्यादिकं दयात् | मारीचीमुद्रणम् | 
ततः ओं वज्रपाश हुं इत्यनेन प्रवेशयेत् ओं वज्रस्फोट वं अनेन बन्धयेत् ओं 
वज्रावेश होः अनेन तोषयेत् | ततः समयदेवताभिः सदाऽद्वयं कुर्यात् | तत्रेयं 
मुद्रा - 

उभौ हस्तौ समौ कृत्वा अञ्जल्याकारमिश्रितौ |
कुर्याद् विकसितावग्रावुभावङ्गुष्ठनामितौ ||

मध्यमाङ्गुलिसमाश्लिष्टौ कुण्डलाकारबन्धितौ |
पर्यङ्केनोपविष्टेन नाभिदेशे तदा न्यसेत् ||

एषा मुद्रा वरा श्रेष्ठा सर्वकर्मसु योजयेत् |
ततोऽभिषेकं गृह्णीयात् महामुद्रया अनया ||

अङ्गुष्ठसत्त्वपर्यङ्का [क्: श्रष्ठा] कुञ्चिताग्राग्रविग्रहा |
सममध्यमोत्तमाङ्गा [क्: मांकार, ढ्: मोंकार, ग्: माकार | सेए 
इन्fर] शेषा वज्राञ्जलिप्रभा ||

इति मूर्ध्नि स्थाप्य ओं भूः खं मां अभिषिञ्चेति मन्त्रेण वैरोचनः कनकाभो 
बोध्यङ्ग्यवस्थितः [क्, ढ्, ग्: ग्राव] शिरसि ध्येयः | भावनाखिन्नो 
जपेन्मन्त्रम् | स्वहृदि चन्द्रस्थं मन्त्रं देदीप्यमानं ओं मारीच्यै स्वाहेति 
दृष्ट्वा जपेत् [क्: जपयेत्] | यथाशक्त्या 

प्द्f १६४, प्. २९५)

भावनापूर्वङ्गमं [क्: गमनं] सर्वां देवतीं समुत्तेजयन्तीं 
[Oन्ल्य इन् ढ्] पश्यन् [क्: पश्चा] मन्त्रं जपेत् | 
पश्चान्न्यूनाधिकविधिः [क्: विधे] शताक्षरेण [क्, ग्: नता] 
पूरयेत् | तत्रायं मन्त्रः - ओं वज्रसत्त्व समयमनुपालय 
वज्रसत्त्वत्वेनोपतिष्ठ दृढो मे भव सुतोष्यो मे भव अनुरक्तो मे भव सुपोष्यो मे 
भव सर्वसिद्धिं मे प्रयच्छ [क्, ग्: अद्द् मा संशयं कुरु अfतेर् प्रयच्छ 
wहिछ् इस् ओब्विओउस्ल्य रेदुन्दन्त् अस् थे लेत्तेर्स् ओf थे मन्त्र गो बेयोन्द् हुन्द्रेद् इन् थत् चसे] 
सर्वकर्मसु च [क्, ढ्, ग्; ओमित्] मे चित्तं श्रेयः कुरु हुं 
हहहहहोः भगवन् सर्वतथागतवज्र मा मे मुञ्च वज्रीभव महासमयसत्त्व आः 
| विसर्जनकाले तु सर्वमेतत् कुशलं परिणम्य अभिप्रेतां सिद्धिमभियाच्य स्वमुद्रां 
शिरसि मुञ्चेत् ओं मारीच्यै मुरिति [क्: मुदि] | स्वाधिदैवतयोगेन 
भोजनस्नानदानशयनादिकं [क्: नानुदानाशना] सर्वं प्रकल्पयेत् | 
इत्यनेन क्रमेण कायवाक्चित्तरक्षां कृत्वा यथासुखं विहरेदिति |

मारीच्याः साधनं कृत्वा यच्छुभं समुपार्जितम् |
प्राप्नुवन्तु पदं सत्त्वा [क्: सत्या] मारीचीज्ञाननिर्मलम् ||

ओं ख ख खाहि खाहि गृह्ण गृह्ण गृह्णन्तु सार्वभौतिका [ढ्: तिकाः] 
बलिं मम शान्तिं कुर्वन्तु स्वाहेति बलिमन्त्रः |

|| कल्पोक्तमारीचीसाधनं समाप्तम् ||
|| कृतिरियं पण्डिताचार्यगर्भपादानाम् ||

प्द्f १६५, प्. २९६)

१४३.

नमो मारीच्यै |

प्रथमं सूर्यमण्डलं तस्योपरि प्रथमत्रयोदशं बीजमर्द्धेन्दुबिन्दुशोभितं 
तन्निष्पन्नां मारीचीं रक्तवर्णां षण्मुखां प्रथमं रक्तं द्वितीयं कृष्णं 
तृतीयं श्यामं चतुर्थं पीतं पञ्चमं सितं षष्ठमूर्ध्वं वराहमुखं 
कृष्णं अशोकचैत्यालङ्कृतां लम्बोदरीं कपालमालाशोभितां ऊर्ध्वकेशां 
व्याडैर्विभूषितां व्याघ्रचर्मनिवसनां विघ्नघातिनीं 
नानावर्णशूकररथारूढां सव्ये खड्गवज्रमूषलशरएकसूचिकवज्रपरशून् 
[क्, ग्: पल्लवं, ढ्: पर्शून्] धारयन्तीं वामे तर्जनिकापाशं 
अशोकपल्लवब्रह्मशिरश्चापं [क्, ग्: स्यावं] त्रिशूलं च [क्: 
ओमित्स्] इत्थं [क्, ग्: इत्यर्थ] द्वादशभुजां त्रिनेत्रां 
रक्तवर्णवर्तुलां मुखोच्चललत्कारां [क्: मुक्खाच्च, ढ्: मुखाद्य] 
रथमध्ये द्विभुजां तर्जनिकापल्लवगृहीतां पुरतो द्वितीयां भावयेत् | अहमेव 
मारीची भगवतीति ततो मुद्रां बन्धयेत् |

वज्राञ्जलिं [क्, ग्: लीन्] समाधाय मध्यमेऽथ [क्, ढ्: 
मार्थे, ग्: मोऽथ] निकुञ्चनात् [आल्ल् थे थ्रेए ड्, ध्, ध्, 
क्, ढ् अन्द् ग्; रेअद् समाकुलं wहिछ् गिवेस् नो मेअनिन्ग्. ठिस् एमेन्दतिओन् इस् प्रोपोसेद् 
ओन् थे स्त्रेन्ग्थ् ओf ओथेर् सिमिलर् स्तन्शस्] |
अङ्गुष्ठद्वयपर्यङ्ककुञ्चिताग्राग्रविग्रहाम् ||

ओं मारीच्यै मां हुं हुं फट् स्वाहा |

|| मारीचीसाधनं समाप्तम् ||

प्द्f १६५, प्. २९७)

१४४.

शासने [क्: स्वासन] कल्पमात्रोत्थे [क्, ग्: संक] 
सर्वोपद्रवशान्तये [क्, ग्: न्नाशाय] |
मारीचीं भावयेत् प्राज्ञः [क्, ग्: प्रज्ञा] सर्वज्ञाकारप्राप्तये 
[क्, ग्, ढ्: सर्वज्ञता] ||

सर्वकत्र्यध्वसम्बुद्धमध्यवर्तिगुरोः [क्, ग्: स्तुत्वादिकत्रार्थ] 
पुनः |
मांहृच्चन्द्रात् समापूज्य [क्, ग्: युक्त] विधिवद्देशनादिकम् 
[क्: वनदेवा] ||

प्रतिदिशाम्यघं सर्वमनुमोदे जगच्छुभम् |
त्रिरत्नशरणं यामि सम्बोधौ विदधे मनः ||

द्वयासद्भावतः [क्, ग्: स्तम्भवातः] शून्यं निर्निमित्तमहेतुकम् |
अतो हेतोः प्रणिहितं त्रिविमोक्षं जगत् स्वयम् ||

धर्मधातुस्थिते चैत्ये धातुहृद् बुद्धवर्त्मनि [क्, ग्: कृद्धु] |
स्फुरद्बुद्धौघखव्यापिचतुरस्रादिसंयुते ||

बहिरन्तश्चतुष्कोणे त्रिशूकाङ्केन्दुमन्डले |
दुष्टसत्त्वतलाक्रान्तगिरिराजप्रतिष्ठिते ||

भावयेत् तत्र मांतत्त्वमशोकस्तवकोद्भवाम् [क्: ओमित्स् तत्त्व] |
शृङ्गारवीरसद्धर्षैर्जाम्बूनदसमप्रभाम् [क्, ग्: विलस ; क्, ग्: 
सद्धेश] ||

मध्येन्द्रनीलवर्णास्यां [क्, ग्: मध्यनी ; क्, ग्: वक्त्रा] 
ब्भयबीभत्सरौद्रकैः |
करुणाद्भुतशान्तैश्च स्फटिकेन्द्वितराननाम् [क्: न्दितरै नरां] ||

प्द्f १६६, प्. २९८)

त्रिविमोक्षमुखैस्त्र्यक्षां [क्, ग्: स्वाक्षाभा] 
धर्मसम्भोगनिर्मिताम् |
पीताक्षभरणसद्वस्त्रां मयूखसुखवासिनीम् [ढ्: मख] ||

सूच्याक्षास्यानि [क्: सुष्याच्छा] सीवन्तीं बध्नन्तीं मुखचक्षुषी |
हृद्गलेऽङ्कुशपाशाभ्यां [क्: हृङ्गने अ] विन्धन्तीं 
बाणकार्मुकैः ||

वज्रेण दुष्टहृद् भित्त्वाऽशोकेनासेचनापराम् |
विमोक्षाष्टाष्टभिस्तान् दुष्टान् नष्टान् प्रभावयेत् ||

पादविकाशसंकोचादात्मदृष्टिं च तद्रतिम् |
प्रज्ञोपायपदाक्रान्तां [क्: वदा] मारीचीं भावयेद् [क्, ग्: 
विभा] व्रती ||

सर्वदिक्त्र्यध्वभावात्मस्फुरत्संहारकारकान् [क्, ग्: स्त्रार्थमा] |
जः हुं वं होः ब्रुवंस्तस्मिन् सर्वबुद्धान् [ढ्: ओमित्स्] प्रवेशयेत् ||

बुद्धाङ्गोद्भवविद्याभिर्भृतकुम्भामृताम्बुधिः [क्, ग्: 
कुटुम्बा] |
रत्नमुकुटपट्टाङ्गां पश्येत् शाश्वतसेकधाम् ||

सर्वपूजाकरव्यग्रधूपपुष्पादिवज्रिभिः [क्, ग्: पूजन] |
पूजां स्तुतिं च कुर्याद् वै तेन पश्येदिमां ततः ||

स्तम्भयन् कायवाक्चित्तमामन्त्र्य पिचुवां जपेत् |
सर्वदुष्टप्रदुष्टानां चतुर्थान्तं [क्: र्थेऽन्तं] सशङ्कया ||

चतुःसन्ध्यं [क्, ग्: चतुम्मध्ये] त्रिसन्ध्यं [क्: ओमित्स्] वा 
प्रातर्वाऽष्टशतं जपेत् |
भावयंस्तां महाविद्यां महार्थे तु सहस्रकम् ||

प्द्f १६६, प्. २९९)

जप्त्वा पूजास्तुतिं कृत्वा विनाम्य शुभमर्थतः |
निवेश्यात्मनि [क्, ग्: श्यान्योनि] सम्बुद्धान् गतसङ्गो विसर्जयेत् ||

विसर्जनमधिष्ठानं सामान्यं त्र्यक्षरं स्मृतम् |
प्रतिष्ठासमये तन्त्रे कायवाक्चित्तसाधने ||

सन्ध्यान्तरेऽपि पूजादिपुरःसरमितो जपेत् |
प्राग्विधिना पुनः प्रातर्देवीसङ्गीतिचोदितः ||

इमां विद्यां तथा चान्यां [क्: प्राण्यां] भावयेत् स समाजपन् |
तन्त्राम्नायेन सन्मन्त्री रुचितः साधयेद् भृशम् ||

पिचुवालेशसंलेखाद् [क्: विरुवारेसरेखा, ढ्: पिचुवालेशालेखा, ग्: 
पिचुवारेशम् लेखा] यत् पुण्यं समुपार्जितम् |
तेन [क्, ढ्; अनेन] लोकोऽस्तु सर्वाशः स्यामहं मञ्जुराट् स्वयम् ||

|| श्रीमारीचीपिचुवासाधनं [क्: पिरुचा] समाप्तम् ||

१४५.

नत्वा च मारीचीं देवीं सर्वदुष्टप्रमर्दनीम् |
तस्याः साधनं वक्ष्येऽहं सर्वकर्मप्रसाधकम् ||

सत्त्वपर्यङ्कमासीनां हृदीन्दावोंकारभूषिताम् [क्: दीन्दु ओं] |
रक्तवर्णां [ढ्: वर्णो] ज्वलद्दिव्यां [क्, ग्: द्बीजं] 
विश्वरश्मिसमाकुलाम् ||

प्द्f १६७, प्. ३००)

तैर्निष्पादिताः संबुद्धाः बोधिसत्त्वा [क्: गुरुबुद्धबोधि] 
महर्द्धिकाः |
वन्दित्वा सम्पूज्याभिमन्त्र्य नैवेद्यादि [क्, ढ्: निवे] निवेदयेत् 
[क्, ग्: न निवे] ||

अनेन मन्त्रेण - वज्रपुष्पे वज्रधूपे वज्रदीपे [क्: ओमित्स्] वज्रगन्धे 
[क्: वज्रराधे] वज्रनैवेद्ये ओं हुं इति सर्वत्र | ततो रत्नत्रयं मे शरणं 
बोधिचित्तोत्पादनं च | प्रणिधिपूर्वकं सर्वधर्मनैरात्म्यं भावयेद् अनेन ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् | ततः स्थिरचलसर्वभावस्वभावान् [क्: 
वर] विचिन्त्य [क्: धिरित्य] बीजं च तदनु ओं स्वभावशुद्धाः 
सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहम् | तद्बीजनिष्पन्नचक्रं तस्य वरटके 
भानुमण्डलं तस्योपरि षष्ठस्य पञ्चमबीजं आकार-इन्दुबिन्दुशोभितं 
[क्, ग्: ओमित् बिन्दु] तत्सर्वं निष्पन्ने सति मारीचीरूपेणात्मानं विचिन्तयेत् 
रक्तवर्णां वक्त्रद्विगुणभुजां [क्: रक्तवर्णवस्त्रां] 
ललितव्याघ्रचर्मनिवसनां ऊर्द्ध्वावबद्धजटां [क्: ऊर्द्ध्वार्धजटां, 
ढ्: उर्द्ध्वच्छटां] रत्नमुकुटिनीं [ढ्: रक्त] त्रिमुखीं 
उभयवराहाननां प्रथममुखं सौम्यं प्रहसिताननं 
सशृङ्गाररसविभ्रमं सर्वत्र त्रिनेत्रां वामं रक्तं वाराहं 
वज्रमुद्गरगृहीतनमस्कृतं दक्षिणमुखं वाराहं सैन्धवच्छायं 
वज्रपाशगृहीतपुरन्दरवन्दितं [क्, ग्: चक्र] 
चैत्यगर्भकृष्णक्रोडालीढेन स्थितां अधो हरिहरब्रह्मादयो मर्द्दिता 
वसुलोकपालाः सर्वे भीतास्त्रस्ता भट्टारिकावन्दनामाज्ञां [क्: चन्द, ढ्: 
मन्द] च कुर्वन्तः स्थिताः आकर्णपूरितधन्वीं [क्: वृधीं] 
अशोककलिकानिभेन

प्द्f १६७, प्. ३०१)

शरेण साध्यं हृदि विन्धयन्तीं [क्: विश्ववन्तीं] विचिन्तयेत् 
रक्तकञ्चुकोत्तरीयां सर्वालङ्कारभूषितां अशोकबद्धमकुटां 
वामकरेणाशोकपुष्पवसुपुष्पधृतां [ढ्: पल्लव] हृदि तर्जनीस्थितां 
वज्रपाशमहाकपालसूत्रशिरोभद्रघटगृहीतहस्तां दक्षिणे 
सूचिअङ्कुशभिण्डिपालखड्गकर्त्रिवज्रदण्डकुलिशहस्तां नृपावर्त्तक(##?
[बोध्यश्री, ढ्: बोध्यग्री ; क्: अद्द्स् समाधि बेfओरे समा] 
जटामुकुटधरं शान्तं ज्ञानोन्मीलितचक्षुषं [क्: ज्ञानात्क्षालित, ढ्; 
ज्ञानात्माशोभित] शिरसि विचिन्त्य सर्वकर्म समारभेत् | यथोपदेशतः 
[क्, ग्: देशं] ज्ञानसत्त्वमाकृष्य प्रवेश्य बद्ध्वा वशीकृत्य 
[क्: वसो] साधयेत् | अभिषेकं [ग्: ओमित्स् अभिषेकं रतस्य] 
कवचपट्टबन्धपूजास्तुतिं च कृत्वा पश्चात् जापं समारभेत् | यथाहि गेहे ज्वलति 
प्रदीपो [क्: प्रदायो] अकम्पमानानिलप्रयुक्तः [क्, ग्: कम्प] 
तथाहि धर्मो ज्वलते [ढ्: ज्वलन्तं] शरीरे एकाग्रचित्तस्य जपे रतस्य | ततो 
मुद्रां बन्धयेत् |

अङ्गुष्ठसत्त्वपर्यङ्का कुञ्चिताग्राग्रविग्रहा |
सममध्यमोत्तमाङ्गा शेषा वज्राञ्जलिप्रभा ||

हृदूर्णाकण्ठमूर्ध्नि अवस्थाप्यानेन ओं मारीच्यै हुं [क्: ओमित्स्] 
सर्वदुष्टान् मर्दय हुं फट् | अष्टमस्य तृतीयचतुर्थयोस्तृतीयं सप्तचतुर्थेन 
[ढ्: सम्पूरयेत् तथैनं] पूरितं तौ प्रथमद्वितीयेन भूषितौ शुक्लं 
इन्द्राननं प्रदोषे मध्यमया शान्तिमन्त्रं प्रकाशितम् | ओं 

प्द्f १६८, प्. ३०२)

मारीच्यै [क्: त्रि] देवदत्तस्य शान्तिं कुरु स्वाहा | प्रथमस्य त्रयोदशं 
बीजमर्द्धेन्दुबिन्दुशोभितं [क्: ओमित्स् बिन्दु] प्रत्यूषे मध्यमया पीतं 
कौबेराननं पौष्टिके मन्त्रमुदाहृतम् | ओं मारीच्यै देवदत्तस्य पुष्टिं [क्: 
ओमित्स् पुष्टिं कुरु देवदत्तस्य] कुरु ओं | अष्टमस्य चतुर्थं च प्रथमस्य 
त्रयोदशं षोडशेन समायुक्तं अर्द्धरात्रौ वाऽन्यत् रक्ताऽनामिकाकया 
वश्यवर्णप्रभेदितम् | ओं मारीच्यै देवदत्तस्य वशमानय होः | हपरं षष्ठेन 
संयुक्तमर्द्धेन्दुबिन्दुशोभितं [क्: मन्बिन्दु] मध्यसाध्यप्रवेशितं 
[क्: मध्यप्रवे] षष्ठस्य तृतीयकं चतुर्थ्याद्यर्थिनं कृष्णयाम्यास्यो 
मध्याह्ने अभिचारं [ढ्: अरारं] तर्जन्या एष मन्त्रः प्रचोदितः | ओं 
मारीच्यै देवदत्तं मारय हुं फट् | तृतीयातृतीयकं बीजं षोडशेन 
समायुक्तं [ढ्: ओमित्स्] सर्वाकर्षणमुत्तमम् | ओं मारीच्यै अमुकस्य 
सिद्धिमाकर्षय जः | मारीच्या मण्डलाभिषिक्तो गुरुभक्तोऽथ सत्यवाक् सिध्यति | तस्य 
[क्: ओमित्स्] देवताजप्तविद्यस्य न संशयः | कोटिजापेन मन्त्रः स्यात् | 
पटस्याग्रतः सुजप्तेन [क्: स्वजन्तचान, ढ्: प्रधान] सिध्यन्ति 
सर्वकर्माणि मनोऽभिरुचितं यद्भवेत् |

मारीच्युद्भवतन्त्रस्य लिखितं साधनं वरम् |
अनेन कुशलमूलेन सत्त्वा भवन्तु सौगताः ||

|| मारीच्याः साधनम् ||

प्द्f १६८, प्. ३०३)

१४६.

संक्षिप्तमारीचीसाधनं विधीयते | स्वहृदि चन्द्रे मांकारं ध्यात्वा 
तद्रश्मिभिर्न्निष्पन्नान् गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् अग्रतो दृष्ट्वा वन्दित्वा संपूज्य 
पापदेशनादिकं कुर्यात् | ततः सर्वधर्ममात्मानं च मायोपमाकारेण 
प्रतिभासमात्रं बीजं विचिन्त्य स्वभावशुद्धिं पठेत् | ततः शून्यताधिमोक्षं 
कुर्यात् | ततस्तद्बीजपरिणतं अशोकस्तवकं तदुपरि चन्द्रस्थमांकारं एतत् सर्वं 
परिणम्यात्मानं मारीचीरूपं पश्येत् | तत् पीतवर्णां [ढ्: पीतां] 
त्रिमुखां [क्, ग्: ओमित्] त्रिनेत्रां अष्टभुजां रक्ताम्बरधरां 
रक्तकञ्चुकोत्तरीयां सर्वालङ्कारभूषितां वैरोचनकृतमूर्द्ध्वजां 
स्फुरद्रश्मिमालाकुलां बन्धूकजवाकुसुमसदृशाधरां [क्: 
जम्बुकबीज] वामकरे तर्जनीपाशचापाशोकपल्लवसूत्रधरां दक्षिणे 
वज्रशर-अङ्कुशसूचीधरां चैत्यगर्भस्थितां सप्तशूकररथगतां 
प्रत्यालीढपदां कुमारीं यौवनस्थितां उत्फुल्ललोचनाम् [क्, ग्: 
फुल्लेन्दीवराननी ; ढ्: अद्द्स् स्थितां] | तदस्या मूलमुखं सौम्यं 
सशृङ्गारं वामं कृष्णं सरोषं त्राराहं भृकुटिकरालभयानकं 
ललज्जिह्वं दक्षिणमुखं सुरक्तं चटुलं [चतुरं इन् अल्ल् ड्, ध्, ध्] 
पद्मरागसन्निभं हर्म्यस्थिताशोकतरुकुसुमावकीर्णां अधस्ताद् वायुमण्डलं 
हंभवराहुं चन्द्रसूर्यौ ग्रसमानं [क्: ग्रहा] चतुर्देवीपरिवृतां 
भगवतीं ध्यायात् | 

तत्र पूर्वेण वर्त्तालीं देवीं रक्तवर्णां चतुर्भुजां वामकराभ्यां पाशाशोकौ 
दक्षिणाभ्यां वज्राङ्कुशसूचिधरां 

प्द्f १६९, प्. ३०४)

दक्षिणतो वदालीं देवीं पीतवर्णां [क्, ब्: ओमित्स् पीत] चतुर्भुजांन् 
वामकराभ्यां [क्, ढ्: वामाभ्यां] पाशवज्रौ दक्षिणे 
अङ्कुशैकसूत्रिधरां [क्: अद्द्स् तारां अfतेर् थिस्] पश्चिमतो वरालीं देवीं 
तद्द्रूपधरां वामकराभ्यां पाशाशोकौ दक्षिणाभ्यां वज्रसूचिधरां उत्तरे 
वराहमुखीं देवीं रक्तवर्णां चतुर्भुजां वामकराभ्यां अशोकचापौ 
दक्षिणाभ्यां शरवज्रधरां ध्यायात् | सर्वाश्चैता रत्नमकुटा वराहैकमुखाः 
त्रिनेत्रा विचित्राभरणा रक्तकञ्चुकोत्तरीया ध्यायात् | ततो 
वज्राङ्कुश्यादिमुद्राभिस्तन्मन्त्रैर्ज्ञानसत्त्वस्याकर्षणादिकं [क्, ग्: 
न्मन्त्रं क्षा] कुर्यात् जः हुं वं होः इत्यनेन | ज्ञानसत्त्वमाकृष्य प्रवेश्य 
बद्ध्वा वशीकृत्य तोषयेत् | ततो मारीचीमुद्रयाऽद्वयं कुर्यात् | भावनापूर्वकं 
जापं कुर्यात् ओं मारीच्यै स्वाहा | सर्वकुशलं परिणम्य विसर्जयेत् ओं मारीच्यै मुरिति 
|

|| संक्षिप्तमारीचीसाधनं समाप्तम् ||

प्द्f १६९, प्. ३०५)

१४७.

नमो [ख्, अ: ओमित्स् fरोम् थे बेगिन्निन्ग् उप् तो कुर्वाणां सीमबन्धनं] 
मारीच्यै |

सत्त्वपर्यङ्कस्थितो धीमान् आलम्बितमहाकृपः |
प्रातः [ईन्स्तेअद् ओf थिस् लिने क् हस् सायं चन्द्र सितोऽक्षरेण भावयेत्] सायं 
च हृच्चन्द्रे सितौंकारेण भावयेत् ||

वैरोचनाख्यमात्मानं तत्करैः सर्वतः सितम् |
प्राकारं चतुरं [ढ्: लं] चैत्यभूषितोर्द्ध्वं [क्, ग्: 
भूतो] ज्वलत्प्रभम् ||

रक्षार्थं पुरतः पश्चात् सव्ये सव्ये वामेऽथ मूर्द्धनि [क्, ग्: 
मूद्ध्नि] |
क्रमान्मात्रादि दारादि [ढ्: दास्यादि] मातुलादि सुतादि च ||

प्रतिमापटकल्पेन [ढ्: कल्पा] मिश्रपुष्पादिसम्भवात् |
ततो हृच्चन्द्रमांपीतमाराशोकच्छटोद्भवा [क्: गांवित ; मासं ; क्: 
च्छतोभ] ||

चिन्तयेदार्यमारीचीं सूचीसूत्रधरारूपाम् |
उत्थानाभिनयां सव्ये नासारन्ध्रेण तां पुनः ||

संस्थाप्य स्यूतनेत्रास्यदुष्टान् प्राकारतो बहिः |
कुर्वाणामसकृन्नद्धबोध्यङ्गीधारणीं पठेत् ||

तत ओं आदि [क्, ग्: ओमित् ; क्: माटि] मारीच्यै स्वाहा मन्त्रो यथाबलम् |
जप्योऽर्थमन्त्रविद् वामनासारन्ध्रेण [क्: विद्धामु] तां हृदि ||

प्द्f १७०, प्. ३०६)

प्रवेश्याशोककान्ता स्याद् रश्मिजैः पीतशूकरैः |
बहिः सम्पिष्ट्य [क्: सापीष्ट] तद्दुष्टैः कुर्वाणां सीमबन्धनम् ||

हेमाभशूकरारुढां तप्तकाञ्चनभास्वराम् |
लीलयोर्द्ध्वस्थितां चन्द्रबिम्बाम्भोरुहसंश्रयाम् ||

अशोकवृक्षशाखाग्रविलग्नां वामपाणिना |
बिभ्रतीं [क्: चित्रति] वरदाकारदक्षिणकरपल्लवाम् ||

दीप्तरत्नोपशोभेन [क्, ढ्, ग्: दीप्तानलो] मौलिना 
बुद्धशेखराम् |
श्वेतवस्त्रां [क्: नस्तां, ख्, अ: वर्णां] नमस्यामि 
मारीचीमभयप्रदाम् ||

|| आर्यमारीचीधारणीपाठोपदेशः [क्: यथो, ढ्, ब्: पीठो ; आfतेर् थिस् 
साधन थे fइर्स्त् पर्त् ओf ड्, ध्, ढ्: चोमेस् तो अन् एन्द् ओन् थे रेवेर्से सिदे ओf fओलिअ 
१४६, अन्द् थे एन्द् इस् मर्केद् wइथ्त् हे उसुअल् Bउद्धिस्त् fओर्मुल नमो धर्माय नमो 
बुद्धाय नमो सङ्गाश्च] ||

१४८.

पर्णशवर्यै नमह् |

पर्णशवरीसाधनमुच्यते [पर्णशवरीसाधनमुच्यते इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् क्, 
ब्] | पूर्ववत् सर्वं विधाय स्वहृदि सितपद्मचन्द्रमण्डले पीतपंकारजं 
वज्रं [क्, ढ्, ग्: ओमित्स्] तद्वरटके पंकारं तत्सर्वपरिणतां 
भगवतीं पीतवर्णां त्रिमुखां त्रिनेत्रां षड्भुजां प्रथममुखं पीतं 
[क्, ब्: कनकवर्णं] दक्षिणं सितं वामं रक्तं ललितहासिनीं 

प्द्f १७०, प्. ३०७)

सर्वालङ्कारधरां [क्, ब्: शोभं] पर्णपिच्छिकावसनां [क्, 
ढ्, ग्, क्, ख्, अ: पल्लव] नवयौवनोद्धतां [क्: 
नाच्छतां, क्, ब्: नोदयां] पीनां खर्वलम्बोदरीं 
[खर्वलम्बोदरीं ललज्जिह्वां fओउन्द् ओन्ल्य इन् क्, ब्] ललज्जिह्वां दक्षिणभुजैः 
वज्रपरशुशरधारिणीं [क्, ब्: ओमित्स् शर] वामभुजैः 
सतर्जनिकापाशपर्णपिच्छिकाधनुर्धारिणीं [क्, ग्: पल्लव] 
पुष्पावबद्धजटामुकुटस्थाक्षोभ्यधारिणीं सूर्यप्रभामण्डलिनीं [क्: 
ओमित्स्] अधो [क्, ब्: ओमित्स्] विघ्नान् निपात्य सितपद्मचन्द्रासने 
प्रत्यालीढस्थां हृद्वाममुष्टितर्जन्याधो [ख्: वाम] विघ्नगणान् 
सन्तर्ज्य दक्षिणवज्रमुष्टिप्रहाराभिनयाम् [क्, ब्: अद्द्स् अfतेर् थिस् नयेन 
सन्धार्य अनया मुद्रया हृद्यादिकमाशयेन मुद्रां 
स्वाभाविकज्ञान्सत्त्वप्रवेशादिकं निष्पाद्य पशूनामयुतमेकेनाभिमन्त्र्य 
सर्वोपद्रवनाशं मन्त्री चिन्तयेत्] |अथ [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: 
ओमित्] तथैव चतुर्भुजां वामभुजयोः सतर्जनिकापाशपर्णपिच्छिके [क्: 
ओमित्स् पाश] दक्षिणभुजयोर्वज्रपरशुधारिणीमतिभयदां [क्: 
मतीतपरां] भावयेत् | ततो मन्त्रं जपेत् ओं पिशाचि पर्णशवरि 
सर्वमारिप्रशमनि [क्, ब्: मार ; क्: प्रणयनि स्वाहा | ततो यथावद् विसर्ज्य 
यथासुखं विहरेदिति |

|| पर्णशवरीसाधनम् ||

प्द्f १७१, प्. ३०८)

नोत् च्लेअर् 

प्द्f १७१, प्. ३०९)

नोत् च्लेअर् 

प्द्f १७२, प्. ३१०)

स्वाहा | ओं गौरि गान्धारि चण्डालि मातङ्गि पूक्कसि स्वाहा | ओं अङ्कुरे मङ्कुरे 
कुरुकुरे [ख्: कुररे] पर्णशवरि स्वाहा | ओं नमः सर्वशवराणां [क्: 
सराणां] महाशवराणां भगवति पिशाचि पर्णशवरि पिशाचि [क्, ग्; 
ओमित्] पर्णशवरि [पर्णशवरि द्भयौ (?) इस् ओमित्तेद् इन् अल्ल् ड्, 
ध्, ध् एxचेप्त् ख्] पिशाचि पाशपरशुधारिणि यानि कानिचिद् 
भयानि(यौ) स्वाहा | ओं पिशाचि पर्णशवरि ह्रीः हः [क्, ग्: ज] 
हुं फट् पिशाचि स्वाहा |

|| आर्यपर्णशवरीताराधारणी [ढ्, ग्; ओमित् तारा ; ख्; धारिणी] समाप्ता ||

१५१.

ओं नम आर्यप्रज्ञापारमितायै |

अथातः सम्प्रवक्ष्यामि प्रज्ञापारमितोदयम् |
यस्यां [क्, ब्: यया] भावितमात्रायां [क्, ग्, ख्, क्, 
ब्: भाषित ; क्, ब्: मात्रया] निग्रहः [क्, ब्: सर्वपरप्रवादियिजयो 
भवेत्] सर्ववादिनाम् ||

द्विभुजामेकवदनां सितवर्णां मनोरमाम् |
अर्द्ध चर्चरकेशां [क्; चन्दन] च श्वेताम्भोरुहसंस्थिताम् 
[क्, ब्: म्बुजसं] ||

पद्मं दक्षिणहस्ते तु रक्तवर्णं विभावयेत् | 
प्रज्ञापारमितां वामे वज्रपर्यङ्कसंस्थिताम् ||

प्द्f १७२, प्. ३११)

सर्वालङ्कारसम्पूर्णां [भूषिताङ्गीं] भावयेन्नाभिमण्डले |
अंकारज्ञानसम्भूतां [क्, ब्: निष्पन्नां] परमानन्दकारिणीम् ||

समयसत्त्वं [क्, ढ्: समयं सर्वसत्त्वं विनिष्पाद्य, ग्: 
सर्वसत्त्वं एत्च्., ख्: समयसत्त्वं विनिष्पाद्य] निष्पाद्य ज्ञानसत्त्वस्य 
भावना |
षण्मासाभ्यासयोगेन प्रज्ञापारमिता भवेत् [ग्: भावयेत्] ||

सप्तरात्रप्रयोगेण सर्वशास्त्रविशारदः [क्, ढ्, ग्: मन्त्र] |
लक्षजापप्रयोगेण शतश्लोकं [क्, ग्: श्लोका, ढ्: श्लोको, ख्; 
श्लोकान्] दिने दिने |
करोति चाप्रयत्नेन शतग्रन्थं च धारयेत् ||

तत्र मन्त्रपदानि भवन्ति - ओं पिचु पिचु प्रज्ञावर्द्धनि ज्वल ज्वल मेधावर्द्धनि 
धिरि धिरि [क्: रिद्धिरि, ढ्: द्धिरि, ग्: रिद्धि] बुद्धिवर्द्धनि स्वाहा | अनेन 
[क्, ब्: अद्द्स् अकाकरुदिते बेfओरे अनेन; थिस् अप्पेअर्स् तो बे रेदुन्दन्त्] मन्त्रेण 
सप्ताभिमन्त्रितं कृत्वा अयाचितमारनालं [ख्, अ; स्वपा] षण्मासं 
यावत् [क्, ब्: यः पिवति पाज्ञो] पिबेत् | महाप्राज्ञो भवति | ओं प्रं स्वाहा 
अयं [ख्: अयञ्च] मन्त्रः | अक्षोभ्यमुद्रिता चेयम् |

|| इति शुक्लप्रज्ञापारमितासाधनम् [ख्: इति प्रज्ञा, क्, ब्: प्रज्ञा] ||

प्द्f १७३, प्. ३१२)

१५२.

पूर्वोक्तविधानेनाकारजचन्द्रे पीतधीःकारजविश्वपद्मे 
पीतहकारमकारादिषोडशस्वरपरिवेष्टितं [क्, ग्, ख्, अ: ढ्: हः] 
बहिः ककारादिद्वात्रिंशद्वर्णपरिवृतं [क्, ग्; शदर्थ; सिच्. ओउघ्त् तो बे 
द्व्यञ्जन] भावयेत् | ततः [क्: ततस्तोश्री, ढ्, ख्, ख्, अ: द्रोप् 
श्री०] श्रीलास्या माल्या नृत्या गीता पुष्पा धूपा दीपा गन्धा इत्यष्टौ योगिनीः 
[क्; योगिनिः, ख्: योगिनीः; सिच्. ओउघ्त् तोबे योगिन्यः] | एतत्सकलपरिणामेन 
ज्ञानचन्द्र उदेति प्रभाभास्वरः तदुपरि पद्मं तदुपरि प्रज्ञापारमितापुस्तकं 
तदुपरि द्वितीयं चन्द्रमण्डलं तदुपरि द्वितीयपुस्तकम् |सर्वमेतत् परिणम्य भगवती 
प्रज्ञापारमिता पीतवर्णा द्विभुजैकमुखी पञ्चतथागतमकुटी 
व्याख्यानमुद्रावती [क्: भवति] विश्वदलपद्मे चन्द्रासनासीना 
सर्वालङ्कारवस्त्रवती वामदक्षिणपार्श्वे उत्पलस्थप्रज्ञापारमितापुस्तकधारिणी 
[ख्: धारणीमन्त्रः] | मन्त्रः - ओं [ख्: अद्द्स् हुं अfतेर् ओं] आः 
[क्, ढ्, ग्, क्, ब्: अः] धीः हुं स्वाहा | पीतओंकारो ललाटे 
शुक्ल-आकारः [क्, ढ्, ग्, क्, ब्: अः] कण्ठे पीतधीःकारो 
हृदि कृष्णहुंकारो नाभाविति जापकाले चत्वार्यक्षराणि अनुचिन्तयेत् |

|| इति कनकवर्ण प्रज्ञापारमितासाधनं [ख्, अ: पीत, ग्; 
पीतवर्णवर्ण] समाप्तम् ||

प्द्f १७३, प्. ३१३)

१५३.

पूर्वोक्तविधानेन शून्यताभावनानन्तरं रक्तपद्मे 
चन्द्रस्थपीतधीःकारपरिनतां प्रज्ञापारमितां पीतां [क्: ओमित्स्] 
अक्षोभ्यान्तःस्थजटामुकुटिनीं व्याख्यानमुद्राधरां पुस्तकसहितनीलोत्पलं 
वामपार्श्वे धारिणीं [ख्: धारणीं] पट्टांशुकोत्तरीयां 
दिव्यवस्त्रालङ्कारिणीमित्येवं ध्यात्वा ओं धीः श्रुतिस्मृतिविजये स्वाहा इति मन्त्रं 
जपेत् | 

|| पीतवर्णसंक्षिप्तप्रज्ञापारमितासाधनं [क्: संक्षेप, ख्: 
संक्षिप्त] समाप्तम् ||

१५४.

प्रज्ञापारमितायै नमः [Fरोम् थे नमस्कार तो तदुच्यते इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् क्, 
ब्] |

प्रज्ञापारमिताया योगं तदुच्यते | पूर्वोक्तविधानेन स्वहृदि 
सितारविन्देन्दुमण्डले सितप्रंकारं [क्: प्र, ढ्; प्रा, ग्: प, क्, ब्: 
पं] विन्यस्य तथैव पूर्ववत् सर्वं विधाय पंकारपद्मपरिणतां [क्: 
यं, क्, ब्: पं, ख्: पं] भगवतीं द्विभुजां एकमुखां शुक्लां 
[रत्नमुकुटधारिणीं अfतेर् शुक्लां इस् wरोन्ग्ल्य अद्देद् इन् क्, ब्] 
आगमाधिगमरूपां [क्, ब्: गमात्मकां, क्: गमसुरूपां, ग्: 
गमसरूपां] रत्नमकुटधारिणीं प्रज्ञापारमितापुस्तकाङ्कितकमलद्वयां 

प्द्f १७५, प्. ३१४)

वामदक्षिणपार्श्वयोरन्तरुत्थितं [क्, ग्: रन्तरस्थित] सन्धार्य 
कराभ्यां व्याख्यानमुद्रामाबद्ध्य सितपद्मचन्द्रे वज्रपर्यङ्किनीं 
नवयौवनोद्धतां विचित्रवस्त्रालङ्कारभूषितां प्रतिभासमात्रां 
प्रस्फुरन्नानारश्मिसमूहैर्गगनमापूरयन्तीं [क्, ब्: पूर्यन्तीं] 
प्रदीपमालामिवाप्रतिघां [क्, ग्: भां] 
अनेकप्रज्ञापारमितास्फुरणसंहरणयोगेन सर्वमेकस्वभावाधिमोक्षेण 
[क्, ग्: मोक्षणचेतोवद्भा] च तावद् भावयेत् यावत् प्रज्ञापारमितां 
साक्षान्न कुर्यात् | तत औद्धत्यं [क्, ग्: उद्धृत्यं] यदा भवेत् तदा 
सितपद्मं नासाग्रे चणकप्रमाणमालिखितमिव विभाव्य तत्रस्थां 
प्रज्ञापारमितां अतिसूक्ष्मामुक्तरूपां [क्, ढ्: सूक्ष्मां मुक्त] 
एकाग्रमनाः पुनः [क्, ब्: ओमित्स्] पुनराकलयन् [क्, ब्: 
रवलोकयन्] भावयेत् | तत्र [ख्: तत उ, ढ्, ग्: ततो उ, क्: तदु] 
उत्पत्तिपक्षे मन्त्रः ओं प्रं स्वाहा निष्पन्नपक्षे [क्: निष्प्रक्षण, ग्: 
निष्पन्नम, ख्: निष्पन्नपक्षेण] मन्त्रोऽस्तीति परमार्थक्रमः 
प्रज्ञापारमितायोगोपदेशलब्धः [क्, ब्: मितोपदेश] |

सङ्घदत्तस्य पुत्रेण [क्: मूत्रेण] कुलनाम्ना च यत्नतः [क्: 
कुलन्नानाभयन्ततः] |
लिखितं साधनं स्पष्टं [क्, ग्: पुस्तकं] सर्वसत्त्वार्थहेतुतः ||

|| इति सितप्रज्ञापारमितासाधनं [ख्: ओमित्स् सित] समाप्तम् ||

प्द्f १७५, प्. ३१५)

१५५.

प्रज्ञापारमितादेव्या राजते भावनाविधुः [क्: गेवना] |
यस्योदयेन [क्, ग्: पायेन] निद्राति वादिनां मुखपङ्कजम् ||

कृपावान् सुखासनस्थो योगी स्वहृदि शुक्लपंकारपरिणतं [क्, ग्: 
प] पद्मं ततश्च अभवं [ढ्, ख्, अ: अं] चन्द्रमण्डलं 
तत्र शुक्लमकारं [ढ्: शुभ्र] ततो निर्गतै रश्मिभिः नभसि गुरुं 
प्रज्ञापारमितां बुद्धबोधिसत्त्वांश्च पश्येत् | तान् बीजनिर्गतान् [ढ्: 
तेन] पूजोपचारेण पूजयेदिति पूजा | एवं वन्दना [क्: नानि] 
त्रिशरणगमनं पापदेशना अकरणसंवरः पुण्यानुमोदना 
आत्मनिर्यातनं [क्, ग्: सत्त्वा इत्यानं] पुण्यपरिणामनं 
बोधिचित्तोत्पादो जिनमार्गाश्रयणम् | परसौख्यसम्पदिच्छा [क्, ग्: 
परमसुखे, ढ्, ग्: परसुख, ख्, अ: परमसौख्य] मैत्री 
परदुःखापनयनसमीहा करुणा मोदन्तां सत्त्वा इत्याकारा मुदिता 
मित्रोदासीनशत्रुषु [क्: दान, ग्; दार] अनुनयप्रतिघविरहाकारा 
[क्: हान्ता] संस्कारसमतया सत्त्वमात्रमेतदित्याकृतिरुपेक्षा इति 
चिन्तयेत् | ततः शून्यता | शून्यताबोधको मन्त्रः ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति [शून्यता इस् द्रोप्पेद् इन् क्, 
ढ्, ग्] | ततः पद्मं ततः चन्द्रं विभाव्य तन्मध्ये बीजं ततः 
शुद्धस्फटिकघटितां भगवतीं एकाननां 
कृष्णोर्द्ध्वचर्चरकेशपाशां [क्, ग्: वर्द्धन] द्विभुजां 
कृतपर्यङ्कां रक्ताधरपाणिपादतलां [क्, ग्: धरं ; क्, ग्; 
धरां] 

प्द्f १७६, प्. ३१६)

सर्वालङ्कारभूषितां शुभ्राम्बरधरां 
सनालरक्तकमलकृतदक्षिणपाणिपल्लवां तदन्यकरेण [क्, ग्: अद्द् 
हुं अfतेर् करेण] हृदयविलिखितपुस्तकां आत्मानं 
प्रज्ञापारमितास्वभावमुत्पाद्य नाभिमण्डले एवमपरामपि भगवतीं 
सर्वालङ्कारधारिणीं भावयेत् | अस्याश्च हृदि पद्मे [क्, ढ्, ग्: 
पद्मचन्द्र] चन्द्रबीजं ततः स्फुरन्तीभिः 
प्रभाभिरङ्कुशाकाराभिरनादिसंसिद्धां भगवतीं जः इति 
मन्त्रेणाकृष्य [क्: समयाभ्यर्च्य] समभ्यर्च्य हूं इति प्रवेश्य वं 
इति बद्ध्वा होः इति सन्तोषयेत् [आfतेर् थिस् क्, ग्: रेपेअत् व्य समभ्यर्च्य 
सन्तोषयेत्] | तदनु बीजात् स्फुरणेन निर्गतान् अनेकलोकधातुस्थानां 
सत्त्वानामर्थं कृत्वा अनन्तान् प्रज्ञापारमितानिर्माणकायान् पुनस्तत्र तान् 
संहरन् भावयेत् | खिन्नः स्फुरणं संहृत्य भगवत्यहङ्कारेण 
व्यवहरेत् | एवं मध्यसन्ध्यायां [सन्ध्या इस् द्रोप्पेद् इन् ग्] 
अवसानसन्ध्यायां तु स्फुरणं विभाव्य आहृत्य तदहङ्कारेण सुप्यादिति 
[क्: पुष्या] | पुनः प्रभातसन्ध्यायां मुःकारेण विसृज्य तथैव 
भावयेत् | तत्रायं जपविधिः | हृद्बीजाक्षरमध्याद् बहिर्देवीमुखविवरेण 
निःसृतानि नाभिम.डलेन तत्रैवानुप्रविष्टानि स्फटिकाक्षमालाकाराणि 
शुक्लानि मन्त्राक्षराणि स्फुरणमुपसंहृत्य देवताहङ्कारेण जपेत् | 
तत्रायं जप्यो मन्त्रः - ओं पिचु पिचु प्रज्ञावर्द्धनि ज्वल [क्: ओमित्स्] 
ज्वल मेधावर्द्धनि धिरि धिरि बुद्धिवर्द्धनि स्वाहा | एवं भावयन् योगी 
अचिरेणैव कालेन सर्वशास्त्रकोविदो भवति | इति प्रज्ञापारमिताभावनाक्रमः |

प्द्f १७६, प्. ३१७)

विधायासादितं पुण्यं प्रज्ञापारमितोदयम् |
यत् [क्, ग्: यत्ने] तेनेदं जगद् भूयात् प्रज्ञापारमितोदयम् ||

|| शुक्लप्रज्ञापारमितासाधनम् ||

|| कृतिरियं पण्डितश्रीपद्मवर्द्धनपादानाम् ||

१५६.

स्वहृदये अकारोत्थचन्द्रमण्डले धीःकारं विन्यस्य तस्माद् 
विनिर्गतरश्मिभिर्गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् सञ्चोद्यानीयाग्रतो विचित्रासनोपविष्टान् 
दृष्ट्वा मनसा 
वन्दनापूजापापदेशनापुण्यानुमोदनात्रिशरणगमनबोधिचित्तोत्पाद##-
ततः शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहं इत्युक्त्वा शून्यतां भावयेत् | ततस्तदेव 
चित्तं झटिति चन्द्रस्थधीःकारं दृष्ट्वा तत्परिणतां प्रज्ञापारमितां 
जटामुकुटिनीं चतुर्भुजां एकमुखीं हस्तद्वयेन धर्ममुद्राधरां 
[धर्ममुद्रा wहिछ् इस् fओउन्द् इन् अल्ल् ड्, ध्, ध्; सेएम्स् तो बे अ चोन्त्रच्तेद् fरोम् ओf 
धर्मचक्रमुद्रा] नानारत्नाभरणभूषितां सुवर्णवर्णोज्ज्वलां 
वामभुजासक्तप्रज्ञापारमितान्वितनीलोत्पलधरां विचित्रवस्त्रपरिधानोत्तरीयां 
दक्षिणहस्तेनाभ्यप्रदां रक्तपद्मोपरि चन्द्रासने वज्रपर्यङ्कस्थां भगवतीं 
विभाव्य ततो दृढाहङ्कारं कुर्यात् 

प्द्f १७७, प्. ३१८)

या भगवती प्रज्ञापारमिता साऽहं योऽहं सा भगवती प्रज्ञापारमिता | ततो 
मन्त्रन्यासं कुर्यात् | कण्ठे ओं धीः जिह्वायां ओं गीः कर्णयोः ओं ज्रीः [ग्: 
जीः] | ततः स्वहृदये रक्त-आःकारोद्भवरक्ताष्टदलपद्मं 
कर्णिकाकेशरान्वितं विचिन्त्याक्षराणि विन्यसेत् मनसा पद्मपत्रे [क्, ग्: 
पद्मान्ते] कर्णिकायां च पीतानि | पूर्वपत्रे नमः आग्नेययां पत्रे भगवत्यै 
दक्षिणपत्रे प्रज्ञापारमितायै नैऋत्यां अमृतगुणायै वारुणपत्रे 
भक्तिवत्सलायै वायव्यपत्रे सर्वत्थागतज्ञानपरिपूरितायै कौवेरपत्रे 
सत्त्ववत्सलायै ऐशानपत्रे तद्यथा ओं धीः कर्णिकायां पूर्वेण [क्: 
पूर्वशत्रु] श्रु आग्नेययां ति दक्षिणे [क्: ओमित्स् दक्षिणे स्मृ] स्मृ 
नैऋत्यां ति वारुणे वि वायव्ये ज कौवेरे ये ऐशाने स्वाहा एवं मन्त्राक्षराणि 
विन्यस्य जपेत् | एतान्येवाक्षराणि विचिन्तयेत् | त्रिसन्ध्यं अष्टसहस्रं वा षण्मासान् 
[क्, ग्: श्मशानासनो] यावत् संवत्सरं वा ततः श्रुतिधरो भवति |

|| कनकवर्णप्रज्ञापारमितासाधनं सत्पाप्तम् ||

प्द्f १७७, प्. ३१९)

१५७.

क्वचिन्मनोरमे स्थाने निषद्य च [क्, ग्: वा] सुखासने |
मैत्रीकृपान्वितो [क्, ग्: द्वयान्वितो] योगी मन्त्रमुच्चारयेत् त्रिधा ||

ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् |

इति स्थिरचलान् भावानात्मदेहं [क्, ग्: भवाना, ढ्: तावाना] च 
सर्वथा |
शून्यं विभाव्य चित्तेन स्वप्ने स्वप्नसमेन तु ||

पंकाराक्षरनिष्पन्नपद्मचन्द्रासनस्थितं [ख्, अ: यं] 
पीतधीःकारमारोप्य तेनात्मानं भगवतीं प्रज्ञापारमितां द्विभुजां 
विचित्रभूषणां विचित्रवस्त्रधरां व्याख्यानमुद्रया समुपेतसत्कराम् - 

शृङ्गारैकरसोपेतां वज्रपर्यङ्कसंस्थिताम् [ढ्: सुस्थितां] |
सपुस्तकनीलाब्जं [क्, ग्: विलाक्षचित्राणा] च बिभ्राणां 
वामपार्श्वतः ||

शिरःकण्ठहृअदयेषु स्थानेषु चन्द्रसंस्थिताः ||

त्रितत्त्वकं ओं आः हूं

ओं काःकारयोर्मध्यचन्द्रे [क्, ग्: द्रोप् ओं] धीःकारं 
पीतरश्मिकम् |
विभाव्य च ततः पीतां रूपिणीं भावयेद्(त्) व्रती ||

प्रज्ञां प्रज्ञापारमितां [ग्: ओमित्स् पारमितां प्रज्ञा, क्, ढ्: ओमित् 
प्रज्ञा] प्रज्ञासम्बृतियोगतः |
परमार्थं गतं [ख्, अ: सङ्गतं] रूपं वक्ष्ये प्रज्ञात्मकं 
महत् ||

यन्निष्ठां प्राप्य सम्बोधिर्जायते क्रमयोगतः |
विभाव्य सितं चित्तेशं शरच्चन्द्रसमप्रभम् ||

प्द्f १७८, प्. ३२०)

विश्वं सचराचरं तादृक् पश्चात् तदपि स्वोपमम् [ढ्: खोपगं] |
निःशेषकल्पनाशून्यं स्वयं शून्यमरूपि वा [ग्: च] ||

रूपशब्दगन्धरसस्पर्शादिग्राह्यग्राहककल्पनैरनालिप्तं चाचिन्त्यप्रत्ययोदयं 
[क्, ग्: ञ्चाञ्चित्त ; क्, ग्: दकं] सम्यक्सम्बोधिपदं चित्तं 
सर्वज्ञतापदम् | तत्रायं जप्यमन्त्रं [ख्, अ: जाप] ओं प्रज्ञे 
महाप्रज्ञे श्रुतिस्मृतिविजये धीः स्वाहा | प्रज्ञापारमिताभावनां कुर्वता मया 
यत्पुण्यमवाप्तम् - 

तेनास्तु निखिलो लोकः प्रज्ञापारपरायणः |

|| प्रज्ञापारमितासाधनम् ||

१५८.

प्रथमं तावत् साधकः सुखासनस्थितः स्वहृदि 
प्रथमस्वरपरिणतचन्द्रमध्ये धीःकारं विभाव्य तस्याद् 
विनिर्गतपुष्पादिभिर्भाव्यमानां भगवतीं हृद्बीजगभस्तिभिरानीय तां 
स्वपुरःस्थितां सम्पूज्य तस्याग्रतः पापदेशनादिकं कुर्यात् | तदनन्तरं 
चतुर्ब्रह्मविहारभावनापूर्वकं मुहूर्त्तं शून्यतां भावयेत् | मन्त्रः 
ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुधोऽहमिति | पश्चादकाअशदेशे 
प्रथमस्वरपरिणतचन्द्रमण्डले 
पीतधीःकारमकारादिषोडशस्वरपरिवृतं [क्, ग्: णतं, ढ्: 
वृत्तं] ततः 

प्द्f १७८, प्. ३२१)

ककारादिद्वात्रिंशद्व्यञ्जनावलिपरिकलितं धीःकारपरिणामेन 
प्रज्ञापारमितापुस्तकं बीजोपलक्षितं विभाव्य सर्वं परिनमयय भगवतीं 
प्रज्ञापारमितां पीतवर्णां विश्वपद्मासने वज्रपर्यङ्किनीं 
द्विभुजामेकमुखीं व्याख्यानमुद्रावतीं सर्वालङ्कारभूषितां रत्नमुकुटिनीं 
वामपार्श्वस्थितपद्ममध्ये प्रज्ञापारमितापुस्तकधारिणीं भावयेत् | पीतओंकारो 
ललाटे शुक्लाःकारः कण्ठे पीतधीःकारो हृदि कृष्णहुंकारो नाभौ | जपमन्त्रः 
ओं आः धीः हुं स्वाहा |

|| कनकवर्णप्रज्ञापारमितासाधनम् ||

१५९.

प्रज्ञापारमिताज्ञानमद्वयं सा तथागतः |
साध्यतादर्थयोगेन तच्छब्दंन् [क्: तच्छून्यं, ग्; तच्छृत्यं] 
ग्रन्थमार्गयोः ||

प्रज्ञापारमितां नत्वा बोधिबीजमनुत्तरम् |
लिख्यते साधनं तस्या अद्वयज्ञानसिद्धये ||

आदौ तावन्मन्त्री समाहितो भूत्वा प्रज्ञापारमितां हृदि कृत्वा चन्दनेन 
[क्, ग्: चन्द्रेन] मण्डलकं कृत्वा तद्भवां गोमयेन [क्, ग्: 
शमयेत्] तत्र मध्ये अक्षोभ्यमुद्दिश्य पुष्पं दद्यात् अनेन मन्त्रेण ओं 
नमोऽक्षोभ्याय हुं [हुं ओं अरे द्रोप्पेद् इन् क्, ग्] ओं वज्रपुष्पे हुं 
स्वाहा | एवमक्षोभ्याय हुं इति बीजाक्षरमुच्चार्य अन्येभ्योऽपि ओं [क्, ग्; ओमित् 
ओं वज्रपुष्पे हुं स्वाहा] वज्रपुष्पे 

प्द्f १७९, प्. ३२२)

हुं स्वाहा ओं वज्रधूपे हुं स्वाहा ओं वज्रगन्धे हुं स्वाहा ओं वज्रदीपे हुं 
स्वाहा ओं वज्रनैवेद्ये हुं स्वाहा इति सर्वं दातव्यम् | तस्याग्रतः ओं नमो 
वैरोचनाय ओं ओं वज्रपुष्पे हुं स्वाहोति तथास्यैव दक्षिणे पार्श्वे ओं नमो 
रत्नसम्भवाय त्रां ओं वज्रपुष्पे हुं स्वाहा तथा पश्चिमे ओं नमोऽमिताभाय 
ह्रीः ओं वज्रपुष्पे हुं स्वाहा तथा वामे ओं नमोऽमोघसिद्धये ओं खं ओं [क्: 
हुं] वज्रपुष्पे हुं स्वाहा इत्थमेषां पूजां कृत्वा 
वैरोचनरत्नसम्भवयोर्मध्ये [ख्, अ: ओमित्स् वैरोचन र्म्मध्ये] 
लोचनादेवीः पूजयेत् | ओं नमो लोचनायै लों ओं वज्रपुष्पे हुं स्वाहा 
रत्नसम्भवामिताभयोर्मध्ये [ईन्स्तेअद् ओf रत्न र्म्मध्ये, ख्, अ: हस् 
नैऋते] ओं नमः [क्: ओमित्स् ओं नमः, ग्: ओमित्स् नमः] मामक्यै 
मां ओं वज्रपुष्पे हुं स्वाहा पुनरमिताभामोघयोर्मध्ये [ईन्स्तेअद् ओf पुन 
र्म्मध्ये, ख्, अ: हस् पुनर्वायव्ये] ओं नमः पाण्डरायै पां [क्: 
ओमित्स्] वज्रपुष्पे हुं स्वाहा पुनरमोघसिद्धिवैरोचनयोर्मध्ये ओं नमस्तारायै 
तां ओं वज्रपुष्पे हुं स्वाहा | ततोऽक्षोभ्यस्य स्थाने ओं [ओं नमः द्रोप्पेद् इन् 
क्] नमः प्रज्ञापारमितायै धीः ओं वज्रपुष्पे हुं स्वाहेति त्रिधा 
सर्वपुष्पादिकं दद्यात् | ओं सर्वतथागतपूजावज्रस्वभावात्मकोऽहमिति नानाविधां 
दिव्यपूजां कारयेदिति | 

मण्डलकर्म इदानीं एव चिन्तयति | अमी हि सत्त्वा भवदुःखोपहताः [क्, ग्: 
भगव०] सन्तः पुनः पुनः संसारे संसरन्ति | अहोबत कष्टमेषामिति 
करुणाचित्तमुत्पाद्य एवं हृदि 

प्द्f १७९, प्. ३२३)

करोति | प्रज्ञापारमितायोगमागम्यानुत्तरां [क्: योगस्यानु] 
सम्यक्सम्बोधिं प्राप्य एतेऽपि [क्: प्राप्यते] मया तत्र व्यवस्थापयितव्या 
यथैषां पुनर्द्दुःखं न भवति संसारात् मुच्यन्ते [क्: च्यते] सुखिताश्च 
भवतीति [क्; तीति] प्रणिधानलक्षणम् चित्तमुत्पादयति | ततः स्वहृदि 
नीहारहारहरहासनिभं शुभ्रममृतराशिमिव चन्द्रमण्डलं पश्येत् | तथो 
धीःकारं कनकवर्णसदृशं अनेकरश्मिशतसहस्रदीपितत्रिसाहस्रलोकधातुं 
अनेकबुद्धकोटिनियुतशतसहस्राणि विस्फुरितानि द्रष्टव्यानि [क्, ग्: तुष्ट] | 
अत्रैव प्रज्ञापारमिताऽपि लोचनाद्याश्च देव्यः कल्याणमित्रश्च अनेकाश्च 
पुष्पधूपदीपगन्धनैवेद्यचक्ररत्नगजरत्नाश्चरत्नस्त्रीरत्न##-
[क्, ग्: वतीं] सर्वासां च देवीनां कल्याणमित्रस्य च दिव्यपूजामेघैरेव 
[क्, ग्; दिव्यां] मनोनिर्यातैः पुष्पादिभिः कुर्यात् आत्मनिर्यातनां 
त्रिशरणगमनं पापदेशनां पुण्यानुमोदनां च | ततो बुद्धा भगवन्तो 
लोचनाद्याश्च देव्यो विस्फुरन्ति संहर्न्तीति [क्: रन्ति] अनिशं ध्यायात् | एवं 
ध्यायतः प्रस्थानलक्षणं चित्तमुत्पद्यते |

ततः ओं स्वभावशुद्धाः सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहमिति गाथा [क्, ग्: 
गाथेयम्प] पठितव्या | तत आत्मानमेकमेव पश्यन्नन्तरीक्षगतं 
स्फुरदमृतपुञ्जमिव निर्मलं पूर्णिमाचन्द्रमिव सकलकलाकलापपरिपूर्णं 
देदीप्यमानं तत ओं शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति पठितव्यम् | 
पश्यन्नात्मानं न [क्, ग्: अरूपं] रूपं 

प्द्f १८०, प्. ३२४)

न सज्ञामपीति किन्तर्हि स्फुरदालोकपुञ्जमिव केवलमित्येवं ध्यात्वा 
पुनरकारपरिणतं चन्द्रमण्डलं ततो धीःकारं [ख्, अ: रमेव] 
तादृशमेव [ख्, अ: तादृशं] विचिन्त्य तत्परिणत्या [क्, ग्: 
णत] विश्वपद्मं तन्मध्ये हःकारो [क्, ग्: हका०] द्रष्टव्यः 
अकारादिषोडशस्वरवेष्ठितः तथा ककारादिद्वात्रिंशद्वर्णैः [ठे रेअदिन्ग् 
व्यञ्जनैः ओच्चुर्स् अल्सो इन् मन्य प्लचेस्] | हःकारादयः सर्वशुक्लाः | तथाऽस्यैव 
दले लास्या-माला-गीता [गीता इस् द्रोप्पेद् इन् क्, ग्]-नृत्या##-
परिणम्य ज्ञानचक्रमुत्पद्यते | ततो जायते पद्मं तस्योपरि प्रज्ञापारमितापुस्तकं 
पुनरत्राप्युपरि [ग्: ओमित्स् परि सर्वं] चन्द्रमण्डलं ततोऽपि 
प्रज्ञापारमितापुस्तकं द्वितीयम् | पुनरेतत् सर्वं परिणम्य विश्वदलपद्मस्थिता 
व्याख्यानमुद्रान्विता कनकवर्णा सुरूपा सर्वाङ्गेतथागतैः कृतालङ्कारा 
[क्, ग्: गतकृता०] वामदक्षिणे चोत्पले प्रज्ञापारमितापुस्तकद्वयं 
विभ्रती पञ्चतथागतमुकुटा बुद्धबोधिसत्त्वपरिवृता [क्, ग्: 
सत्त्वसुत०] प्रज्ञापारमिता उपजायते | तदीदृशी प्रज्ञापारमिता भावयितव्येति | 
यदा तु ध्यातुं [क्, ग्: ध्वान्तं] न पार्यते [क्, ग्: पर्यायते] 
तदा मन्त्रजापः कर्तव्यः अनेन मन्त्रेण ओं आः धीः हुं स्वाहा | जापकाले च 
ओंकारः पीतो ललाटे द्रष्टव्यः तथा शुक्ल-आःकारः कण्ठे पुनः पीतधीःकारो 
हृदि हुंकारश्च नीलो नाभाविति |

प्द्f १८०, प्. ३२५)

प्रज्ञापारमितादेवीमीदृशीं भावयन्ति ये |
सर्वज्ञं हि पदं धीराः प्राप्नुवन्ति न संशयः ||

प्रज्ञापारमितासाधनं समाप्तम् ||

|| कृतिरियं आचार्यासङ्गपादानाम् ||

१६०.

प्रज्ञापारमितामेव [ठेसे थ्रेए श्लोकस् अरे fओउन्द् ओन्ल्य इन् ख्, अ] 
प्राप्तप्रज्ञाश्रयोदयाम् |
प्रज्ञाप्रख्यातसत्कीर्तिं तां प्रज्ञां प्रणमाम्यहम् ||

इतरं बोधिसत्त्वानां सुगतं गतकिल्विषम् |
प्रज्ञाप्राप्ताग्रनिर्वाणं नमामि करुणात्मकम् ||

या सर्वज्ञतया नयत्युपशमं शान्त्यैषिनः श्रावकान् या मार्गज्ञतया 
जगद्धितकृता लोकार्थसम्पादिका |
सर्वाकारमिदं वदन्ति मुनयो विश्वरं यया सङ्गता तस्यै 
श्रावकबोधिसत्त्वगणिनो बुद्धस्य मात्रे नमः ||

|| प्रज्ञापारमितास्तुतिः ||

प्द्f १८१, प्. ३२६)

१६१.

नमो वज्रसरणत्यै |

नत्वा वज्रसरस्वतीं गुणमयीं संबुद्धवाणीन्ददां [क्: 
वाणीमुदां] स्फुर्जद्दुर्जयवादसुन्दररसां स्वाराधकानां [क्, 
ग्: कारां] हिताम् |
घोराज्ञानतमोऽपहां भवभिदं [क्, ग्: भवतीदं, ढ्: 
भगवती] तस्याः समाराधनं वक्ष्ये सत्त्वहिताय सूक्तविधिना [क्, 
ग्: युक्त] दुर्बोधबुद्धिं प्रति || 

आदावेव मुखादिशुद्धिमगमत् प्रातः [क्, ग्: भगति] कृपावान् 
क्षमी मैत्रीमोदमदेन यो [क्, ग्: मदनया] मुदितवान् [क्, ब्: 
मुदितो] मन्त्री शुचावासने [क्: तुचा] |
स्थाने [ढ्: ओमित्स्] चापि मनोहरे रहसि वा दृष्ट्वा स्वहृत्पङ्कजं 
तस्मिन् निर्मलमांभवं [क्: मातरं, ढ्: तमात्, ग्: 
मार्द्दवं, ख्, अ: मार्तवं] शशधरं सम्भावयेत् तत्र च ||

दोःकारं किरणैर्द्दिगन्तरमितश्चापूरयन्तं ततो दृष्ट्वा 
बुद्धसमूहमग्रत [क्, ब्: मूर्त्त] इदं पूजादिकं भावयेत् |
पुष्पाद्यैरथ वन्दनां पुनरसौ पापप्रकाशं तथा 
पुण्यानामनुमोदनां त्रिशरणं सम्यग् व्रजेन्मन्त्रवित् ||

इत्याद्यप्रणिधानतः सुकृतिनं चात्मानमालम्ब्य [ख्, अ: मुञ्चा] 
सः |
शून्यं सर्वविकल्पजालमखिलं विश्वं ततो भावयेत् ||

एकानेकवियोगवत्परिकथाशुद्धं च सं [क्: ओमित्स् च सं, ख्, अ, 
ब्: सद्, ढ्: गतं] ज्ञानवित् पठेत् ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहम् ||

प्द्f १८१, प्. ३२७)

शून्योद्भूतसरोजचन्द्रनिहितं दोःकाररक्तं [ख्, अ: होः] पुनः 
नानारश्मिसमूहसुन्दरतरं तेनाष्टपत्राङ्कजम् [क्, ब्: 
पत्रपङ्कजं; थिस् सेएम्स् तो बे अ बेत्तेर् रेअदिन्ग् बुत् इत् स्पोइल्स् थे मेत्रे] |
तस्माद् रक्तमहाद्युतिं भगवतीं सद्भूषणालङ्कृतां 
प्रत्यालीढपदस्थितां त्रिवदनां षड्बाहुभिर्भूषिताम् [क्: पञ्चाहवि, 
ढ्: षडधातुभि] ||

सव्ये नीलमुखां बिभर्त्ति च करे पद्मासिकर्त्रींश्च वै वामे शुक्लमुखां 
[क्, ब्: पीत] च पात्रसहितां सद्रत्नचक्रं तथा |
हृत्पद्मस्थितचन्द्रमध्यनिहितं तस्याश्च दोर्भास्वरं [ग्, ख्, 
ख्, अ: सुरं, क्, ब्: सुरां] नानाज्ञानतमोऽपहैश्च 
किरणैरापूर्यमाणं जगत् ||

संहृत्य [क्: स्वहृद्य] स्वहृदीन्दुबीजविहितां [क्; विहिति, 
क्, ब्: निहितं] दृष्ट्वा पुनर्निःसृतिं तस्यैवेति मुहुर्मुहुः प्रतिदिनं 
ध्यायात् सदाऽतन्द्रितः [ख्: तन्त्रतः] |
ध्याने [क्, ढ्, ग्, क्, ब्: ध्यानात्] खिन्न इतीह बीजसमयैः 
[क्: समाज, ढ्: समजे, ख्, ख्, अ: समये] संहृत्य 
मन्त्रानसौ हारादोलदिवाकरक्रमसरन् मन्त्रं जपेदीदृशम् ||

ओं पिचु पिचु प्रज्ञावर्द्धनि ज्वल ज्वल मेधावर्द्धनि धिरि धिरि बुद्धिवर्द्धनि 
स्वाहा |

देवीरूपमनाः [क्: मनाभः] सदा प्रमुदितः सन्ध्यासु सर्वासु वै 
मन्त्रं संपरिजप्य सूक्तविधिना सत्त्वार्थहेतोरिमम् | 
पुण्यं वा परिणाम्य कार्यकरणे ध्यानैकनिष्ठश्चरेद् यावन्न 
क्षमपूरितं भवति चापूर्णे [क्, ब्: पूर्णं] च कर्मक्रमः ||

प्द्f १८२, प्. ३२८)

सर्वाकारविपक्षतामुपगतो ध्यानंन् करोत्येव स [क्, ब्: त्यवस्य] 
शुक्लायां प्रतिपद्यतीव सुमना यावच्छशाङ्कस्थितिः |
तावत् संस्कृतमेव वै प्रतिनिशं यावत् सुपूर्णः शशी तस्यामेव च 
निःश्वासो [ख्: निशेसौ] भवति वै सिद्धः कविर्द्दुर्जयः ||

श्रीमत्कृष्णयमारितन्त्रनिहिता [क्, ब्: विहिता] श्रीकृष्णराजेन या 
श्रीमद्वज्रसरस्वती भगवती [क्, ग्, ख्, अ: ओमित्] तस्याः 
समाराधनम् [क्: साध] |
सत्त्वानां हितहेतवे रचयता पुण्यं मया साम्प्रतं प्राप्तं तेन जनोऽस्तु 
कृष्णसदृश् दुर्वारसिद्धः [क्, ग्, क्, ब्: सिद्धिः] कविः || 

अकारि श्रीधरेणेदं साधनं बौद्धयोगिनाम् [क्, ग्: योगिनीं] |
श्रीमद्वज्रसरस्वत्या [क्, ग्: श्रीवज्र] विध्वस्तध्वान्तमान्तरम् 
[क्, ढ्, ग्: धुन्वत्यार्थान्त ; क्: मन्त्ररं, ग्: मन्तरं, 
क्, ब्: मातरं] ||

|| आर्यवज्रसरस्वतीसाधनम् ||

प्द्f १८२, प्. ३३३)

षण्मासाभ्यासतः प्रज्ञापर्यन्तमधिगच्छति |
सप्तरात्राभियोगेन सर्वशास्त्रेषु कोविदः ||

ध्यानादुपेतखेदस्तु जपं कुर्यादनन्यधीः |
नाभौ शशिनि बीजान्तर्वर्णानां [क्, ढ्, ग्: बीजान्तु व०] 
निर्गमागमात् ||

वक्त्राद् बहिस्ततश्चाधस्तस्मादूर्ध्वमिति क्रमः |
मुक्तारत्नाक्षसूत्रेण समं [क्: ओमित्स्] सर्वावभासनात् ||

उपर्युपरि वृत्तीनां वर्णानां मध्यवाहिनाम् |
आवृत्तिर्मन्त्रमालायास्तुल्यकालावलम्बिनी ||

वंकारजे च लक्षांशौ बीजमादौ निवेशयेत् |
नाभिमध्ये सबीजस्य सिद्धस्यैवोपढौकनम् ||

एवं समाधिमालम्ब्य जपेल्लक्षमनावृतौ |
आवृतौ [ढ्: ओमित्स्] पुनरध्युष्टलक्षाण्येवाक्षरव्रतः [क्, 
ढ्, ग्: रप्युष्ट ; क्, ग्, ख्, अ: लक्षाश्च वीक्षते] ||

पाठमात्राच्छतग्रन्थधारणं फलमस्य च |
यदृच्छया [क्, ढ्, ग्: यदि०] शतश्लोककरणं च दिने दिने ||

ब्रह्मचर्यामिषत्यागमद्यपानविवर्जनम् |
प्रत्यहं स्नानमित्येष विधिरत्रोपदिश्यते ||

त्रिचेलपरिवर्त्तश्च विकालभोजनं च यत् |
पानीयप्रत्यवेक्षा चेत्ययं विधिरपीष्यते ||

ब्रह्मचर्यस्य रक्षायामरक्षायां परस्य च |
फलमालम्बते किन्तु न शीघ्रं नापि सर्वथा ||

प्द्f १८३, प्. ३३४)

पालने ब्रह्मचर्यस्य मद्याचारस्य वर्जने |
अन्वयव्यतिरेकाभ्यां समानफलता स्मृता [क्, ग्: मृता] ||

तस्मादिष्टफलाशंसी सम्पूर्णविधिमाचरेत् |
विश्वविस्मापने शक्तिरस्मादस्योपजायते ||

आसनाम्भोरुहवर्णा रुचयश्च सिता मताः |
अकाकरुदितं [क्: आकारामुदितं] तज्ज्ञा [क्, ग्: प्रज्ञा] 
भास्वतोऽनुदयं [क्, ग्; भास्वरो, ढ्: भाषतो] विदुः ||

अन्वयव्यतिरेकं वा विद्यात् सिद्धिर्यथायथम् |
दीपस्य दर्शनात् स्वप्ने विप्लुताविप्लुतस्य [क्: ओमित्स् विद्युता] च ||

पिबेदकाकरुदिते वत्सरार्द्धमयाचितम् |
आरनालैकचुलुकं स्वमन्त्रेणाभिमन्त्रितम् ||

स्वयं ग्रहः स्वसङ्केतैरन्यैराख्यानमेव वा [क्, ग्: च] |
यत्र नास्ति तमेवाहुरयाचितविधिं [क्, ग्: रचित] बुधाः [क्, ग्: 
बुद्धाः] ||

प्रज्ञादिसाधनमिदं सुगतोपदिष्टं आख्याय नः सुविपुलं कुशलं यदासीत् |
तेनाशु विस्मयकरं च निरुत्तरं च सर्वज्ञताऽपि पदमस्य जनस्य भूयात् ||

|| वज्रसरस्वतीसाधनम् ||

|| कृतिरियं आर्यावलोकितेशक्रमकमलानतिधौतकल्मषस्य [ढ्: 
कल्पन] मतिनयविदुष उदारकीर्तिप्रभवमनोरथरक्षितस्य भिक्षोः ||

प्द्f १८३, प्. ३३५)

१६५.

आदौ चक्रधरस्ततः [ख्, अ: वज्र] पिचुयुगात् प्रज्ञान्वितो वर्द्धनि 
[क्, ढ्: वर्द्धनः] तस्माच्च ज्वलयुग्ममस्य तु परे मेधा परे 
वर्द्धनि |
एतस्माच्चरमं धिरिद्वयमतो बुद्धिस्तथा वर्द्धनि स्वाहान्तः कथितः स एष 
सुगतैर्मन्त्रः [क्: सुतैः] कवित्वादिभूः ||

धर्मपादं प्रणम्यादौ प्रज्ञातत्त्वोपदेशकम् |
सारस्वतमिदं वक्ष्ये चक्रं लोकहितोदयम् ||

क्वचित् सुखासनस्थोऽसौ योगी शून्यं विभावयेत् |
यथाविधि ततो बीजं [क्: ओमित्स्] बीजादब्जं [क्: दक्षरं] तथैव 
च ||

सप्तमस्य द्वितीयस्थमष्टमस्य चतुर्थकम् |
प्रथमस्य चतुर्थेन भूषितं तत् [क्: त्वपितकत् (?)] 
सबिन्दुकम् ||

तदुद्भवां सरस्वतीं वीणावादनतत्पराम् |
चन्द्रावदातनिर्भासां सर्वालङ्कारभूषिताम् ||

निष्पाद्य तां महादेवीं चिन्तयेत् तद् हृदि स्थितम् |
आं[क्, ग्: आद्य]-इत्यक्षरनिष्पन्नचक्रमष्टारभूषितम् ||

तन्मध्ये चन्द्रबिम्बस्थं तद्बीजं चिन्तयेत् स्थिरम् |
तत्र तस्यावभासेन द्योतयेदात्मविग्रहम् ||

ततस्तं रोमकूपेन निश्चार्याशेषसम्भवम् |
अज्ञानतिमिरं हत्वा [ख्, ग्: हत्या] पुनस्तस्मिन् प्रवेशयेत् ||

प्द्f १८४, प्. ३३६)

पञ्चमाधःस्थितः षष्ठः स्वरो बिन्दुद्वयाङ्कितः |
आ [क्, ग्: ओमित् थ्रेए लिनेस् fरोम् हेरे] ई पूर्वं तथा ऊ ऐ औ 
अस्तद्वदुदाहृतम् [ढ्: तास्त] ||

हृदि शिरसि शिखायां कण्ठे नेत्रे च स्कन्धके |
न्यासमित्थं विधानेन प्रकुर्याद् [ढ्: प्रज्ञया] ब्रह्मचर्यतः ||

तदनु भ्रामयेच्चक्रं हृदयस्थमहर्न्निशम् |
निश्चलं तु स्वहृद्वीजं भावयेत् स्थिरबुद्धिमान् ||

लक्षजापं ततः कुर्यात् सप्तसङ्ख्यासमन्वितम् |
प्रसन्ना विचरेत् तस्य हृदि देवी सरस्वती ||

गद्यपद्यमयाशेषं [क्, ढ्, ग्: ङ्गेषु] द्वितीय इव गीष्पतिः 
[क्: सीव्यति] |
जानात्यदृष्टपूर्वं च सर्वमैत्र्यादिवाङ्मयम् ||

इहं हि चक्रं कविराजतार्थिभिर्निषेवितव्यं [क्, ग्: तान्विभिः] 
वर्षार्द्धमुद्यतैः |
निषेव्यमाणं स्वरमस्वरूपं समर्पयिष्यत्यचिरादतुल्यम् ||

|| वज्रवीणासरस्वतीसाधनम् ||

प्द्f १८४, प्. ३२९)

१६२.

ररस्वत्यै नमः |

पूर्वोक्तविधानेन शून्यतां यावदभिमुखीकृत्याधिष्ठाय च सितकमलं 
सप्तहस्तप्रमाणं तदुपरि शशिमण्डलं तन्मध्ये ह्रीःकारं शुक्लं तेन 
सितकमलं स्वबीजगर्भं भावयेत् | तेन च भगवतीं महासरस्वतीमनुविचिन्तयेत् 
[क्, ग्: पूनर्विचि०] शरदिन्दुकराकारां [करा ओमित्तेद् इन् ख्] 
सितकमलोपरि चन्द्रमण्डलस्थां दक्षिणकरेण वरदां वामेन 
सनालसितसरोजधरां स्मेरमुखीमतिकरुणामयां श्वेतचन्दनकुसुमवसनधरां 
[क्: चन्द्रेन] मुक्ताहारोपशोभितहृदयां नानारत्नालङ्कारवतीं 
द्वादशवर्षाकृतिं मुदितकुचमुकुलदन्तुरोरस्तटीं 
स्फुरदनन्तगभस्तिव्यूहावभासितलोकत्रयाम् | ततस्तत्पुरतो भगवतीं प्रज्ञां 
दक्षिणतो मेधां पश्चिमतो मतिं वामतः स्मृतिं एताः 
स्वनायिकासमानवर्णादिकाः सम्मुखमवस्थिताश्चिन्तनीयाः | ततः स्वनाभिप्रदेशे 
चन्द्रमण्डले सितमोंकारं [क्, ग्: मां०] ध्यात्वा ततो 
निश्चरन्तीमशेषवाङ्मयमालामविच्छिन्नप्रवाहां [क्, ग्: 
मवच्छिन्न, क्, ब्, ख्, अ; वच्छिन्न] चिन्तयन् मन्त्रमावर्त्तयेत् | 
तत्रायं मन्त्रः - ओं ह्रीः महामायाङ्गे महासरस्वत्यै [ख्: तकेस् थिस् 
महासरस्वत्यै नमः अस् थे बेगिन्निन्ग् ओf अ नेw साधन] नमः | एवं पोषधिको 
भूत्वा मौनादवतिष्ठन् निरन्तरं देवताहङ्कारमुद्वहन् 
मन्त्रमप्यावर्त्तयन्ननन्यकर्मा मासेन सारस्वतीं [क्, ग्: अद्द् प्रसार बेfओरे 
सार; क्, ग्: रेअद् सर]

प्द्f १८५, ३३०)

वाणीं लभते | मासत्रयेन ब्रह्मघ्नोऽपि सिध्यति | षण्मासैः सरस्वतीसमो भवतीति | 
अथ भैषज्यमुच्यते - 

अजाक्षीराभयाव्योषपाठोग्रासिग्रुसैन्धवैः [ख्: यानैग्रा] |
सिद्धं सारस्वतं [क्, ग्: सास्वतं] सर्पिः पिबेत् सप्ताभिमन्त्रितम् ||

चतुर्गुणे अजाक्षीरे घृतप्रस्थं [क्, ढ्, ग्, ख्, अ: 
प्रच्छं] विपाचयेत् |
औषधैः पलिकामात्रैः [क्: पालिका, ख्, अ: परिका] 
शनैर्मृद्वग्निना सुधीः ||

मासत्रयं [ख्, अ: मात्रं] प्रयुञ्जीत वाणीं प्राप्नोत्यनुत्तराम् |
षण्मासोपयोगेन साक्षाद् वागीश्वरो भवेत् ||

मत्तकोकिलनिर्घोषो जायते मधुरस्वरः |
संशयो नेह कर्तव्यो विचित्रा भावशक्तयः ||

|| इति महासरस्वतीसाधनम् ||

१६३.

पूर्वोक्तविधानेन हृदि [क्: ओमित्स्] रक्तसरोजचन्द्रे 
रक्तदोःकारबीजपरिणतरक्ताष्टदलकमलं [होः इन् ख्, अ] 
स्वबीजगर्भं तत्परिणतां भगवतीं वज्रसरस्वतीं त्रिमुखां षड्भुजां 
सर्वाङ्गरक्तां त्रिनयनां नीलसितदक्षिणवाममुखीं 
पद्मखड्गकर्त्रिधरदक्षिणकरां |

प्द्f १८५, प्. ३३१)

कपालरत्नचक्रधारिवामकरां [ख्: कराल] प्रत्यालीढपदां कुमारीं 
नवयौवनवतीं नानालङ्कारधरां हृदयाधिष्ठितचिह्नबीजेन 
परार्थकरणोत्सुकां आत्मानं विभाव्य ओं पिचु पिचु प्रज्ञावर्द्धनि ज्वल ज्वल 
मेधावर्द्धनि धिरि धिरि बुद्धिवर्द्धनि स्वाहा इति मन्त्रं जपेत् |

|| वज्रसरस्वतीसाधनम् ||

१६४.

नमो वज्रसरस्वत्यै |

श्रीघनशरदामृतांशोर्निरुत्तरा कौमुदीव [क्, ढ्, ग्: 
कौमुदीं च] या जगतः |
जाड्यतमःशमयित्री सा कुलिशसरस्वती जयति ||

सोपदेशं [क्: पदैनं] समासेन तस्याः साधनमुच्यते |
दर्शितं डाकिनीवज्रपञ्जरे सर्वदर्शिना ||

स्थाने शुचौ [क्, ग्: गुरौ] मनोज्ञे च निषणस्तादृशासने |
श्रद्धयाऽनन्यकर्मा च ध्यायात् सन्ध्यात्रयानुगः ||

दयाप्रभावात् सम्बोधौ कृतप्रणिधिरुद्धुरः [क्, ख्, अ: 
रुद्धरः] |
स्वप्नमायोपमं विश्वमखिलं कल्पयेत् [क्, ढ्, ग्: कल] ततः ||

हृच्चन्द्रबीजकिरणैरुपनीततथागतान् |
सम्पूज्य पापमखिलं दिशेद् विश्वहिताशयः ||

ततः पुनरकरणं प्रतिज्ञाय विधाय च |
पुन्यानुमोदनां तच्च सम्बोधौ परिणामयेत् ||

प्द्f १८६, प्. ३३२)

रत्नत्रयं च शरणं प्रपद्याबोधिसम्पदः [ख्, अ: बोधौ] |
आत्मानं दासभावेन [क्, ग्: दासता] सर्वज्ञेषु निवेदयेत् ||

मैत्र्यादिभावनामेवं [क्, ग्: मेकं] कुर्याद् द्वेषादिशान्तये |
ततः किरणसन्दर्भे बीजगर्भे निवेशिनी ||

सर्वाशावदनोद्भासिसितांशुपटलोज्ज्वलाम् |
पद्मचन्द्रसमासीनां वज्रपर्यङ्कशालिनीम् ||

अर्द्धचर्च्चरभृङ्गाङ्गश्रीसत्केशैरलङ्कृताम् [क्, ग्: 
वर्वरभूषाङ्गा] |
उन्निद्रारुणराजीवराजत्सव्यकरश्रियाम् [क्, ढ्, ग्: राजसेव्य] ||

चित्रनेपथ्यसौभाग्यां लक्ष्मीख्याताङ्गसम्पदम् |
प्रज्ञापारमिताभास्वद्वामपाणिसरोरुहाम् ||

द्विरष्टवत्सराकारां सितवर्णाम्बरामथ |
चन्द्रबीजादिनिष्पन्नां [क्, ढ्: निपुनां] पश्येदार्यसरस्वतीम् ||

हृदि स्फटिकभीमाभमिन्दुमण्डलमध्यगम् |
सतारार्द्धविधुप्रायबिन्दुनादमवस्थितम् [क्: सतार्द्ध ; ढ्: 
परिष्कृतं] ||

सर्वतः स्फुरदुद्दामधामलक्षीविभूषितम् [प्राम इस् ओमित्तेद् इन् क्, 
ग्] |
बिभ्रतीं बीजमंकारं गिरामिव समुच्चयम् ||

मन्त्रैर्जःकारादिभिराकर्ष्यादिप्रसाधनोपायैः |
स्ववपुर्निजाधिदैवतरूपाभिन्नं प्रसाधयेत् तदनु ||

इमामावेशनिर्माणां जिनानां मूर्त्तिमुद्वहन् |
अधिबीजं सृजेन्मन्त्री तत्त्वयोगादहर्निशम् ||

प्द्f १८६, प्. ३३७)

१६६.

वज्रसरस्वत्यै नमः |

दृष्ट्वाऽकारं हृदि विनिहितं चिन्तयेच्चन्द्रबिम्बं तस्मिन् पद्मं तदुपरि 
लसद् ह्रींकृतिं तत् समन्तात् |
पश्चाद् र्मावलिबिलगतं भावयेद् बाह्यरश्मिं [क्: वाक्य] देवी तत्र 
प्रभवति महाबुद्धिबीजाङ्करश्रीः ||

शुभ्राम्बुजोपरि [क्, ढ्: शुद्धा] लसत्तनुमादधानां नेत्रत्रयं 
मुकुटसंस्थितमर्द्धचन्द्रम् | 
वामेन पुस्तकधराम्बुजमन्यहस्ते पश्चात् स्वदेहसमतामनयत् प्रयत्नात् ||

ततस्तु ध्यानखिन्नोऽसौ जपेन्मन्त्रं समाहितः |
गुर्वादेशवशाल्लब्धं शुचिसाचारतां [ख्, अ: शौचार] गतः ||

हान्तरान्तसमायुक्तं सान्तमीस्वरशोभितम् |
इन्द्वर्द्धबिन्दुनाऽऽक्रान्तं लिपिं दृष्ट्वा जपेद् गुरौ ||

|| वज्रशारदासाधनं समापतम् ||

प्द्f १८७, प्. ३३८)

१६७.

भास्वत्प्रवालमणिसन्निभदिव्यकान्तिं वक्त्रत्रयां कुलिशपूर्वसरस्वतीं ताम् 
|
पद्मासिकर्त्रिसितचक्रनवांशरत्नब्रह्मास्यभाजनधरां [क्, ढ्, 
ग्; द्मांलिक ; क्, ढ्, ग्: ब्रह्माक्ष] शिरसा नमामि ||

मनोऽनुकूले विजनप्रदेशे मृदुमसूरकादावुपविश्य स्वहृदि 
चन्द्रमण्डलमादिस्वरसम्भवं [क्, ढ्, ग्: लंभ] भावयेत् | 
तदुपरि दोःकारबीजं [ख्, अ: होः] पद्मरागमणिप्रभं ततो रश्मीन् 
निश्चार्य तै रश्मिभिर्गुरुबुद्धबोधिसत्त्वान् सञ्चोद्य पुरोवर्त्तिनः कुर्यात् | ततो 
वज्रपुष्पादिभिर्मन्त्रैर्मनोमयीभिः पूजाभिः पूजयेत् | ततः पापदेशनादिकं 
[ग्: ओमित्स् पाप ततः हेरे, बुत् स्ततेस् थे ओमित्तेद् पोर्तिओन् अfतेर् पङ्कजं] कुर्यात् 
| ततः ओं स्वभावशुद्धाः [क्, ढ्: ओमित् स्वभावशुद्धाः 
सर्वधर्माः] सर्वधर्माः स्वभावशुद्धोऽहमिति सप्तधा पठेत् | ओं 
शून्यताज्ञानवज्रस्वभावात्मकोऽहमिति सर्वधर्मशून्यतां विभावयेत् | ततः 
पुरतो रक्तपद्मं सप्तहस्तप्रमाणं विभावयेत् | तदूर्ध्वं चन्द्रमण्डलं 
ईषद्रक्तं अकारसम्भवं [क्, ढ्: अंका, ख्, अ: तांका] 
तदूर्ध्वं दोःकारसम्भवं [ख्, अ: होः] पङ्कजं पुनः पद्मस्योपरि 
चन्द्रमण्डलं तदूर्ध्वं दोःकारं पुनः | ततो रश्मिमेघं निश्चार्य 
षड्गतिसंगृहीतान् सत्त्वान् अनुत्तरायां सम्यक्सम्बोधौ प्रतिष्त्ःआप्य 
वज्रसरस्वत्याकारेण दोःकारे प्रवेशयेत् | ततः स्वयं प्रविशेत् | 

प्द्f १८७, प्. ३३९)

स्वयं प्रविष्टमात्रेण सर्वं परिणम्य त्रिमुखां षड्भुजां देवीं 
नानालङ्कारभूषितां पिङ्गोर्द्ध्वकेशीं प्रत्यालीढपदेन रक्तचन्द्रोपरिस्थितां 
विभावयेत् | तस्याः प्रथमं मुखं रक्तं दक्षिणं शुक्लं वामं कृष्णं 
प्रथमदक्षिणभुजे कमलं प्रज्ञापारमितापुस्तकाङ्कितं द्वितीये असिं तृतीये 
कर्त्रीं प्रथमवामभुजे सितचक्रमष्टारं द्वितीये नवांशरत्नं तृतीये 
ब्रह्मकपालम् | यथा शून्यतासमाध्यनन्तरं [क्, ढ्, ग्: धान] 
देवतानिष्पत्तये बीजाक्षरं तथा पुनर्भगवत्या हृदि विभावयेत् | ततो बीजाद् रश्मीन् 
निश्चार्य ज्ञानसत्त्वमानीय पूजयेत् प्रवेशयेच्च | ततो मन्त्रं जपेत् मन्त्री 
सुसमाहितमानसः | लक्षद्वयं तु जप्त्वा [क्, ढ्, ग्: दृष्ट्वा] ततः 
प्रारभ्यते क्रिया | तत्रायं मन्त्रः - ओं पिचु पिचु [क्, ढ्, ग्: ओमित्] 
प्रज्ञावर्द्धनि ज्वल ज्वल मेधावर्द्धनि धिरि धिरि बुद्धिवर्द्धनि स्वाहा | 
शुक्लपक्षप्रतिपदमारभ्य चन्द्रमसमालोकयन् संस्कृतं कुर्याद् यावद् अस्तमेति 
चन्द्रमाः यावत् पूर्णमासीम् | पूर्णिमायां दिवाशायी यावत् कर्म तावद् भावयेत् | 
ततोऽश्रुतपूर्वाण्यपि शास्त्राण्यभिमुखीभवन्ति सहस्रग्रन्थं धारयेद् दिने दिने 
सर्ववादिप्रमर्द्दकः प्रियो देवमनुष्यानाम् |

|| कृष्णयमारितन्त्रोद्धृतवज्रसरस्वतीसाधनं समाप्तम् ||

प्द्f १८८, प्. ३४०)

१६८.

नमो वज्रतरसत्यै |

चतुर्ब्रह्मक्रमेण साधनं लिख्यते | पूर्ववद् अंकारं ध्यात्वा हृच्चन्द्रे 
पापदेशनादिशून्यताबोधिपर्यन्तं पंकारजश्वेताब्जेन्दौ अंबीजात् स्फुरणादिना 
सम्भूतां सितवर्णां मनोरमां दक्षिणेन रक्ताम्बुजधारिणीं वामेन 
प्रज्ञापारमितापुस्तकधारिणीं वज्रसमाजमुद्रया [क्, ग्: ओमित्] ओं 
वज्रसमाज जः जः जः ज्ञानसत्त्वप्रवेशादिपूर्वकं [क्, ग्: दिकं] 
प्रज्ञापारमितां वज्रपर्यङ्कसमासीनां भावयेत् | तस्या हृदयचन्द्रस्थं 
अंकारं ध्यात्वा स्फुरणसम्हरणक्रमेण मन्त्रं जपेत् ओं पिचु पिचु 
प्रज्ञावर्द्धनि ज्वल ज्वल मेधावर्द्धनि धिरि [ख्, अ: चिरि चिरि] धिरि 
बुद्धिवर्द्धनि स्वाहा | प्रदीपपङ्क्तिमिव ज्वलन्तीं मुखान्निर्गत्य नाभिमण्डलं 
प्रविशन्तीं विचिन्त्य एवमन्येषां द्रष्टव्यम् | तथा चोक्तम् - 

प्रथमं शून्यताबोधिं द्वितीयं बीजसंयुतम् |
तृतीयं बिम्बनिष्पत्तिं चतुर्थं न्यासमक्षरम् ||

|| इति वज्रसरस्वतीसाधनं समापतम् ||

प्. १८८, प्. ३४१)

१६९.

पूर्वोक्तविधानेन पीतभृंकारनिष्पन्नां [क्, ग्: भ्रूं, ख्: हुं] 
चतुर्भुजैकमुखीं पीतां त्रिनेत्रां नवयौवनां वरदाक्षसूत्रधरदक्षिणकरां 
[क्, ढ्, ग्; करधरां] त्रिदण्डीकमण्डलुधरवामकरां 
[ऋएपेअतेद् इन् ख्, अ] अमिताभमुद्रितां पद्मचन्द्रासनस्थां भगवतीं 
ध्यात्वा मुद्रां बन्धयेत् | प्रसारितहस्तद्वयाङ्गुष्ठाभ्यां 
कनिष्ठिकानखद्वयं [ख्, अ: ष्ठिकां] पिधाय [ख्, अ: ओमित्स् 
fरोम् पिधाय तो थे एन्द् ओfथे साधन] ततो मन्त्रं जपेत् ओं भृं [क्, 
ढ्, ग्; भृकुटी] स्वाहा |

|| भृकुटीसाधनम् ||

प्द्f १८९, प्. ३४२)

१७०.

नमो [ठिस् नमस्कार इस् fओउन्द् ओन्ल्य इन् क्, ब्] भृकुष्ट्यै |

पूर्वोक्तविधानेन स्वहृदीन्दुमध्ये बीजं षष्ठस्य चतुर्थं प्रथमाष्टमेन 
पूरितं शून्यदेवेनाक्रान्तं [ख्: सूच०] अर्द्धेन्दुना शिरसि भूषितं तेनैव 
निष्पन्नां भृकुटीं पीतवर्णां चतुर्भुजां जटामकुटधरां शान्तां दक्षिणे 
वरदां अक्षसूत्रधरां वामेन त्रिदण्डीकमण्डलुधरां [क्, ढ्, ग्: 
दश्च] पद्मचन्द्रासनस्थां भावयेत् | ततो मुद्रां बन्धयेत् | पूर्ववद् 
[क्ख्, अ: ओमित्स् पूर्णव० भृकुटीमुद्रा] हस्तद्वयप्रसारितेनाङ्गुष्ठेन 
कनिष्ठिकानखं पिधाय पृथक् पृथक् शेषा वज्रलक्षणाः इयं [क्: इति] 
भृकुटीमुद्रा | पश्चात् मन्त्रं जपेत् ओं भृं [क्: भ, ढ्, ख्, 
ख्, अ; भॄः] स्वाह |

|| भृकुटीसाधनम् ||

एन्द् ओf वोलुमे ओने 



###########   END OF FILE  #######